هشدار دهنده نشت گاز چگونه عمل می کند؟

مقدمه

هر سال، حوادثی که به دلیل نشت گاز شهری یا گاز منوکسید کربن رخ می‌دهند، خسارات زیادی به جوامع و خانواده‌ها وارد می‌کنند. هر سال حدود 1000 نفر به دلیل گاز منوکسید کربن جان خود را از دست می‌دهند و 5000 نفر دیگر به دلیل این گاز باید بستری و مداوا شوند. همچنین، انفجارهای ناشی از نشت گاز شهری می‌تواند خسارات مالی و جانی زیادی به بار آورد.

گاز منوکسید کربن بسیار سمی است و به خاطر اینکه بویی ندارد و رنگ یا مزه‌ای ندارد، به قاتل خاموش یا قاتل نامرئی شهرت دارد. این گاز بیشتر افراد را در خواب به خطر می‌اندازد و حوادث مرتبط با آن به شدت ناراحت‌کننده و خانوادگی است.

لذا خطر نشت گاز منوکسید کربن به همراه استفاده از وسایلی که سوخت‌های فسیلی یا گاز تولید می‌کنند، مانند بخاری، پکیج، شومینه و حتی اتومبیل‌های روشن در پارکینگ‌های مسقف، یک تهدید بزرگ است.

در حال حاضر، استفاده از دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز بسیار مهم است تا افراد را از خطرات نشت گازهای خطرناک، مانند منوکسید کربن، آگاه کند و جلوی حوادث جانی و مالی را بگیرد. متأسفانه، در سال‌های اخیر، بسیاری از شرکت‌ها و افراد با تولید دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز کیفیت پایین، اغلب از نوع زیرزمینی یا وارداتی از چین، باعث ایجاد وضعیت نامناسبی در این حوزه شده‌اند. این دستگاه‌ها با طراحی‌ها و تبلیغات چشم‌گیر و قیمت‌های پایین، اغلب صرفاً به دنبال کسب سود هستند و از نظر فنی و کیفیت عملکرد، استانداردهای لازم را ندارند.

بر اساس استانداردهای ملی ایران، دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز منوکسید کربن و گازهای قابل انفجار باید بر اساس استانداردهای ISIRI 13172 و ISIRI 14200 طراحی و تولید شوند. این استانداردها از سال 1391 به صورت اجباری تعیین شده‌اند و هر گونه خرید، فروش یا تولید دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز غیراستاندارد، در نظر قانون جرم بوده و ممکن است مورد پیگرد قانونی قرار گیرد.

آشنایی با گاز متان و گاز منوکسیدکربن

گاز متان با فرمول CH4، یک گاز بی رنگ و بی بو است که به صورت خالص دیده می‌شود. این گاز در استفاده‌های خانگی و صنعتی به منظور تشخیص نشت و کاهش خطرات، با استفاده از ترکیبات خاص، مثل بوبر و شناسایی می‌شود.

واحد استفاده شده برای اندازه‌گیری غلظت و تراکم گازها، ppm یا “یک قسمت در میلیون” است، که برابر با 10000 ppm برای هر درصد است. حداقل تراکم مورد نیاز از گاز متان برای انفجار، 5% حجمی یا 50000 ppm است که به عنوان LEL معروف است.

گاز منوکسید کربن با فرمول CO، نیز یک گاز بی رنگ، بی بو و بدون مزه است که بسیار سمی و کشنده است. این گاز به خاطر خواص خاص فیزیکی خود، به عنوان “قاتل خاموش” شناخته می‌شود. این گاز با هموگلوبین خون به میزان بیشتری از اکسیژن می‌پیوندد و ممکن است عوارض جسمانی جدی به وجود آورد.

در صنعت، خصوصیات گازهای مختلف، مانند گاز شهری و LPG، با گاز متان متفاوت است. مثلاً LEL برای گاز شهری برابر با 4% حجمی یا 40000 ppm و UEL آن برابر با 30% حجمی یا 300000 ppm است. این اطلاعات برای ایجاد ایمنی در برابر انفجارها اساسی است.

دو گاز متان و منوکسید کربن، سبک‌تر از هوا هستند و در صورت نشت به بالا حرکت می‌کنند. این خصوصیت برای ایمنی و احتیاط بسیار حائز اهمیت است.

