همه چیز درباره تجهیزات اطفاء حریق و انواع آن

سیستم‌های اعلام حریق قادرند با استفاده از دتکتورهای مختلف، مانند دتکتور دود و گاز، حریق را شناسایی کنند. این سیستم‌ها از آژیرهای الکتریکی، آژیرهای صوتی، زنگ، فلاشر و تلفن‌های خودکار برای اعلام حریق استفاده می‌کنند تا افراد به محض شروع آتش‌سوزی آگاه شوند. همچنین، این سیستم‌ها به صورت دستی یا اتوماتیک می‌توانند به سرعت برای اطفاء آتش اقدام کنند تا از گسترش آتش به سایر قسمت‌ها جلوگیری شود.

مراکز استاندارد اعلام حریق، قابلیت تشخیص دقیق و بی‌خطا را در سراسر مجموعه فراهم می‌کنند. این مراکز قادرند مناطق مختلف را تشخیص داده و تمامی قطعات نصب شده و مسیرهای سیم‌کشی را تست کنند.

سیستم‌های اطفا حریق برای خاموش کردن آتش و جلوگیری از گسترش آن طراحی شده‌اند. چهار عامل اصلی برای وقوع یک حریق شناخته شده‌اند: حرارت، اکسیژن، ماده‌ی سوختنی و زنجیره‌ی واکنش‌های شیمیایی. برای خاموش کردن حریق، باید یکی از این عوامل را از معادله حذف کرد. بنابراین، تجهیزات استفاده شده در سیستم‌های اطفا حریق باید بتوانند چرخه‌ی حریق را قطع کنند.

این سیستم‌ها براساس کدها، مقررات و توصیه‌های انجمن ملی حفاظت از حریق امریکا (NFPA) طراحی و نصب می‌شوند. NFPA دستورالعمل‌ها و مقرراتی را برای نصب و نگهداری صحیح این سیستم‌ها ارائه می‌دهد. به طور کلی، برای خاموش کردن آتش، باید یک یا چند عامل از زنجیره‌ی حریق را قطع کرد.

تجهیزات اطفاء حریق وسایلی هستند که در هنگام خاموش کردن آتش به افراد عادی و آتش‌نشانان کمک می‌کنند.

تجهیزات اطفاء حریق به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

1. تجهیزات آبی
2. تجهیزات خشک
3. تجهیزات گازی
4. تجهیزات فومی

تجهیزاتی که در سیستم‌های اطفا حریق استفاده می‌شوند، بسته به نوع سیستم اطفا حریق، متفاوت است. به عنوان مثال، در سیستم‌های اطفا حریق آبی از اسپرینکلر استفاده می‌شود، در حالی که در سیستم‌های اطفا حریق گازی از کپسول FM200 و در سیستم‌های اطفا حریق آیروسل از کپسول آیروسل استفاده می‌شود.

همچنین، کپسول‌های دستی اطفا حریق در وزن‌ها و انواع مختلفی از پودر، گاز، آب و فوم در بازار موجود است.

جعبه‌های آتش نشانی یا فایرباکس نیز با انواع مختلفی از تک درب، دو درب، دو طبقه، استیل، فولادی و رنگ‌های سفید و قرمز در بازار به فروش می‌رسند.

تجهیزات جانبی آتش نشانی شامل انواع شیرآلات، اتصالات، شیلنگ‌ها و قرقره‌های آتش نشانی می‌باشند.

لیست تجهیزات اطفا حریق

تجهیزات اطفاء حریق از جمله مهم‌ترین و اصلی‌ترین تجهیزات آتش نشانی هستند. این تجهیزات براساس نوع حریق، انواع مختلفی دارند که می‌توانند به صورت اتوماتیک یا دستی باشند. به طور کلی، تجهیزات سیستم‌های اطفا حریق شامل موارد زیر است:

