فهرست محتوا
- 1 هشدار دهنده نشت گاز
- 2 دتکتور گاز چیست
- 3 دتکتور گاز هوشمند
- 4 کاربردهای دتکتور گازی:
- 5 گازهای صنعتی قابل اشتعال رایج
- 6 دستگاه دیتکتور گاز مناسب کدام محیط هاست؟
- 7 نظارت مداوم
- 8 ضرورت استفاده از سنسور نشت گاز
- 9 استاندارد تعریف شده برای یک سیستم هشدار دهنده نشت گاز چیست؟
- 10 در چه شرایطی سنسور هوشمند بهترین عملکرد را خواهد داشت؟
- 11 درباره گاز دی اکسید کربن و خطرات آن
- 12 انواع سیستم هشدار دهنده نشت گاز
هشدار دهنده نشت گاز
نشت گاز در مکان‌های کوچک مثل خانه و مکان‌های پرجمعیت مثل کارخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها، مدارس و سایر اماکن عمومی می‌تواند بسیار خطرناک باشد. این مشکل می‌تواند به یک فاجعه واقعی تبدیل شود، زیرا در این مکان‌ها تعداد زیادی انسان مشغول به کار هستند و هر انسان یک زندگی محسوب می‌شود. با استفاده از یک وسیله مانند دیتکتور گاز یا آشکارساز گاز می‌توانیم هرگونه نشتی گاز را پیش از اینکه مشکلات جدی ایجاد کند، تشخیص داده و مهار کنیم.
دتکتور گاز چیست
دتکتور گاز یک وسیله است که به دنبال یافتن گازهای خطرناک در هوا می‌گردد. این وسیله در ساختمان‌ها و محیط‌های صنعتی استفاده می‌شود تا هر گونه نشت گاز را به سرعت شناسایی کند. دتکتور گاز بلافاصله غلظت ناگهانی گاز را تشخیص می‌دهد و اعلام می‌کند. این دستگاه‌ها دارای استانداردها و گواهینامه‌های مختلفی از سازمان‌های معتبر صنعتی هستند.
هنگامی که غلظت گازهای خطرناک در یک محیط بالا می‌رود، این می‌تواند خطراتی مانند انفجار، گاز گرفتگی و آتش سوزی را برای انسان‌ها، حیوانات و محیط زیست ایجاد کند. اندازه‌گیری این غلظت‌ها می‌تواند به صورت دستی انجام شود، اما این روش ممکن است به خطاها و اشتباهات انسانی منجر شود. بنابراین، نیاز به وسیله‌ای است که به طور خودکار و در هر لحظه این کار را انجام دهد.
وقتی که گازهای مختلف در یک مکان زیاد می‌شوند، ممکن است خطراتی مانند انفجار، گاز گرفتگی، یا آتش‌سوزی برای حیوانات، انسان‌ها و محیط زیست اطراف وجود داشته باشد. اندازه‌گیری دستی میزان این گازها امکان‌پذیر است، اما ممکن است به دلیل خطاها یا غفلت‌های انسانی دقت کافی را نداشته باشد. بنابراین، نیاز به یک وسیله‌ای است که این کار را به صورت خودکار و در هر لحظه انجام دهد.
آشکارساز گاز یا دتکتور گاز وسیله‌ای است که می‌تواند خطرات ناشی از نشت گاز را کاهش دهد. این وسیله در دسته‌بندی ابزارهای ایمنی و پیشگیری از خطرات مورد استفاده قرار می‌گیرد. دیتکتور گاز می‌تواند غلظت غیرعادی گاز در یک محیط مشخص را تشخیص دهد و قبل از اینکه به یک حادثه منجر شود (مانند انفجار، آتش‌سوزی، مسمومیت و غیره) افراد را از آن آگاه کند.
این وسیله می‌تواند وجود گازهای قابل اشتعال، سمی، و یا کمبود اکسیژن را در محیط تشخیص دهد. دیتکتور گاز در منازل و همچنین در صنایع مختلف قابل استفاده است و با کمک آن می‌توان به سرعت نشت گاز را تشخیص داد.
دتکتور گاز هوشمند
در دتکتورهای هوشمند گازی، تغییرات در چگالی گاز توسط مبدل به جریان الکتریکی تبدیل می‌شود. این جریان الکتریکی به صورت ۲ الی ۲۰ میلی‌آمپری اندازه‌گیری می‌شود و با استفاده از یک کابل سه سیمه به مرکز کنترلی ارسال می‌شود. سنسور نشت گاز با تشخیص گازهای خطرناک، اکسید کننده، سمی و قابل انفجار، اطلاعات را به سیستم‌های اعلان می‌دهد. این سیستم‌ها از طریق دستگاه‌های هشدار دهنده صوتی، بصری، و در برخی موارد ویبره‌ای یا لرزشی، افراد را آگاه می‌سازند.