گاز منوکسید کربن در صورت نفس کشیدن به مدت طولانی، حتی در تراکم کم، می‌تواند ضریب هوشی کودکان را کاهش دهد و برای مادران باردار تأثیرات منفی بر روی جنین داشته باشد. این گاز با هموگلوبین خون ترکیب می‌شود و باعث ایجاد کربوکسی هموگلوبین یا COHb می‌شود. در مراکز بهداشتی، سطح COHb به عنوان معیاری برای اندازه‌گیری نفوذ گاز منوکسید کربن در بدن فرد استفاده می‌شود و واحد آن درصد است.

درصدهای مختلف COHb، اثرات مختلفی بر سلامتی انسان دارد:
– درصد COHb 20%، باعث سردرد خفیف و تنگی نفس در فعالیت‌های روزمره می‌شود.
– درصد COHb بین 30 تا 40%، علائمی مانند سردرد شدید، تهوع و اختلال در دید را به همراه دارد.
– درصد COHb بین 50 تا 60%، ممکن است باعث تشنج شود.
– درصد COHb بیش از 70%، ممکن است منجر به مرگ فرد شود.

عوارض دیررس مسمومیت با گاز منوکسید کربن شامل بیماری پارکینسون نیز می‌شود.

انواع سنسورهای گاز

در دستگاه‌های هشدار دهنده نشت گاز از انواع مختلفی از سنسورها استفاده می‌شود که هر کدام بسته به نوع کاربری و دقت مورد نظر، ویژگی‌های خاصی دارند:

1. سنسورهای الکتروشیمیایی:
این سنسورها بر اساس واکنش‌های الکتروشیمیایی بین گازها و مایعات عمل می‌کنند. یک سل الکتروشیمیایی شامل الکترولیت، الکترود اندازه‌گیرنده، الکترود همراه و الکترود شاهد است. این نوع سنسورها به طور عمومی در کاربردهای صنعتی استفاده می‌شوند.

2. سنسورهای کاتالیستی:
در این نوع سنسورها، یک لایه کاتالیستی بر روی الکترود قرار می‌گیرد که باعث افزایش حساسیت و انتخاب‌پذیری بیشتر سنسور به شرایط محیطی می‌شود. به عنوان مثال، اکسید بیسموت (Bi2O3) به عنوان کاتالیست در کنار اکسید قلع (SnO2) برای شناسایی گاز NO استفاده می‌شود. همچنین، فلز پالادیم به عنوان کاتالیست برای سنجش گاز CO استفاده می‌شود.

3. سنسورهای هادی:
در این نوع سنسورها، تأثیر گاز بر روی جامد (معمولاً اکسید فلزی نیمه‌هادی) باعث تغییر در هدایت می‌شود. این تغییر می‌تواند منجر به تغییر در مقاومت و در نتیجه تغییر در دمای مواد سنسور شود. این سنسورها دارای حساسیت بالا و زمان پاسخ در حد دقیقه هستند.

4. سنسورهای نیمه‌هادی:
در این نوع سنسورها، تغییرات در لایه دوگانه الکتریکی برای اندازه‌گیری استفاده می‌شود. این سنسورها به خصوص برای تشخیص گازهای مانند H2 در دمای اتاق مناسب هستند. فلز معمولاً برای ساخت این سنسورها، پالادیم است. کاربردهای اصلی سنسورهای نیمه‌هادی شامل سیستم‌های هشدار در خانه برای تشخیص CO، تشخیص H2S در پالایشگاه‌ها، اندازه‌گیری میزان الکل در تنفس و اندازه‌گیری رطوبت نسبی هستند.

