هشدار دهنده گاز و نحوه عملکرد آن

یک دیتکتور یا هشدار دهنده نشت گاز، با استفاده از انواع مختلف سنسورها مثل مادون قرمز، امواج مافوق صوت، الکتروشیمیایی یا نیمه هادی، می‌تواند نشت گازهای مختلف را در یک محل خاص شناسایی کند. این وسیله، غلظت گاز را با استفاده از یک مقیاس پیش تعیین شده اندازه‌گیری می‌کند و با مقایسه آن با آستانه‌های مشخص شده، هشداری را صادر می‌کند.

نشت گاز در مکان‌های کوچک مثل خانه‌ها و محیط‌های پرجمعیت مانند کارخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها، مدارس و سایر اماکن عمومی می‌تواند خطرناک باشد. اگر گازهای خطرناک مانند گاز طبیعی یا پروپان در این مکان‌ها نشت کنند، می‌تواند به واقعیتی تلخ و خطرناک منجر شود. زیرا افراد زیادی در این مکان‌ها کار می‌کنند و هر فرد زندگی ارزشمندی دارد. با استفاده از یک دیتکتور گاز یا آشکارساز گاز، می‌توانیم نشتی گاز را پیش از وقوع حادثه تشخیص داده و از وقوع فاجعه جلوگیری کنیم.

دتکتور گاز چیست؟

وقتی مقدار گازهای خطرناک در یک محیط بالا می‌رود، ممکن است به خطراتی مانند انفجار، خطرات برای سلامتی انسان‌ها و حیوانات، و حتی آتش‌سوزی منجر شود. اندازه‌گیری این گازها به صورت دستی ممکن است انجام شود، اما این روش ممکن است به اشتباه برسد یا انسان‌ها نسبت به انجام این کار دقت کافی نداشته باشند. بنابراین، بهتر است یک وسیله خودکار و هوشمند وجود داشته باشد که در هر لحظه میزان گازهای خطرناک را اندازه‌گیری و کنترل کند.

دتکتور گاز، یا همان آشکارساز گاز، یک وسیله است که می‌تواند خطرات ناشی از نشت گاز را کاهش دهد. این وسیله در دسته‌بندی ابزارهای ایمنی و پیشگیری از خطرات قرار می‌گیرد. آشکارساز گاز می‌تواند مقدار نامعمول گاز در یک محیط خاص را شناسایی کرده و قبل از وقوع حوادثی مانند انفجار، آتش‌سوزی، یا مسمومیت، افراد را از آن آگاه کند.

این وسیله قادر است به دقت گازهای قابل اشتعال، سمی، و کمبود اکسیژن در محیط را تشخیص دهد. آشکارساز گاز هم در محیط خانگی و هم در محیط صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به کمک آن می‌توان به سرعت نشت گاز را شناسایی کرد.

انواع دستگاه‌های هشدار دهنده نشت دود و گاز

اخباری که در این روزها ممکن است شنیده باشید، درباره نشت گاز یا مسمومیت با گاز است. وقتی هوا سرد می‌شود، ما برای گرم کردن خانه از بخاری‌ها، شومینه و سایر وسایل گرمایشی استفاده می‌کنیم که نصب سنسورها برای ایمنی ضروری است. این سیستم‌های گرماده، علی رغم همه مزایایشان، اگر به درستی نصب نشوند یا نکات ایمنی در استفاده از آن‌ها رعایت نشود، می‌توانند خسارات جانی و مالی زیادی به دنبال داشته باشند. هر سال، بیش از ۱۰۰۰ نفر به دلیل مسمومیت با گاز جان خود را از دست می‌دهند و حدود ۵۰۰۰ نفر دیگر نیز بیمار می‌شوند و به درمان نیاز دارند.

استفاده از سیستم هشداردهنده نشت یکی از بهترین راه‌ها برای اطمینان از ایمنی خانه یا محیط کار و جلوگیری از مسمومیت با گاز است. این سیستم‌ها می‌توانند شامل سنسورهای هوشمند باشند که با تشخیص حریق و اطلاع‌رسانی به موقع، از وقوع آسیب‌های جدی جلوگیری می‌کنند. البته باید در انتخاب سنسورها دقت کنید. امروزه برخی شرکت‌ها به دنبال سود بیشتر، سنسورهای با کیفیت پایین تولید یا وارد می‌کنند. بنابراین، انتخاب سنسورهای با کیفیت می‌تواند مهم باشد، زیرا این سنسورها از جان شما محافظت می‌کنند و پرداخت هزینه بیشتر برای خرید آن‌ها انتخابی منطقی است.

