سیستم‌های اطفا حریق آبی از آب برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کنند، که یک ماده ارزان و در دسترس است. این سیستم‌ها از طریق لوله‌هایی که در ساختمان نصب می‌شوند، آب را به محل آتش می‌رسانند تا آن را خاموش کنند.

انواع این سیستم‌ها شامل سیستم‌های لوله تر، لوله خشک، سیلابی و پیش‌عملگر هستند. نوع مناسب سیستم اطفا حریق آبی بستگی به نوع خطری دارد که باید در مقابل آن اقدامات حفاظتی انجام شود.

در ادامه، به بررسی دقیق‌تر انواع، مزایا و معایب و نحوه تعمیر و نگهداری این سیستم‌ها خواهیم پرداخت.

سیستم اطفا حریق آبی چیست؟

سیستم اطفا حریق آبی از آب استفاده می‌کند تا آتش را خاموش کند. این سیستم‌ها معمولاً با استفاده از سنسورهایی که دود یا حرارت را تشخیص می‌دهند، فعال می‌شوند. آنها شامل تجهیزاتی هستند که آب را با فشار و جریان مناسب به لوله‌کشی منتقل می‌کنند و از طریق آبپاش‌ها به محل آتش می‌رسانند.

اولاً، این سیستم‌ها در کارخانه‌ها و ساختمان‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما اکنون در خانه‌ها و ساختمان‌های کوچک هم به صرفه شده‌اند. هدف از استفاده از آنها، نجات جان انسان‌ها است، نه فقط حفاظت از ساختمان. این سیستم‌ها بیش از 95 درصد از سیستم‌های اطفا حریق خانگی را شامل می‌شوند.

تاریخچه سیستم اطفا حریق آبی

تاریخچه سیستم‌های اطفا حریق آبی به قرن پانزدهم برمی‌گردد. لئوناردو داوینچی برای اولین بار یک سیستم آبپاش را برای آشپزخانه طراحی کرد. اولین نمونه از سیستم اسپرینکلر خودکار در سال 1723 توسط آمبروز گادفری اختراع شد. سیستم اسپرینکلر مدرن اولیه جهان در سال 1812 در سالن تئاتر رویال انگلستان نصب شد و گواهینامه اختراع دریافت کرد. در دههٔ آخر قرن نوزدهم، سیستم اسپرینکلر دیسک شیشه‌ای وارد بازار شد که اساساً همان سیستمی است که امروزه استفاده می‌شود.

تا دهه 1940، سیستم‌های آبپاش به طور انحصاری برای حفاظت از ساختمان‌های تجاری نصب می‌شدند. اما با گذشت زمان، سیستم اطفا حریق اسپرینکلر به یک بخش اساسی از تجهیزات ایمنی تبدیل شد. هرچند قوانین مرتبط با این مسئله در کشورهای مختلف متفاوت است، اما در بسیاری از جاها نصب سیستم‌های آبپاش در مکان‌هایی مانند مدارس، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و سایر ساختمان‌های عمومی الزامی است.

انواع سیستم اطفا حریق آبی

سیستم‌های اطفا حریق آبی به چهار نوع تقسیم می‌شوند:

1. سیستم آبپاش لوله تر: در این سیستم، لوله‌ها همیشه با آب پر شده‌اند و در صورت فعال شدن، آب به طور مستقیم از آبپاش‌ها به بخش‌های سوخته اعمال می‌شود.

2. سیستم آبپاش لوله خشک: در این سیستم، لوله‌ها خالی از آب هستند و به جای آن هوا یا گاز مانند نیتروژن قرار دارد. وقتی سیستم فعال می‌شود، آب به لوله‌ها پمپ می‌شود و پس از آن به آبپاش‌ها اعمال می‌شود.

3. سیستم آبپاش سیلابی: این سیستم در مکان‌هایی که مقدار زیادی آب لازم است مانند سوله‌ها یا انبارها استفاده می‌شود. در اینجا، آب از آبپاش‌ها به شکل یک سیلاب قوی به بخش‌های سوخته اعمال می‌شود.