5. سنسورهای مادون قرمز:
این سنسورها متشکل از حالت‌های جامد هستند که ترکیب شیمیایی با گاز مورد نظر را انجام نمی‌دهند. تکنولوژی مادون قرمز به صورت غیر واکنش‌پذیر در طبیعت وجود دارد، اما طراحی‌های اخیر این سنسورها امکان استفاده از این تکنولوژی با حساسیت بالا را فراهم کرده است. این سنسورها به عنوان کنترل ایمنی در کاربردهایی که نیاز به تشخیص شرایط بحرانی دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

دلایل نشت گاز شهری و گاز منوکسید کربن به شرح زیر است:

1. نشت گاز شهری:
– پوسیدگی شیلنگ رابط گاز: زمان‌ها شیلنگ‌هایی که برای اتصال به گاز شهری استفاده می‌شوند، پوسیده می‌شوند و نشت گاز را ایجاد می‌کنند.
– شل شدن بست شیلنگ‌ها: در صورت شل شدن یا آسیب دیدن بست شیلنگ‌های گاز، نشت گاز اتفاق می‌افتد.
– خاموش شدن شعله اجاق‌ها: شعله اجاق‌هایی که ترموستات ندارند و باعث سر رفتن مواد غذایی می‌شوند، می‌توانند نشت گاز شهری را ایجاد کنند.

2. نشت گاز منوکسید کربن (CO):
– نقص در سیستم دودکش: وجود نقص در سیستم دودکش و عدم مکش مناسب، باعث انتشار CO به محیط می‌شود.
– اندازه‌گیری نامناسب سایز دودکش: اندازه‌گیری نامناسب سایز دودکش نیز می‌تواند باعث نشت گاز CO شود.
– مسدودی مسیر دودکش: اگر مسیر دودکش بسته شود، CO در محیط تجمع می‌یابد.
– روشن کردن گاز پیک‌نیکی در فضاهای بسته: روشن کردن گاز پیک‌نیکی در مکان‌هایی مثل حمام، انباری یا داخل خودرو می‌تواند به میزان خطرناکی CO تولید کند.

در نهایت، در صورت جدا کردن دودکش بخاری از اتصالات آن، کلیه موادی که از دودکش خارج می‌شوند، شامل رطوبت و CO2 هستند و فقط یک بخش بسیار کوچک از آن‌ها CO است. اگرچه این اتفاق ممکن است باعث تنگی نفس یا سردرد شود، اما منوکسید کربن به میزان خطرناکی به سرعت در محیط منتشر نمی‌شود، و در حوادث نشت CO معمولاً ناشی از یک نشت جزئی در سیستم دودکش یا اتصالات آن است که در مدت زمان طولانی می‌تواند به میزان خطرناک برسد.

الزامات قانونی استفاده از دستگاه هشدار دهنده نشت گاز به این شرح است:

طبق مقررات ملی ساختمان، استفاده از دستگاه هشدار دهنده نشت گاز در موتورخانه‌ها، اماکن عمومی، ادارات، مدارس و ساختمان‌هایی که از گاز طبیعی استفاده می‌کنند، الزامی است. همچنین، شورای مرکزی نظام مهندسی کشور معتقد است که استفاده از پکیج‌ها در منازل مسکونی باید همانند استفاده از موتورخانه خانگی، الزامات مربوط به استفاده از گاز را رعایت کند، از جمله استفاده از دستگاه هشدار دهنده نشت گاز.

 نکات مهم در مورد استفاده از سنسورها:

سنسور دستگاه هشدار دهنده نشت گاز باید از موارد زیر دوری شود:
1. نباید در معرض بخارات سیلیکون آلی قرار گیرد.
2. باید از تماس با گازهای خورنده مانند H2S، SOx، Cl2، HCl جلوگیری شود.
3. نباید با نمک‌های قلیایی یا فلزات قلیایی در تماس باشد تا ساختار آن تغییر نکند.
4. باید از قرار گرفتن در معرض آب و یخ جلوگیری شود.
5. نباید در معرض ولتاژ بالا قرار بگیرد یا ولتاژ اشتباه به آن داده شود.
6. نباید برای مدت طولانی در معرض گاز با غلظت بالا قرار گیرد، زیرا این ممکن است باعث کاهش عمر و رانش در حساسیت آن شود.
7. باید از ارتعاشات شدید دوری شود.
8. در صورت نیاز به لحیم کاری، دمای دستگاه جوش باید حدود 250 درجه سانتیگراد باشد و دمای محل لحیم‌کاری (پایه) حدود 100 درجه سانتیگراد.