دتکتور گاز چگونه کار می کند؟

یک دتکتور نشت گاز با استفاده از انواع مختلف سنسورها مانند مادون قرمز، امواج مافوق صوت، الکتروشیمیایی یا نیمه‌هادی، می‌تواند غلظت زیاد گازهای مختلف را در یک محیط مشخص شناسایی کند. این وسیله، غلظت گاز را با استفاده از یک مقیاس پیش‌فرض اندازه‌گیری کرده و با مقایسه آن با غلظت فعلی گاز، نشت را تشخیص می‌دهد.

اگر غلظت گاز در محیط بیش از حد مجاز تعیین شده باشد، دیتکتور یا هشدار دهنده به صورت خودکار زنگ هشدار می‌دهد یا چراغی روشن می‌کند. بعد از کاهش غلظت گاز به مقادیر طبیعی، دیتکتور به صورت خودکار خاموش می‌شود تا از خطاهای احتمالی ناشی از فراموشی یا تنظیمات دستی جلوگیری کند.

به‌عنوان مثال، اگر فرد دستگاه را به صورت دستی خاموش کند و بعداً آن را فراموش کند، دیتکتور بعد از ۱۲ دقیقه آلارم و سیگنال هشدار را خاموش می‌کند و به وضعیت نرمال بازمی‌گردد.

در چه شرایطی سنسور هوشمند بهترین عملکرد را خواهد داشت؟

• هر سنسور هوشمندی که می‌خواهید تهیه کنید، باید از یک برند معتبر باشد. اما برای استفاده درست از آن، نصب و نگهداری صحیح ضروری است تا بتوانید از تمامی امکانات آن بهره‌مند شوید.

• دستگاه باید در شرایط کاربردی مشخص، مونواکسید کربن را تشخیص دهد و در صورت وجود گاز، هشدار دهد.

• برای دستگاه‌های مورد استفاده در خانه، تست و بازبینی هر سه سال یکبار توسط تکنسین متخصص ضروری است.

• بر اساس دستورالعمل تولید کننده، دستگاه باید تست شود و هرگونه مشکل در آن باید برطرف شود.

• دستگاه باید هر سه سال یا زمانی که دستگاه از عملکرد صحیح خارج شود، تعویض شود.

• برای دستگاه‌هایی که با برق شهر تغذیه می‌شوند، منبع تغذیه ثانویه برای حداقل ۲۴ ساعت باید موجود باشد.

• اگر دستگاه به وسیله مرکز مانیتورینگ کنترل می‌شود، بازه زمانی می‌تواند به ۵ دقیقه کاهش یابد.

• برای نصب در اتاق‌های خواب، هشدار دهنده نشت گاز و آشکارساز باید در هر اتاق نصب شود.

• آشکارسازهای نصب شده در مکان‌هایی که افراد دارای ضعف شنوایی حضور دارند، باید دارای اخطارهای دیداری باشند.

• هنگامی که آشکارساز برای غلظت منوکسید کربن بالای ۵۰ ppm فعال می‌شود، حالت هشدار باید فعال بماند.

• تمام وسایل مرتبط با تنظیم و دسترسی به آشکارساز باید طوری طراحی شوند که افراد غیر مجاز را از دست‌کاری منع کنند.