4. سیستم آبپاش پیش‌عملگر: این سیستم شبیه به سیستم آبپاش لوله تر است، با این تفاوت که قبل از فعال شدن به طور خودکار آب به لوله‌ها تزریق می‌شود تا زمانی که سیستم فعال شود، آب فوراً به آبپاش‌ها برسد.

این انواع سیستم‌ها بر اساس نیاز و شرایط مختلف در مکان‌ها و ساختمان‌ها استفاده می‌شوند تا آتش را به طور مؤثر خاموش کنند.

سیستم اطفا حریق آبی لوله تر

سیستم‌های اطفا حریق آبی لوله تر با استفاده از لوله‌های پر از آب تحت فشار از یک منبع آب متصل می‌شوند و به صورت خودکار با استفاده از اسپرینکلرهای حساس به حرارت، حفاظت در برابر حریق را فراهم می‌کنند. وقتی حریق رخ می‌دهد، حسگر حرارتی که روی هِد اسپرینکلر قرار دارد، فعال شده و آب را به جریان درمی‌آورد.

با فعال شدن سیستم، اسپرینکلرها آب را در منطقه‌ای خاص برای کنترل و خاموش کردن آتش منتشر می‌کنند. همزمان با جریان آب، یک هشدار جریان به اطلاع می‌رساند که سیستم فعال شده است.

در این حالت، فقط اسپرینکلرهایی که در مستقیم یا نزدیکی آتش هستند، فعال می‌شوند تا از صدمات ناشی از آب به حداقل برسد. به دلیل استفاده از آب تحت فشار در لوله‌کشی، دمای سیستم باید بالاتر از صفر درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.

سیستم اطفا حریق آبی لوله خشک

سیستم لوله خشک یک نوع دیگر از سیستم‌های ضد حریق آبی است که به صورت خودکار از آب برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کند. در این سیستم، لوله‌ها ابتدا با هوا تحت فشار یا نیتروژن پر می‌شوند و در صورت وقوع حریق، گرما باعث می‌شود که اسپرینکلرها فعال شده و هوا از داخل لوله‌ها خارج شود.

وقتی فشار به حد تنظیم شده برسد، شیر لوله خشک باز می‌شود و به آب اجازه می‌دهد که از طریق لوله‌ها در سیستم جریان پیدا کرده و از آبپاش‌ها منتشر شود. همچنین، زنگ هشدار فعال می‌شود تا به اطلاع مردم برسد که سیستم فعال شده است.

جریان آب ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که سیستم به صورت دستی خاموش شود، در این حالت هم زنگ هشدار فعال خواهد ماند. این سیستم معمولاً در مکان‌هایی استفاده می‌شود که ممکن است لوله‌کشی آن‌ها در تلفات یخ زدنی قرار گیرد.

سیستم اطفا حریق آبی سیلابی

سیستم آبی سیلابی در جاهایی استفاده می‌شود که خطرات حریق با خطرات بالا یا احتمال گسترش سریع آتش‌سوزی همراه است. این سیستم شامل لوله‌کشی ثابت، شیر کنترل آبپاش خودکار (شیر سیلابی)، و اسپرینکلرهایی است که بدون دستگاه حسگر حرارت عمل می‌کنند.

به دلیل نوع محیط، فعال‌سازی سیستم‌های سیلابی معمولاً توسط دتکتورهای حرارتی جداگانه انجام می‌شود. زمانی که سیستم فعال می‌شود، شیر سیلابی باز می‌شود و آب تحت فشار به لوله‌ها وارد می‌شود و تمام اسپرینکلرها آب را در محیط پخش می‌کنند.

در اینجا، اگر تخلیه آب به صورت تصادفی رخ دهد، خطر صدمات ناشی از آب بیشتر خواهد بود، زیرا همه اسپرینکلرها آب می‌دهند و این می‌تواند باعث آسیب به محیط شود.

سیستم اطفا حریق آبی پیش‌عملگر

سیستم‌های پیش‌عملگر نیازمند یک سیستم تشخیصی مستقل هستند تا همراه با سیستم‌های اسپرینکلر لوله بسته استفاده شوند. این سیستم تشخیص می‌تواند به صورت هیدرولیک، پنوماتیک یا الکتریکی عمل کند و توسط دود، گرما، دتکتورهای نوری یا به طور دستی فعال می‌شود.