هنگام خرید یا نصب دستگاه هشدار دهنده نشت گاز، باید به شماره سریال دستگاه توجه کرد که در لیبل پشت دستگاه نوشته شده است. مصرفی بهترین تاریخ برای این دستگاه‌ها تا 12 ماه پس از تولید آنهاست، و نباید از 18 ماه از تاریخ تولید گذشته باشد.

شرایط و محل نصب هشداردهنده نشت گاز

نصب دستگاه هشدار دهنده نشت گاز در هر اتاقی که احتمال وجود نشت گاز منوکسید کربن یا گاز شهری وجود دارد، از نظر شرایط ایمنی ضروری است. اگر یک دستگاه هشدار دهنده در یک اتاق خواب نصب شود، به دلیل همرفتی ضعیف، امکان هشدار به موقع در سایر اتاق‌های ساختمان کاهش می‌یابد.

در صورت عدم امکان نصب یک دستگاه جداگانه برای هر اتاق، دستگاه باید در اتاق استراحت یا خواب یا در مکانی که بیشترین زمان در آن صرف می‌شود، نصب شود. مکان نصب بستگی به شرایط اتاق و مکان قرار گیری وسیله گازسوز دارد.

از آنجا که گاز شهری و گاز منوکسید کربن سبک‌تر از هوا هستند، دستگاه های هشدار دهنده نشت گاز در بالای اتاق و زیر سقف نصب می‌شوند. در صورت استفاده از گاز LPG (گاز مایع) که سنگین‌تر از هوا است، مکان نصب باید در فاصله حدودی از سقف و کف (وسط دیوار) در نظر گرفته شود.

بهترین فاصله نصب حدود 40 سانتیمتر از سقف و یک متر از وسیله گازسوز است، البته اگر وسیله گازسوز ابعاد بزرگی داشته باشد، باید فاصله بیشتری را رعایت کرد تا از گرمای مستقیم آن جلوگیری شود.

نباید دستگاه را در مکان‌های نامناسبی نصب کرد مانند پشت پرده، فضای بسته، نزدیک بخاری، سینک ظرفشویی، نزدیک فن و تهویه، و محیط‌های حاوی گرد و خاک و غبار. همچنین دمای محیط نباید کمتر از 10 درجه سانتیگراد یا بیشتر از 40 درجه سانتیگراد باشد.

الزامات استاندارد برای هشداردستگاه نشت یاب گاز

براساس استانداردهای ملی ایران با شماره‌های ISIRI 13172 و ISIRI 14200، آستانه های هشدار دستگاه های هشدار دهنده نشت گاز برای گازهای منوکسید کربن و گاز شهری تعیین شده است.

این استانداردها از استانداردهای اروپایی الگو گرفته شده‌اند و مطابق با الزامات نسخه‌های اروپایی خود هستند. به عنوان مثال، استاندارد ملی ISIRI 14200 که برای آشکارسازهای الکتریکی گازهای قابل انفجار است، با استاندارد EN 50194 اروپا مطابق است.

همچنین، استاندارد ملی ISIRI 13172 که برای آشکارسازهای الکتریکی نشت گاز منوکسید کربن مورد استفاده قرار می‌گیرد، با استاندارد EN 50291 اروپا همخوانی دارد.

بر اساس استاندارد ISIRI 14200 برای دستگاه های هشدار دهنده نشت گازهای قابل انفجار، هشدارهای دیداری و شنیداری باید در بازه‌ی غلظت 1500 ppm تا 10000 ppm فعال شوند.

شرکت سازنده دستگاه مقدار کالیبراسیون آن را مشخص می‌کند. طبق شرایط استاندارد، دستگاه می‌تواند در سطوح هشداری بالاتر یا پایین‌تر از مقدار اعلام شده توسط سازنده عمل کند، به شرطی که این مقادیر خارج از بازه 1500 ppm تا 10000 ppm نباشند.

در دستگاه هشدار دهنده نشت گاز پیشگام مدل AY – 330، برای گاز شهری (متان)، سطح هشدار تنظیم شده برای غلظت 4000 ppm است.

برای راحتی و دقت بیشتر در تشخیص نوع گاز نشت کرده، دستگاه هشدار دهنده نشت گاز پیشگام از نوع هشدار متفاوت برای هر دو گاز منوکسیدکربن و گاز شهری استفاده می‌کند. همچنین نوع گاز نشت کرده به صورت فارسی و انگلیسی روی نمایشگر دستگاه نمایش داده می‌شود.