گازهای صنعتی قابل اشتعال رایج

گازهایی که می‌توانند با آتش یا گرما شعله ور شوند، معمولاً در محیط‌های صنعتی استفاده می‌شوند. این گازها عبارتند از:

1. استیلن (Acetylene): یک گاز بسیار خطرناک که در صورت خلوص کامل، بدون رنگ و بو است. دارای دامنه وسیعی از قابلیت اشتعال است و بخاطر این خاصیتش بسیار خطرناک می‌باشد.
2. آمونیاک (Ammonia): یک گاز سمی بی‌رنگ و قلیایی که در صنایع مختلف استفاده می‌شود. مانند استیلن، آمونیاک هم سبک‌تر از هواست و دارای اشتعال‌پذیری بسیار بالا است.
3. هیدروژن (Hydrogen): یک گاز بسیار سبک که دارای دامنه وسیعی از اشتعال‌پذیری و انفجار است. حتی یک الکتریسته‌ی ساده هم می‌تواند این گاز را در صورت نشتی مشتعل کند.
4. گاز مایع یا ال پی جی (Liquefied Petroleum Gas): این گازها شامل گازهای هیدروکربنی مایع و کم‌فشار هستند که بوتان و پروپان از معروف‌ترین آنها هستند.

دتکتور گاز توانایی تشخیص همه‌ی این گازها را دارد و برای صنایع و مشاغلی که با این گازها سر و کار دارند، ضروری است.

درباره گاز دی اکسید کربن و خطرات آن

گاز متان، یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که در مصارف خانگی و صنعتی استفاده می‌شود. برای شناسایی نشت گاز، از موادی که گاز را بو می‌دهند، استفاده می‌شود.

• واحدی که برای اندازه‌گیری غلظت گازها استفاده می‌شود، ppm است که به معنای “یک قسمت در میلیون” است.

• در صنعت، برای اندازه‌گیری غلظت گازهای قابل انفجار از واحدهایی مثل Vol یا درصد حجمی و LEL استفاده می‌شود که به معنای حداقل سطح انفجار است.

• میزان حداقل تراکم گاز متان برای انفجار حدود ۵٪ است که معادل ۵۰۰۰۰ ppm است.

• گاز منوکسید کربن یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که بسیار سمی است و به علت خطرناک بودنش، به آن “قاتل خاموش” هم می‌گویند.

• در صنعت، برای اندازه‌گیری غلظت گازها از واحدهای ppm استفاده می‌شود که به معنای “یک قسمت در میلیون” است.

• گاز مونوکسید کربن به طور نسبی سبک‌تر از هوا است و می‌تواند به‌طور یکنواخت در هوا پخش شود.

• وزن گاز متان نسبت به هوا نسبتاً کمتر از وزن گاز منوکسید کربن است و به بالا صعود می‌کند.

• گاز شهری حتی سبک‌تر از گاز متان است و می‌تواند به بالا صعود کند.

انواع سیستم هشدار دهنده نشت گاز

دستگاه هشدار دهنده نشت گاز در انواع مختلفی ساخته و استفاده می‌شود، بسته به نوع کاربری و دقت موردنظر متفاوت است:

سنسورهای الکترو شیمیایی

دستگاه دتکتور گاز مناسب کدام محیط هاست؟

در زمستان و هنگام نصب بخاری‌ها، خطر نشت گاز و مونوکسید کربن افزایش می‌یابد که ممکن است به مرگ خاموش منجر شود. همچنین، اگر خروجی دود بخاری یا شومینه مشکل داشته باشد، ممکن است گاز مضر به داخل خانه بازگردد. در برخی موارد، شعله‌ی اجاق آشپزخانه به طور ناخواسته خاموش شود و گاز به داخل فضای خانه وارد شود که می‌تواند خطرناک باشد. به همین دلیل، نصب دیتکتور گاز در خانه الزامی است. نه تنها در منازل مسکونی، بلکه در مراکز تجاری و صنعتی نیز نیاز به این دستگاه حس می‌شود.

موتورخانه ها

در ساختمان‌ها، برخی از موتورخانه‌ها و شوفاژ‌خانه‌ها از گاز شهری برای سوخت استفاده می‌کنند. در این اماکن، خطر نشت گاز و ترکیدن لوله‌ها وجود دارد. همچنین، اتصالات نامناسب لوله‌ها می‌تواند باعث نشت گاز مونوکسید کربن در محیط شود. نصب یک آشکارساز گاز در این اماکن، ساکنین را از وجود نشت گاز آگاه می‌کند و از وقوع حوادث جلوگیری می‌کند.