استفاده از فشار هوا برای نظارت بر سیستم‌های پیش‌عملگر رایج است و هدف آن حفظ یکپارچگی و کنترل بر روی سیستم است. اگر هِد اسپرینکلر شکسته یا سیستم لوله‌کشی مشکل داشته باشد، فشار در داخل لوله‌ها کاهش پیدا می‌کند و زنگ هشدار فعال می‌شود. همچنین، کاهش فشار هوا نیز باعث فعال شدن زنگ هشدار خواهد شد.

مزایای سیستم‌ اطفا حریق آبی

مهم‌ترین مزایای سیستم‌های اطفا حریق آبی به شرح زیر است:

1. عملیات خودکار: این سیستم‌ها به صورت خودکار عمل می‌کنند و بدون نیاز به دخالت انسانی، به سرعت به آتش پاسخ می‌دهند.

2. هشدارهای مستقیم: دارای دستگاه‌های هشدار هستند که به افراد حاضر در محل، هشدار می‌دهند.

3. کاهش دود و گرما: با مهار آتش در مراحل اولیه، تولید دود و گرمای کمتری صورت می‌گیرد.

4. آب به عنوان خاموش‌کننده: آب یک ماده مناسب است که بر اثر حرارت تجزیه نمی‌شود و به فراوانی در دسترس است.

5. نصب و راه‌اندازی آسان: نصب و راه‌اندازی این سیستم‌ها ساده است.

6. سازگاری با محیط زیست: سیستم اطفا حریق آبی یک گزینه سازگار با محیط زیست است.

7. ظرفیت خنک‌کنندگی: آب به عنوان خاموش‌کننده دارای ظرفیت خنک‌کنندگی بالا است.

8. نیاز کم به تعمیر و نگهداری: این سیستم‌ها به حداقل تعمیرات و نگهداری نیاز دارند.

این مزایا نشان می‌دهند که سیستم‌های اطفا حریق آبی یک راه حل کارآمد و اقتصادی برای مقابله با حریق هستند.

معایب سیستم اطفا حریق آبیپ

اگرچه سیستم‌های اطفا حریق آبی دارای مزایا هستند، اما نقاط ضعفی نیز دارند که باید به آن‌ها توجه کرد. این سیستم‌ها شامل قطعات متحرک زیادی هستند که نیاز به تنظیم و تعویض دوره‌ای دارند.

به عنوان مثال، هِد اسپرینکلر ممکن است از تنظیم خارج شده و نیاز به تنظیم دوباره دستی داشته باشد تا منطقه مورد نظر را به طور کامل پوشش دهد. این قطعات همچنین ممکن است در طول عملیات تعمیر و نگهداری، آسیب ببینند و نیاز به تعویض کامل داشته باشند.

همچنین، وجود خطر آسیب دیدن لوله‌های آب زیرزمینی نیز یکی از نقاط ضعف است. آفات و ریشه‌های درختان می‌توانند باعث صدمه دیدن قسمت‌های زیرزمینی سیستم اطفا حریق آبی شوند که این امر به نوبه خود، هزینه‌های تعمیرات را بالا می‌برد.

استفاده از سیستم‌های آبی در مناطق سردسیر نیز نیازمند توجه ویژه است، زیرا در این مناطق، خطر یخ‌زدگی لوله‌های آب به دلیل سرمای شدید وجود دارد. در نتیجه، برای جلوگیری از این مشکلات، نیاز به تمهیدات خاصی در نصب و نگهداری سیستم‌های اطفا حریق آبی در مناطق سردسیر وجود دارد.

در نهایت، در محیط‌هایی مانند دیتاسنترها که تجهیزات الکتریکی حساسی وجود دارد، استفاده از سیستم‌های آبی به دلیل خطرات مرتبط با آب، گزینه مناسبی نیست.

این نکات نشان می‌دهد که علیرغم مزایایی که دارند، سیستم‌های اطفا حریق آبی دارای نقاط ضعف و محدودیت‌هایی نیز هستند که برای استفاده بهینه از آن‌ها، نیاز به مدیریت و نظارت دقیق دارند.