در دستگاه‌های غیر استاندارد موجود در بازار، سطح هشدار اغلب در مقادیر بسیار پایین تنظیم می‌شود، حدود 500 ppm، تا دستگاه به سرعت به نشت گاز واکنش نشان دهد. این واکنش سریع به عنوان یک مزیت تبلیغ می‌شود، اما در عمل این واکنش سریع به نشت گاز ممکن است باعث ایجاد هشدارهای نادرست در طول زمان شود، به این معنی که دستگاه بدون دلیل واقعی ممکن است هشدار دهد.

در دستگاه‌های هشدار دهنده نشت گاز، ساختاری وجود دارد که درصد افت خروجی آنها تعریف شده است. اگر دستگاه در رنجهای پایین‌تر از حد استاندارد تنظیم شود، با گذشت زمان ممکن است به دلیل افت خروجی سنسور (که به عنوان درجه‌ی نرمال دریفت شناخته می‌شود)، دستگاه به طور مکرر هشدارهای نادرست فعال کند. این موضوع می‌تواند باعث استرس و مزاحمت برای کاربر شود.

سنسورهای گاز به علت استفاده از هیتر داخلی برای ساخت و آنالیز گازهای محیط، در تغییرات دمای محیط خطاهایی دارند که برای کنترل آنها نیاز به سیستم تطبیق با شرایط محیطی است. در دستگاه پیشگام مدل AY – 330، سیستم رفرنس شناور وجود دارد که با تغییرات دمای محیط، رفرنس و سطح هشدار دستگاه به صورت هوشمند تغییر می‌کند تا از آلارم‌های نادرست جلوگیری شود.

بسیاری از دستگاه‌های غیراستاندارد در بازار، سطح هشدار خود را در مقادیر بسیار پایین‌تر تنظیم می‌کنند تا به سرعت به نشت گاز واکنش نشان دهند. این واکنش سریع به عنوان یک ویژگی مثبت تبلیغ می‌شود، اما ممکن است در طول زمان به علت خطای نرمال دریفت، هشدارهای نادرستی ایجاد شود. برخی از این دستگاه‌ها برای برطرف کردن این مشکل، کلیدهایی روی بدنه دستگاه قرار داده‌اند که کاربر می‌تواند سطح حساسیت و تنظیم نقطه هشدار را دستی تغییر دهد، اما این عمل به صورت غیرمجاز و به خلاف استاندارد است.

استفاده از این امکانات توسط تولید کنندگان دستگاه‌های غیراستاندارد، یک نقض صریح از استانداردهای ملی است و باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود که در اصل وجود ندارند.

کاربرد هشدار دهنده نشت گاز

فکر کنید که تا به حال چقدر افراد به دلیل گاز گرفتگی یا آتش‌سوزی جان خود را از دست داده‌اند! در کشور ما فقط در سال گذشته، صدها نفر به دلیل گاز گرفتگی جان خود را از دست داده‌اند و بسیاری از کودکان هم معلولیت یا عقب‌ماندگی ذهنی گرفته‌اند.

اما با استفاده از یک دستگاه کوچک هشدار دهنده نشت گاز، می‌توانید به طور قابل توجهی از وقوع حوادثی نظیر نشت گاز و آتش‌سوزی جلوگیری کنید.

در برخی کشورها مانند کانادا و برخی از کشورهای اروپایی، نصب دستگاه هشدار دهنده نشت گاز در خانه‌ها الزامی است. این دستگاه‌ها قادرند گازهای خطرناکی مانند مونواکسید کربن را که از وسایل گرماسازی مثل بخاری، آب‌گرم‌کن، اجاق گاز و … تولید می‌شود، شناسایی و اندازه‌گیری کنند.

اگر سطح این گازها در محیط بیش از حد مجاز باشد، دستگاه هشدار دهنده نشت گاز با آلارم صوتی و نوری هشدار می‌دهد و حتی می‌تواند دستور قطع گاز را به صورت خودکار به شیر قطع کننده ارسال کند تا خطر آتش‌سوزی یا گاز گرفتگی را از بین ببرد.