سردخانه ها

در واحدهایی مثل تبرید و سردخانه‌ها از گازهایی مثل آمونیاک، فرئون و دی‌اکسید کربن استفاده می‌شود. نصب یک دیتکتور گاز صنعتی در اینجا بسیار مهم است؛ زیرا نشت گاز و احتمال انفجار می‌تواند به خسارات جانی و مالی زیادی منجر شود که ممکن است از دست دادن جان و خسارات جبران ناپذیری برای مالکان و کارکنان واحدها باشد.

پارکینگ ها و تونل ها

پارکینگ‌های زیرزمینی و تونل‌های جاده‌ای فضاهای بسته‌ای هستند که کنترل دود از اگزوز خودروها در این مکان‌ها بسیار مهم است. این دودها معمولا از گازهایی مثل مونوکسید کربن و دی‌اکسید نیتروژن تشکیل می‌شوند. در اینجا، برای رصد دود خروجی از اتومبیل‌هایی که از گازهای CNG یا LPG استفاده می‌کنند، نیاز به یک دتکتور گاز وجود دارد.

استخرها

استفاده از آبکشی کلر برای تمیز کردن آب استخر بسیار موثر است. این روش نیازمند مواد شیمیایی کلر و بروم است. دز کم این مواد خطرناک نیست، اما ممکن است به دلیل مشکلات فنی، این مواد در هوای استخر تجمع کنند و باعث مسمومیت افراد حاضر در استخر شوند. برای جلوگیری از این مشکلات، نصب یک دستگاه تشخیص نشت گاز در فضای استخر، به کارکنان این مکان اطلاع می‌دهد اگر غلظت گازهای سمی در هوا بیش از حد معمول باشد.

آشپزخانه های صنعتی

در آشپزخانه‌های صنعتی، از گاز طبیعی یا سوخت‌هایی مانند بوتان یا پروپان برای پخت و پز استفاده می‌شود. برای اطمینان از ایمنی و بهداشت در این آشپزخانه‌ها، نیاز به تجهیزات مناسب است. هودهایی که در این مکان‌ها نصب می‌شوند، نقش مهمی در تشخیص میزان گازها دارند.

صنایع شیمیایی و آزمایشگاه ها

در کارخانه‌ها و آزمایشگاه‌های صنایع شیمیایی، مقادیر زیادی از گازهای سمی و قابل اشتعال مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مکان‌ها معمولاً یک انبار برای ذخیره مواد خام یا محصولات تکمیل شده دارند. در این انبارها و آزمایشگاه‌ها، گازهایی مانند هیدروژن، اکسیژن، گاز شهری و گازهای خفه کننده مثل نیتروژن، آرگون و هلیوم به طور مرتب استفاده می‌شوند. به همین دلیل، داشتن یک دستگاه هشدار دهنده نشت گاز در این مکان‌ها امری بسیار حیاتی است.

مراکز تولید نیرو

مراکز تولید نیرو مکان‌هایی هستند که تشخیص غلظت گازهای مانند متان یا هیدروژن در آن‌ها بسیار مهم است. چون نادیده گرفتن این موضوع می‌تواند زندگی هزاران موجود زنده را به خطر بیاندازد. موتورخانه‌ها و مناطق اطراف توربین‌ها نقاط حیاتی در این مراکز هستند.

مزایای دستگاه دتکتور گاز

همانطور که گفته شد، دستگاه تشخیص نشت گاز یکی از وسایل مهم برای ایمنی و حفاظت است. به همین دلیل، مهم‌ترین مزیت آن این است که افرادی که از آن استفاده می‌کنند، را از خطرات حفاظت می‌کند.

نظارت مداوم

یکی از مزایای آشکارساز گاز این است که می‌توانید به طور پیوسته و در تمام ایام هفته، ۲۴ ساعته نظارت داشته باشید. این به شما امکان می‌دهد که مناطق مختلف محیط کار را به طور کامل تحت کنترل داشته باشید. حتی اگر برخی از نقاط برای مدت طولانی بدون حضور انسان خالی باشند، با آشکارساز گاز می‌توانید آنجا را نظارت کرده و همه را از خطرات احتمالی آگاه کنید و از وقوع آن‌ها جلوگیری کنید. وقتی که با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته آشکارساز گاز، گازهای خطرناک را در محیط کار تشخیص می‌دهید، شغل شما دیگر به خطر نخواهد بود و شرکت بیمه نیز انتظارات خود را از شما برآورده می‌کند.