کاربرد سیستم اطفا حریق آبی

سیستم‌های اطفا حریق آبی، به خاطر قابلیت‌های خاصی که دارند، ابزاری مهم برای محافظت در برابر آتش‌سوزی در انواع محیط‌های کاری و تجاری محسوب می‌شوند. این سیستم‌ها اغلب در ساختمان‌هایی مانند مراکز خرید، ساختمان‌های اداری و تأسیسات صنعتی که ممکن است با خطرات آتش‌سوزی مواجه شوند، استفاده می‌شوند. با استفاده از آب به عنوان وسیله خاموش‌کننده، این سیستم‌ها قادر به سرکوب سریع آتش هستند و به کاهش خطرات مرتبط با مواد قابل اشتعال کمک می‌کنند.

مزایای استفاده از سیستم‌های اطفا حریق آبی شامل توانایی خنک کنندگی آنها است که می‌تواند کمک کند تا آتش در مراحل ابتدایی مهار شود، قبل از اینکه به سرعت گسترش یابد. این سیستم‌ها همچنین به کسب و کارها امکان می‌دهند تا پس از خاموش شدن آتش، از لایه اضافی ایمنی برای حفاظت از دارایی‌ها و وسایل استفاده کنند.

به علاوه، در محیط‌های صنعتی که حاوی مواد قابل اشتعال هستند، استفاده از سیستم‌های اطفا حریق آبی ضروری است. این سیستم‌ها به دلیل قابلیت سرکوب سریع و مؤثر آتش، می‌توانند به حداقل رساندن خطرات ناشی از آتش‌سوزی در این محیط‌ها کمک کنند. همچنین، نوعی از سیستم‌های آبی به نام واترمیست یا مه‌آب، که در اینجا مورد استفاده قرار می‌گیرند، به محافظت در برابر خطرات الکتریسیته ساکن نیز کمک می‌کنند.

در کل، استفاده از سیستم‌های اطفا حریق آبی به دلیل قابلیت‌های منحصر به فردشان، به یک ابزار اساسی برای محافظت در برابر آتش‌سوزی در محیط‌های مختلف تبدیل شده است.

انواع تجهیزات سیستم اطفا حریق آبی

سیستم‌های اطفا حریق آبی از تجهیزات مختلفی تشکیل شده‌اند که هر کدام وظیفه‌های خاصی را انجام می‌دهند:

1. لوله‌ها: این لوله‌ها برای انتقال آب تحت فشار به نقاط مختلف سیستم اطفا حریق استفاده می‌شوند.

2. شیرها: شیرها به منظور کنترل جریان آب در سیستم استفاده می‌شوند. آنها می‌توانند شیرهای اصلی یا فشار کم باشند.

3. فلوسوئیچ: این تجهیزات برای تشخیص جریان آب و فعال‌سازی سیستم اطفا حریق آبی در صورت حادثه استفاده می‌شوند.

4. مانومتر: مانومتر برای اندازه‌گیری فشار آب در لوله‌ها و اطمینان از عملکرد صحیح سیستم استفاده می‌شود.

5. مخازن (جاذبه‌ای، مکشی یا تحت فشار): این مخازن برای ذخیره آب ضروری در سیستم اطفا حریق آبی استفاده می‌شوند. آنها ممکن است مخازن جاذبه‌ای (برج‌های آبی)، مخازن مکشی (مانند مخازن زیرزمینی) یا مخازن تحت فشار باشند.

6. پمپ آتش‌نشانی: این پمپ‌ها برای ایجاد فشار کافی برای پخش آب به نقاط مختلف از سیستم اطفا حریق آبی استفاده می‌شوند.

7. آبپاش‌ها: آبپاش‌ها (اسپرینکلرها) برای پخش آب به صورت مستقیم بر روی منطقه‌های در معرض آتش‌سوزی استفاده می‌شوند و همچنین بر اساس نوع آتش‌سوزی مختلف طراحی می شوند.