• اسپرینکلر: یک نوع تجهیزاتی که خودکاراً آتش را خاموش می‌کند.
• کپسول آتش نشانی: یک تجهیزات خودکار برای اطفاء حریق.
• پتوی نسوز: یک تجهیزات دستی برای خاموش کردن حریق.
• بوستر پمپ‌های آتش نشانی: برای افزایش فشار آب در سیستم اطفاء حریق استفاده می‌شود.
• قرقره و شیلنگ آتش نشانی: تجهیزات دستی برای خاموش کردن حریق.
• مانیتور اطفا حریق: یک تجهیزات خودکار برای اطفاء حریق.
• نازل: تجهیزات دستی برای اطفاء حریق.
• شیر های هیدرانت اطفا حریق: جهت اتصال شیلنگ آب به خطوط آب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• فایر باکس: یک جعبه که در آن تجهیزات آتش نشانی قرار دارد.
• هوزریل آتش نشانی: یک تجهیزات دستی برای اطفاء حریق.
• شیلنگ آتش نشانی: یک تجهیزات دستی برای اطفاء حریق.
• کپسول‌های گازی fm200، IG55 و CO2: تجهیزات خودکار برای اطفاء حریق.

طبقه بندی آتش سوزی ها

آتش‌سوزی ممکن است در انواع مختلفی رخ دهد:

• آتش‌سوزی در مواد خشک
• آتش‌سوزی در مایعاتی که می‌توانند سوخته شوند
• آتش‌سوزی در گازهایی که می‌توانند سوخته شوند
• آتش‌سوزی در وسایلی که با برق کار می‌کنند
• آتش‌سوزی در فلزاتی که می‌توانند سوخته شوند

انواع کلاس بندی حریق و روش های خاموش کردن آتش

هر آتش سوزی به کلاس های متفاوت تقسیم می شود که عبارت است از:

• آتش سوزی کلاس A: این نوع آتش سوزی از مواد مانند چوب، کاغذ، پارچه و پلاستیک رخ می‌دهد. برای خاموش کردن آتش سوزی کلاس A، از آب استفاده می‌شود.
• آتش سوزی کلاس B: در این نوع آتش سوزی، مایعات قابل اشتعال مانند روغن، بنزین و الکل آتش می‌گیرند. برای خاموش کردن آتش سوزی کلاس B، اکسیژن را از محیط حذف می‌کنند. از مواد شیمیایی خشک مانند فسفات آمونیوم یا دی اکسید کربن برای خاموش کردن آتش سوزی استفاده می‌شود، اما هرگز از آب استفاده نکنید، زیرا آتش را بیشتر می‌کند.
• آتش سوزی کلاس C: آتش سوزی کلاس C از سوکت‌های برق یا تجهیزات الکتریکی ایجاد می‌شود. ممکن است در صنایعی که از تجهیزات الکتریکی استفاده می‌کنند، این نوع آتش سوزی رخ دهد. برای خاموش کردن آتش سوزی کلاس C، ابتدا باید منبع برق قطع شود، سپس از موادی مانند دی اکسید کربن استفاده شود.

   

• آتش سوزی کلاس D: آتش سوزی کلاس D از فلزات قابل اشتعال مانند تیتانیوم و آلومینیوم ایجاد می‌شود. برای خاموش کردن آتش سوزی کلاس D، از عوامل پودر خشک مانند پودر گرافیت و پودر مس استفاده می‌شود. آب برای این نوع آتش سوزی مناسب نیست و ممکن است موجب افزایش شعله آتش شود.
• آتش سوزی کلاس K: آتش سوزی کلاس K از آشپزخانه‌ها ناشی می‌شود که از چربی‌ها مانند روغن زیتون و کره استفاده می‌کنند. این نوع آتش سوزی برای رستوران‌ها و ساختمان‌هایی که آشپزخانه دارند، خطرناک است. همچنین در منازل، آتش سوزی کلاس K ممکن است از اجاق‌های گاز یا کوره‌ها بر اثر تماس چربی با منبع حرارت ایجاد شود. استفاده بیش از حد از مایکروویو نیز می‌تواند منجر به آتش سوزی شود.