دتکتورهای گازی هوشمند به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پس از شناسایی خطر، می‌توانند به سیستم‌های تهویه هوا متصل شوند. اگر غلظت گازها در محیط زیاد شود، آژیر خطر فعال می‌شود. انواع مختلفی از سنسورهای نشت گاز وجود دارند که با استفاده از تکنولوژی‌های مختلف، می‌توانند گازها را شناسایی کنند.
• دتکتور گازی با تکنولوژی مادون قرمز (IR)
• سنسورهای کاتالیستی
• دتکتوز گازی الکتروشیمیایی
دتکتور گاز چگونه کار می‌کند؟
دتکتور گازی دارای سنسورهایی است که می‌توانند غلظت بالای گازها را تشخیص دهند، از جمله امواج مافوق صوت، الکتروشیمیایی و نیمه‌هادی. این دتکتور با استفاده از امواج مادون قرمز، این تغییرات را شناسایی می‌کند. غلظت گاز در هوا را اندازه‌گیری کرده و با مقایسه آن با مقدار مجاز تعیین شده، نشت گاز را شناسایی می‌کند و با وسایل هشداردهنده، افراد را مطلع می‌سازد. اگر غلظت گاز به حد طبیعی بازگشت، دتکتور خاموش می‌شود. اما اگر بعد از فعال شدن، دتکتور خاموش نشود، بعد از ۱۲ دقیقه غیرفعال می‌شود و بعداً به حالت کاری خود بازمی‌گردد.
اگر غلظت گاز از حد تعیین شده فراتر رود، دتکتور زنگ هشدار را فعال می‌کند یا چراغ هشدار را روشن می‌کند. بعد از بازگشت غلظت گاز به حد مجاز، دتکتور به صورت خودکار خاموش می‌شود تا از خطای انسانی جلوگیری کند. به عنوان مثال، اگر کسی دتکتور را خاموش کند و سپس آن را فراموش کند، دتکتور پس از ۱۲ دقیقه خاموش می‌شود تا از خطای احتمالی جلوگیری کند.
نقش دتکتور گاز در خانه هوشمند
بعضی از گازهایی که وقتی با آتش یا گرما تماس می‌گیرند، به سرعت شعله‌ور می‌شوند، خوشبختانه در خانه‌ها وجود ندارند. گازهای خطرناکتر، مانند گاز شهری که در اجاق‌ها و بخاری‌ها استفاده می‌شود، ممکن است به گازهای خطرناکی تبدیل شوند.
وقتی که این گازها سوخته نمی‌شوند، گازهایی مثل گاز شهری می‌توانند گاز مونواکسید کربن یا CO را تولید کنند. این گازها، اگر ساعت‌ها در محیطی بدون تهویه نشت کنند، ممکن است خطرناک باشند.
هنگامی که غلظت گاز CO در هوا زیاد می‌شود، حتی یک جرقه کوچک هم می‌تواند منجر به انفجار شود. این گاز بدون رنگ و بو است، بنابراین افراد ممکن است از وجود آن در محیط خبر نداشته باشند. به همین دلیل، افرادی که قربانی این گازها می‌شوند، را “مرگ خاموش” می‌نامند.
در خانه‌های هوشمند، دتکتور گازی وجود دارد که می‌تواند نشت گاز را تشخیص دهد و به سیستم کنترل مرکزی اطلاع دهد. این دستگاه از جمله وسایل ایمنی و حفاظتی در خانه است که بیشترین مزیتش نجات جان افراد است.
سیستم کنترل مرکزی در خانه‌های هوشمند، اگر کسی در خانه باشد، سریعاً با استفاده از وسایل هشداردهنده، ساکنین خانه را آگاه می‌سازد. اگر هیچکس در خانه نباشد، اطلاعات در مورد نشت گاز را به تلفن همراه ارسال می‌کند تا افراد در هر مکانی که باشند متوجه شوند. وقتی به خانه برمی‌گردند، به دلیل نشت گاز، اقداماتی ایمنی مثل روشن نکردن چراغ‌ها و پنجره‌ها و شروع تهویه‌ی خانه را انجام می‌دهند. در بعضی موارد، تشخیص منبع نشت گاز زمان‌بر است. دتکتور گاز، میزان گاز در محیط را مرتباً اندازه‌گیری می‌کند و تا رسیدن به حد مجاز اقدامات لازم را انجام می‌دهد.
کارهایی مثل قطع گاز ورودی خانه، باز کردن پنجره، تماس با آتش‌نشانی و یا شماره‌های اضطراری دیگر، قطع جریان برق برای جلوگیری از جرقه‌زدن در تجهیزات الکترونیکی و همچنین اقداماتی که در سیستم کنترل پنل خانه هوشمند تعریف شده باشند، به صورت اتوماتیک و بدون نیاز به حضور افراد انجام می‌شود.