این دستگاه‌ها دارای تاییدیه عملکرد از ادارات استاندارد و آتش‌نشانی هستند و می‌توانند جان شما و خانواده‌تان را از فاجعه‌های غیرقابل جبران نجات دهند.

کاربرد هشدار دهنده نشت گاز

هشدار دهنده نشت گاز یک دستگاه کوچک و کارآمد است که در مکان‌های مختلف مانند خانه‌ها، مدارس، آپارتمان‌ها، مراکز تجاری، و حتی گلخانه‌ها، دامداری‌ها و مرغداری‌ها استفاده می‌شود. این دستگاه دارای ویژگی‌هایی است که برای ایمنی شما و محیط زندگی مفید است:

۱. نصب آسان: نیازی به نصب تخصصی ندارد و می‌توانید آن را به راحتی روی دیوار نصب کنید.

۲. قابلیت تنظیم حساسیت: می‌توانید میزان حساسیت دستگاه را به دلخواه خود تنظیم کنید.

۳. نمایش میزان گاز: دستگاه نشان می‌دهد که میزان غلظت گاز در محیط به حد خطرناک رسیده است یا خیر.

۴. آژیر هشدار: در صورت شناسایی نشت گاز، با آلارم صوتی به شما هشدار می‌دهد.

۵. قابلیت قطع شیر برقی گاز: می‌تواند به صورت خودکار شیر برقی گاز را قطع کند تا از وقوع آتش‌سوزی جلوگیری کند.

۶. قابلیت تشخیص گازهای مختلف: علاوه بر مونواکسید کربن، قادر به تشخیص گازهایی مانند متان، پروپان، آمونیاک و دیگر گازهای خطرناک است.

این دستگاه‌ها با استفاده از باتری‌ها در صورت قطع برق همچنان عمل می‌کنند و به شما اطمینان می‌دهند که همیشه از احتمالات ناخوشایندی مثل نشت گاز محافظت شما و خانواده‌تان را از دست نمی‌دهند.

تشخیص هشدار دهنده نشت گاز مناسب

یک دستگاه هشداردهنده گاز CO شامل چهار بخش اصلی است:

1. حسگر گاز: این بخش از دستگاه برای شناسایی حضور گاز CO در محیط استفاده می‌شود. حسگر با تشخیص غلظت گاز CO، اطلاعات لازم را به سایر بخش‌های دستگاه ارسال می‌کند.

2. پردازشگر دستگاه: پردازشگر وظیفه تحلیل اطلاعات از حسگر گاز را دارد. این بخش اطلاعات دریافتی را پردازش کرده و تصمیم می‌گیرد که آیا باید آلارم هشدار را فعال کند یا خیر.

3. بوق دستگاه: وظیفه بوق دستگاه این است که در صورت شناسایی نشت گاز CO، به شکل صوتی با فرکانس و صدایی خاص هشدار دهد تا افراد در محیط متوجه شوند.

4. چراغ دستگاه: این بخش از دستگاه برای نمایش تصویری هشدار استفاده می‌شود. معمولاً با چراغ‌های قرمز یا نارنجی نشان می‌دهد که وضعیت نشت گاز خطرناک است.

این دستگاه‌ها به کمک این بخش‌های اصلی، به طور مداوم و آماده به کار هستند تا در صورت وقوع نشت گاز CO، به سرعت هشدار دهند و از خطرات جانی و مالی جلوگیری کنند.

حسگر گاز هشدار دهنده نشت گاز

در یک دستگاه هشداردهنده گاز CO، اولین و مهم‌ترین وظیفه حسگر گاز است که باید گاز CO را در هوا شناسایی کند. حسگرهای گاز CO به سه نوع اصلی تقسیم می‌شوند بر اساس تکنولوژی استفاده شده در آنها:

1. حسگر بایومتریک:
– این حسگر با شبیه‌سازی اثر گاز CO بر هموگلوبین خون و کاهش اکسیژن خون کار می‌کند.
– از یک صفحه شفاف و حساس به گاز CO استفاده می‌کند که با ورود گاز CO، تیره و کدر می‌شود و باعث کاهش مقدار پرتو نور می‌شود.
– این نوع حسگرها ارزان قیمت و مصرف برق کمی دارند، اما عمر آنها کمتر است و ممکن است در شرایط مختلفی مانند شوینده‌ها بوق بزنند.