انواع مواد خاموش کننده آتش:

مواد خاموش کننده آتش به ۴ دسته تقسیم می‌شوند. برای افزایش سرعت و تأثیربخشی، می‌توان از چندین ماده خاموش کننده به طور همزمان استفاده کرد. هر کدام از این مواد مزایا و معایبی دارند و برای اطفاء انواع حریق‌ها مناسبند. این مواد شامل گروه‌های زیر هستند:

۱- مواد سردکننده مانند آب و CO2

۲- مواد خفه‌کننده مانند کف، CO2، ماسه و خاک

۳- موادی که هوا را رقیق می‌کنند مانند نیتروژن (N2) و CO2

۴- موادی که واکنش‌های زنجیره‌ای شیمیایی را کنترل می‌کنند مانند HFC و پودرهای خاص

انواع سیستم های اطفاء حریق

این سیستم‌ها براساس کاربریشان به دو دسته‌ی اطفاء دستی و خودکار تقسیم می‌شوند. اطفاء حریق دستی توسط افرادی که در ساختمان هستند، آتش‌نشانان یا افراد متخصص انجام می‌شود. اما اطفاء خودکار بدون نیاز به دخالت انسانی انجام می‌شود. سیستم اطفاء حریق اتوماتیک می‌تواند توسط یک کنترل پنل نظارت شود یا به صورت کاملا خودکار عمل کند. استفاده از کنترل پنل معمولاً در مواقعی است که نیاز به ارتباط با سیستم‌های اطفاء حریق و صدور دستورات به آن‌ها باشد. دسته‌بندی انواع سیستم‌های اطفاء حریق با این‌ها پایان نمی‌یابد و به دلیل اینکه هر سیستم نمی‌تواند در تمامی حوزه‌های آتش‌سوزی مؤثر باشد، بر اساس نوع آتش‌سوزی و ماده‌ای که برای اطفاء حریق استفاده می‌شود، به دسته‌های آبی، گازی، آیروسل و فوم تقسیم می‌شوند که در ادامه به توضیح مختصر آن‌ها می‌پردازیم.

سیستم اطفا حریق دستی از تجهیزاتی استفاده می‌کند که نیاز به دخالت انسانی دارند. به طور عملی، بدون کمک انسانی قابل استفاده نیستند. یک مثال معمول از این تجهیزات، کپسول‌های آتش‌نشانی هستند که بسته به نوع حریق و کلاس آن، انواع مختلفی دارند.

• خاموش کننده های پودری
• خاموش کننده های حاوی کف
• خاموش کننده های دی اکسید کربن
• خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه

همچنین، به لطف پیشرفت تکنولوژی، سیستم‌های اطفا حریق دستی جدیدتری نیز ارائه شده‌اند. این شامل ابداعاتی مانند توپ‌های اطفا حریق، اسپری‌های اطفا حریق و سایر تجهیزات است.

سیستم اطفا حریق اتوماتیک

سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدون نیاز به دخالت انسان، با استفاده از تجهیزات خودکار، به صورت خودکار فعال می‌شود. زمانی که سیستم حریق را تشخیص می‌دهد، بلافاصله فعال شده و آتش را مهار کرده و خاموش می‌کند.

انواع سیستم اطفا حریق عبارت است از:

1. سیستم اطفاء فوم (Foam)
2. سیستم اطفاء ورتکس (Vortex)
3. سیستم اطفاء مه آب (Water Mist)
4. سیستم اطفاء گازی هالون (Halon)
5. سیستم اطفاء آبی اسپرینکلر (Sprinkler)
6. سیستم اطفاء پودری یا ذرات معلق آیروسل (Aerosol)

انواع مواد اطفا حریق

پودر و گاز

در گذشته برای خاموش کردن آتش از پودرهای شیمیایی استفاده می‌شد. افراد قوطی‌هایی را با پودر پر می‌کردند و در جاهای مناسب قرار می‌دادند. وقتی آتش سوزی شروع می‌شد، مسئول مربوطه درب قوطی‌ها را باز می‌کرد و پودر را بر روی آتش می‌پاشید. اما این روش معمولاً کارساز نبود. با گذشت زمان دستگاه‌هایی طراحی و ساخته شدند که پودر را به طور مستقیم بر روی آتش پاشیدند. پودرهای شیمیایی و پودرهای خشک شامل گردبافته‌هایی از مواد شیمیایی مانند کربناتها، سولفات‌ها و فسفات‌ها هستند که برای خاموش کردن آتش‌ها به کار می‌روند.