طراحی و نصب سیستم اطفا حریق آبی

طراحی و نصب سیستم اطفا حریق آبی در فضاهای تجاری یا صنعتی شامل چند مرحله است:

ابتدا، یک مهندس آتش ارزیابی می‌کند که کدام سیستم آبی برای محیط مناسب‌تر است. این ارزیابی شامل بررسی اندازه فضا، نوع تأسیسات، مواد قابل اشتعال موجود و سایر فاکتورهایی است که می‌تواند بر ایمنی در مقابل حریق تأثیرگذار باشد.

بعد از انتخاب سیستم مناسب، به نصب طبق قوانین و استانداردهای لازم پرداخته می‌شود. این فرآیند شامل بررسی دقیق اجزاء مختلف مانند پمپ‌ها، مخازن، شیرها، اسپرینکلرها و سایر تجهیزات ضروری است. در برخی موارد، ممکن است نیاز به اصلاحات اضافی برای رعایت کامل مقررات باشد.

پس از اتمام نصب، تمام قطعات باید قبل از راه‌اندازی عملیاتی، آزمایش شوند تا از عملکرد صحیح آن‌ها اطمینان حاصل شود.

علاوه بر طراحی و نصب، تعمیرات، نگهداری و بازرسی مداوم تجهیزات نیز بسیار حیاتی است. این اقدامات به ما کمک می‌کنند تا از عملکرد صحیح سیستم اطفا حریق اطمینان حاصل کنیم و خطرات احتمالی را قبل از تبدیل شدن به یک مشکل جدی شناسایی و رفع کنیم.

همچنین، آموزش کارکنان در خصوص استفاده صحیح از تجهیزات ضروری است تا همه در صورت وقوع حریق، بتوانند به درستی از سیستم اطفا حریق استفاده کنند.

کاربرد سرویس و نگهداری سیستم اطفاء حریق آبی

نگهداری و خدمات پشتیبانی سیستم اطفاء حریق آبی بسیار اهمیت دارد تا اطمینان حاصل شود که سیستم به درستی کار می‌کند و در مواقع لزوم به موقع واکنش نشان می‌دهد. این سیستم شامل یک شبکه از لوله‌ها، شیرها، اسپرینکلرها و قطعات دیگر است که به طور خودکار آب را منتشر می‌کنند هنگامی که اسپرینکلرها فعال می‌شوند.

مراحل و عناصر کلیدی سرویس و نگهداری سیستم اطفاء حریق آبی را بررسی می‌کنیم:

برنامه ریزی سرویس و نگهداری سیستم اطفاء حریق آبی بسیار مهم است تا سیستم به درستی کار کند. این برنامه شامل تعیین فرکانس سرویس و نگهداری، زمان‌بندی بازرسی‌ها، تست کنترلی و تعویض قطعات و تجهیزات مختلف سیستم است.

در مرحله بازرسی و تست عناصر سیستم، همه قطعات از جمله شیرها، اسپرینکلرها، لوله‌ها، پمپ‌ها و دیگر اجزای مرتبط باید با دقت بازرسی و در صورت نیاز تعمیر شوند.

پمپ‌های سیستم نیز باید به صورت دوره‌ای تست شده و در صورت نیاز تعویض شوند تا اطمینان حاصل شود که به درستی عمل می‌کنند.

آموزش به کاربران نیز بسیار حائز اهمیت است تا آن‌ها بتوانند سیستم را به درستی استفاده کرده و در صورت وقوع حریق، به درستی و به موقع واکنش نشان دهند.

همه فعالیت‌های سرویس و نگهداری باید به طور کامل ثبت و گزارش شوند تا از عملکرد صحیح سیستم اطمینان حاصل شود و با استانداردها و مقررات مربوطه هماهنگ باشند.

در نهایت، برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم، لازم است که همواره با استانداردها و مقررات مربوطه هماهنگ باشیم و سیستم به درستی طراحی و نصب شود تا خطرات و خطاهای احتمالی کاهش یابند.

مراقبت دوره‌ای از سیستم اطفاء حریق آبی بسیار حیاتی است تا اطمینان حاصل شود که سیستم به درستی کار می‌کند و ایمنی را حفظ می‌کند. برای این کار بهتر است که تکنسین‌های ماهر و با تجربه این فعالیت‌ها را انجام دهند تا بهترین نتیجه را به دست آورید.