2. حسگر نیمه هادی اکسید فلزی:
– این حسگر بر اساس تغییر مقاومت الکتریکی یک نیمه هادی پایه اکسید فلزی به دلیل حضور گاز CO عمل می‌کند.
– نیاز به جریان الکتریکی قابل توجه دارد و برای کارکرد مناسب، نیاز به منبع برق مداوم است.
– حساسیت بالا و عمر متوسط (حدود 5-10 سال) دارند و نیاز به کالیبراسیون دوره‌ای دارند.

3. حسگر الکتروشیمیایی:
– این حسگر بر اساس ساختار پیل سوختی عمل می‌کند و واکنش گاز CO با الکترولیت و الکترودها را به کار می‌برد.
– دارای دقت بالا در شناسایی غلظت گاز CO است و می‌تواند زمان دقیقی برای هشدار دهی تعیین کند.
– مصرف برق کمتری دارند و عمر طولانی‌تری دارند (تا 7 سال یا بیشتر در مدلهای مرغوب) و نیاز به کالیبراسیون دوره‌ای ندارند.

این حسگرها با تکنولوژی‌های مختلفی کار می‌کنند تا گاز CO را شناسایی و غلظت آن را اندازه بگیرند. هرکدام ویژگی‌ها و مزایا و معایب خود را دارند که بسته به نیاز و شرایط محیطی، انتخاب می‌شوند.

پردازشگر دستگاه هشدار دهنده نشت گاز

در دستگاه هشداردهنده نشت گاز CO، سیگنال الکتریکی حاصل از حسگر گاز CO تحت تحلیل قرار می‌گیرد و براساس برنامه‌ای که تعریف شده است، هشدار مناسب صادر می‌شود.

استاندارد بین‌المللی BS EN 50291-1 برای عملکرد دقیق دستگاه هشداردهنده نشت گاز CO توضیحاتی را ارائه داده است. عملکرد این دستگاه با پردازشگر پیچیده‌تری نسبت به سایر دستگاه‌های هشداردهنده مانند هشداردهنده گاز شهری، دود یا حرارت، همراه است.

در دستگاه‌های دیگر، معمولاً آستانه خطر ثابتی وجود دارد که با رسیدن به آن، هشدار فعال می‌شود. برای مثال، هشداردهنده گاز شهری با رسیدن غلظت گاز به حد انفجار، دستگاه بوق می‌زند و یا هشداردهنده دود با رسیدن به آستانه خود، فعال می‌شود.

اما در دستگاه هشداردهنده نشت گاز CO، آستانه خطر به سادگی تعریف نمی‌شود و بر اساس استاندارد BS EN 50291-1، باید الزامات دیگری نیز بررسی شوند.

بنابراین، پردازشگر دستگاه باید در فواصل زمانی مشخص، عملکرد مختلف دستگاه را بررسی کند و هرگونه خطر را به صورت مناسب اعلام نماید.

بوق اعلام خطر هشدار دهنده نشت گاز

علاوه بر حسگر گاز CO و پردازشگر هشداردهنده نشت گاز، بوق اعلام خطر نیز بسیار مهم است زیرا مسئولیت اطلاع‌رسانی به ساکنین را در شرایط هشدار بر عهده دارد.

طبق استاندارد بین‌المللی BS EN 50291-1، قدرت صدای بوق هشداردهنده نشت گاز باید حداقل 85 دسیبل باشد که برای یک بوق، میزان صدا بالاست اما ضروری است.

این امر به این دلیل است که در صورت نصب هشداردهنده گاز CO در موتورخانه، بوق هشداردهنده نشت گاز باید در مکان‌های عمومی مانند پارکینگ، راه‌پله‌ها یا لابی قابل شنیدن باشد.

همچنین اگر دستگاه در داخل خانه نصب شده باشد، بوق هشداردهنده نشت گاز باید بتواند در شب و در اتاق‌هایی که در آنها در بسته‌اند، افراد را بیدار کند.

برای تست دستی هشداردهنده نشت گاز، توصیه می‌شود یک دست را بر روی بوق قرار داده و با دست دیگر دکمه تست را فشار داد تا از آسیب به گوش جلوگیری شود.