گاز کربنیک (CO2)

از سالها پیش، گاز کربنیک (CO2) در دستگاه‌های آتش‌نشانی استفاده می‌شده است. این گاز برای خاموش کردن آتش‌ها استفاده می‌شود و خصوصیات مثبت زیادی دارد. CO2 غیر قابل اشتعال، بدون بو، ملایم، و خنثی است و به اندازه کافی خنک می‌شود. وقتی که از آن بر روی آتش پاشیده می‌شود، اکسیژن را از اطراف حریق برداشته و خود به عنوان جایگزین اکسیژن عمل می‌کند. این باعث می‌شود که آتش بیشتر نتواند سوختنی‌ها را بسوزاند.

مولد کف یا فوم

کف، یک مایع است که وقتی بر روی آتش پاشیده می‌شود، سریعاً سطح آتش را می‌پوشاند و از برخاستن گازهای قابل اشتعال از روی مواد جلوگیری می‌کند. همچنین با پوشاندن سطح مواد در حال اشتعال، از اکسیژن هوا به آتش رسیدن جلوگیری می‌کند. وزن این مایع کمتر از وزن مایعات قابل اشتعال است، بنابراین روی سطح مواد در حال اشتعال شناور می‌شود و به پایین نمی‌رود.

خاموش کننده های هالوژنه

مواد هالوژنه، موادی هستند که هنگام استفاده، مانند گاز CO2، به سرعت روی حریق پوشیده می‌شوند زیرا سنگین‌تر از هوا هستند و هوا را از حوله‌ی حریق جایگزین می‌کنند. این مواد، هنگامی که از دستگاه خاموش‌کننده بیرون می‌ریزند، به سرعت به بخار تبدیل و متلاشی می‌شوند.

مثلث آتش

به منظور ایجاد آتش و بقای آن سه فاکتور اساسی لازم است:

سه چیز مهم برای اتفاق افتادن یک حریق لازم است:

1. اکسیژن کافی که برای احتراق نیاز داریم.
2. گرما کافی برای رسیدن به دمایی که منجر به شعله‌ور شدن مواد می‌شود.
3. مواد قابل احتراق.

وقتی این سه مورد در کنار یکدیگر باشند، یک واکنش شیمیایی اتفاق می‌افتد که به آن حریق می‌گوییم. اگر هر یک از این سه چیز را از معادله حذف کنیم، حریق خاموش می‌شود.

کاربرد رنگ در سیلندرها (کپسولها)

۱) کپسولهای جوشکاری :

رنگ‌های مختلفی برای کپسول‌های مختلف وجود دارد:

• کپسول استیلن: قهوه‌ای
• کپسول آرگون: آبی، هوا: طوسی
• کپسول آمونیاک: سیاه (برای بدنه)، قرمز (برای درپوش)
• کپسول اتیلن کلراید: طوسی (برای بدنه)، سیاه (برای درپوش)
• کپسول مونوکسیدکربن: سرخ (برای بدنه و گردونه)، زرد (برای درپوش)
• کپسول گاز کلر: سیاه (برای بدنه و گردنه)، زرد (برای بدنه)
• کلر پودری: زرد
• کپسول آب: قرمز

۲) کپسول های آتش نشانی

رنگ‌های مختلفی برای کپسول‌های مختلف استفاده می‌شود:

• کپسول گاز کربنیک: رنگ خاکستری تیره
• کپسول‌های حاوی مواد هالوژن: سبز، برای مایعات و فلزات قابل اشتعال
• کپسول‌های حاوی کف: زرد

تجهیزات اطفاء حریق ابزارها و دستگاه‌هایی هستند که برای خاموش کردن حریق‌ها استفاده می‌شوند. این تجهیزات به صورت دستی یا اتوماتیک عمل می‌کنند. از جمله تجهیزات اطفاء حریق می‌توان به آتش‌نشان‌ها، خاموش‌کننده‌های پودری، خاموش‌کننده‌های گازی، خاموش‌کننده‌های کف، اسپری‌های اطفاء حریق، و تجهیزات اعلام حریق اشاره کرد. این تجهیزات براساس نوع و میزان حریق، محیط، و شرایط مختلف، انتخاب می‌شوند.