صرفه جویی در زمان

وقتی یک دستگاه آشکارساز گاز در محل کار مانند آزمایشگاه نصب می‌شود، نیاز به اندازه‌گیری دستی غلظت گازها در هوا کاهش می‌یابد. این به این معنی است که دیگر نیازی به صرف زمان و انرژی برای اندازه‌گیری دستی مقدار گازها نیست. به همین دلیل، زمانی که دیتکتور گاز نصب می‌شود، افراد می‌توانند وقت بیشتری را برای انجام کارهای مهم‌تر صرف کنند.

جلوگیری از هزینه های بالقوه

تصور کنید یک انفجار در کارخانه‌ای که مواد شیمیایی تولید می‌شود رخ دهد. حتی اگر هیچ کسی در آنجا نباشد، خسارت‌های بسیاری از لحاظ مالی و مادی به وجود خواهد آمد. اما وقتی دیتکتور به موقع هشدار می‌دهد، اقدامات لازم برای جلوگیری از این خسارات انجام می‌شود.

زندگی انسان‌ها بسیار مهم است و نباید به سادگی آن را به خطر بیاندازیم. هزینه‌ی یک دستگاه هشداردهنده نشت گاز به مقداری بیشتر از ارزش جان ما نیست و خرید یک سنسور نشت گاز هم کار سختی نیست. به راحتی می‌توانید به وبسایت شرکت اویو مراجعه کنید و دستگاه تشخیص دهنده نشت گاز را در سبد خرید خود قرار دهید.

ضرورت استفاده از سنسور نشت گاز

اگر در خانه یا محل کار مواد شیمیایی استفاده می‌شود، داشتن یک دستگاه هشداردهنده نشت گاز ضروری است. افراد نمی‌توانند فقط با حس بویایی خود به خطرات نشت گاز پی ببرند، چرا که حس بویایی انسان قادر به تشخیص همه‌ی گازها نیست و گاهی اوقات احساس خطر دیر اتفاق می‌افتد.

بنابراین، امروزه دستگاه‌هایی وجود دارند که می‌توانند نشت گاز را تشخیص دهند. دستگاه‌های آشکارساز دستی نیاز به نگهداری دقیق و اندازه‌گیری دقیق گاز توسط افراد متخصص دارند. اما دستگاه‌های دیتکتور گاز به صورت خودکار می‌توانند مقدار گازهای موجود در هوا را اندازه‌گیری کرده و در صورت وجود خطر، به کارکنان یا ساکنان هشدار دهند.

وسایل این چنینی برای ایمنی ضروری هستند، چرا که می‌توانند به ما کمک کنند تا گازهای خطرناک مانند گازهای انفجاری یا سمی را شناسایی کنیم. بدون دیتکتور گاز، ممکن است کارگران در معرض گازهای خطرناک قرار بگیرند و به آن‌ها آسیب برسد، حتی احتمال مرگ ناگهانی هم وجود دارد.

استاندارد تعریف شده برای یک سیستم هشدار دهنده نشت گاز چیست؟

برای جلوگیری از فروش سنسورهای کیفیت پایین و جلوگیری از خطرات ناشی از گاز، در ایران استانداردهای خاصی برای سنسورهای هوشمند تعریف شده است. این استانداردها مشمول استاندارد اجباری ISIRI 13172 برای سنسورهای الکتریکی نشت گاز منوکسید کربن و ISIRI 14200 برای سنسورهای الکتریکی نشت گازهای قابل انفجار است. از سال ۱۳۹۱، تولید و فروش سنسورهایی که با این استانداردها مطابقت نداشته باشند، قابل پیگرد قانونی است.

هر سنسور هوشمندی که برای محیط‌های خاص مانند فضای آزاد، دماهای بالا یا پایین، رطوبت بالا، شرایط گردوغبار، محیط‌های خطرناک و یا مکان‌هایی که امکان دست‌کاری وجود دارد، نصب می‌شود، باید دارای تأییدیه و مجوز مربوطه باشد. این اقدامات همه به منظور ایمنی بیشتر و جلوگیری از وقوع حوادث جانی و مالی ناشی از گازها است.