این کار این امکان را به ساکنین می‌دهد که از میزان غلظت گاز CO در هوا آگاه شوند. اطلاع از غلظت گاز CO در هوا، به افراد امکان می‌دهد تا میزان خطر را بسنجند. به عبارت دیگر، اگر غلظت گاز CO روی صفحه نمایش نشان داده شود، ساکنین باید به سرعت محیط را ترک کنند زیرا در این شرایط، هر ثانیه حساب می‌آید.

اما اگر غلظت گاز CO کم باشد، با باز کردن در و پنجره و تهویه مناسب، می‌توان شرایط سالم را به محیط بازگرداند.

صفحه نمایش هشدار دهنده نشت گاز

همچنین، صفحه نمایش در هشداردهنده نشت گاز می‌تواند برای بیان بهتر وضعیت دستگاه مورد استفاده قرار گیرد. به عنوان مثال، اگر دستگاه با مشکلی مواجه شود مانند شارژ باتری تمام شده یا اتمام عمر دستگاه، می‌توان با پیام‌های مرتبط، ساکنین را در جریان وضعیت هشداردهنده نشت گاز قرار داد.

از دیگر ویژگی‌های موجود در دستگاه‌های دارای صفحه نمایش، امکان ثبت و نمایش بیشترین غلظت گاز CO است. این امکان به ساکنین این امکان را می‌دهد که پس از بازگشت به خانه، وضعیت هوای داخل خانه را در زمانی که حاضر نیستند، مشاهده کنند و در صورت وجود مشکل، اقدام به تشخیص و رفع آن در سیستم گرمایشی خانه کنند.

این ویژگی برای هشداردهنده‌های نصب شده در موتورخانه هم بسیار مفید است. به عنوان مثال، تعمیرکار می‌تواند از وضعیت عملکرد مشعل و خروج دود از موتورخانه اطلاعاتی دریافت کند که نشان می‌دهد چه اتفاقی از زمان بازدید قبلی تا الان افتاده است.

بنابراین، تعمیرکار می‌تواند با استفاده از اطلاعات ثبت شده در حافظه هشداردهنده نشت گاز، برای ارزیابی نیازهای تعمیراتی بپردازد و پس از انجام تعمیرات، مدیر ساختمان هم مطمئن شود که مشکلات به درستی حل شده‌اند.

چراغ هشدار دهنده نشت گاز

هشدار دهنده نشت گاز دارای چهار لامپ LED برای نمایش وضعیت مختلف است:

1. وقتی هشدار دهنده نشت گاز روشن می‌شود، لامپ‌های سبز و زرد روشن می‌شوند.

2. در صورت وقوع نشت گاز، لامپ قرمز روشن می‌شود و هشدار دهنده نشت گاز شروع به هشدار دادن می‌کند.

3. اگر لامپ زرد چشمک بزند، این نشان دهنده خرابی هشدار دهنده نشت گاز است.

4. دستگاه هشدار دهنده نشت گاز دارای یک ویژگی سکوت است که امکان می‌دهد در هنگام بوق زدن هشدار دهنده گاز، دستگاه را ساکت کنید و در آرامش به تهویه هوای محیط اقدام کنید.

برای این کار، کافی است دکمه روی دستگاه را فشار دهید تا دستگاه به مدت 5 تا 6 دقیقه ساکت شود. در طول این دوره، هشدار دهنده نشت گاز همچنان غلظت گاز CO را اندازه‌گیری می‌کند و اگر شرایط هشداری باقی بمانند، لامپ خطر چشمک می‌زند.

5. برخی از مدل‌های هشدار دهنده نشت گاز همیشه این ویژگی فعال دارند و در غلظت‌های کم و متوسط گاز CO، می‌توانند دستگاه را ساکت کنند. اما در غلظت‌های بالا که ترک محیط ضروری است، این ویژگی غیرفعال می‌شود و دستگاه هشدار دهنده نشت گاز حتی با فشار دادن دکمه، به بوق زدن ادامه می‌دهد.

این ویژگی‌ها به ساکنین کمک می‌کنند تا در مواقع خطر، به درستی و به آرامی واکنش نشان دهند و اقدامات مناسبی برای محافظت از خودشان و دیگران انجام دهند.