کاربردهای دتکتور گازی:
دتکتور گاز بیشتر در مکان‌هایی مانند موتورخانه‌ها، شوفاژخانه‌ها و آشپزخانه‌ها استفاده می‌شود. این دستگاه می‌تواند وقتی که گاز به صورت ناخواسته خاموش می‌شود و گاز در هوا پخش می‌شود، به ساکنین هشدار دهد. همچنین در شوفاژخانه‌ها، نشت مونوکسید کربن از اتصالات و لوله‌ها می‌تواند به اتفاقات ناخوشایندی منجر شود که دتکتور گاز به ساکنین اعلام می‌کند.
دتکتور گاز در صنایع مختلف نیز کاربردهای زیادی دارد. علاوه بر نجات جان انسان‌ها، می‌تواند سرمایه‌های زیادی را از خطر نجات دهد. این دستگاه می‌تواند گازهای مختلفی مانند استلن، آمونیاک، هیدروژن و گاز مایع را شناسایی کند که در مراکز صنعتی معمولاً استفاده می‌شوند.
از دیگر موارد کاربرد دتکتور گاز می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
پارکینگ‌ها و تونل‌های زیرزمینی
دودهای سمی اتومبیل‌ها شامل گازهایی مانند مونوکسید کربن و دی اکسید نیتروژن است. اگر این گازها در محیط زیاد باشند، ممکن است باعث آتش‌سوزی شدیدی شوند. اگر فن‌های تهویه در این فضاها به مشکل بخورند و به درستی کار نکنند، نیاز به داشتن سنسورهای نشت گاز است تا بتوان میزان گازهای خطرناک را در این مکان‌ها شناسایی کرد.
آشپزخانه‌های صنعتی
بعضی کارخانه‌ها در مناطق دور و بدون گاز شهری واقع شده‌اند. در اینجا، برای پخت و پز از کپسول‌های گاز استفاده می‌شود که معمولاً شامل بوتان و پروپان هستند. برای افزایش ایمنی، استفاده از دتکتور گاز بهتر است. سنسور نشت گاز در نزدیکی هودها نصب می‌شود تا در اسرع وقت ممکن نشت گاز را تشخیص دهد.
صنایع شیمیایی و آزمایشگاه‌ها
در آزمایشگاه‌ها، انبارهایی برای نگهداری مواد خام وجود دارد. بعضی از این مواد، گازهای سمی و قابل اشتعال هستند. همچنین، آزمایشگاه‌ها همیشه با انواع گازهای خطرناک سروکار دارند. استفاده از دستگاه‌های تشخیص گاز به صورت لحظه‌ای در اینجا کار حرفه‌ای نیست و بهتر است از دتکتور گاز استفاده شود تا همیشه از غلظت گاز موجود در فضا مطلع شویم.
استخرها
استفاده از گاز اُزون، کلر و بروم برای تمیز کردن استخرها رایج است، اما اگر غلظت این گازها در استخر بیش از حد طبیعی شود، می‌تواند مسمومیت ایجاد کند. بنابراین، استفاده از یک دتکتور گاز یا سنسور نشت گاز در این محیط‌ها بسیار مهم است.
یکی از مواردی که همیشه در فصل سرما مطرح می‌شود، وجود خانه‌هایی است که وسایل گازسوز آنها به خوبی کار نمی‌کند و این باعث مرگ چندین نفر شده است. برای مثال، خانه‌هایی که لوله‌های بخاری به درستی نصب نشده و یا شومینه‌هاشان استاندارد ندارد، می‌تواند باعث مرگ افراد در آنها شود.
امیدواریم با گسترش استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات ایمنی، چنین حوادث ناخوشایندی در کشورمان رخ ندهد. دتکتور گاز، یک وسیله کوچک و ارزان است که می‌تواند افراد را از خطر نشت گاز هشدار دهد.
گازهای صنعتی قابل اشتعال رایج
اینجا چند نمونه از گازهایی که در صنایع مختلف استفاده می‌شوند و در صورت تماس با آتش یا گرمای زیاد به شدت قابل اشتعال هستند را می‌نویسیم:
- استیلن: یک گاز بسیار خطرناک که در شرایط خاصی اشتعال می‌گیرد.
- آمونیاک: یک گاز سمی که در صنایع مختلف استفاده می‌شود و قابلیت اشتعال دارد.
- هیدروژن: یک گاز بسیار سبک که اشتعال پذیری بسیار بالایی دارد و حتی الکتریسته ی ساده نیز می‌تواند آن را مشتعل کند.
- گاز مایع یا ال پی جی: این گازهای هیدروکربنی مایع و کم فشار مثل بوتان و پروپان هستند.
وسیله‌ای مانند دیتکتور گاز قادر است تمامی این گازها را تشخیص دهد و برای مشاغلی که با این گازها سر و کار دارند، ضروری است.
دستگاه دیتکتور گاز مناسب کدام محیط هاست؟
در زمستان و در فصول سرد، وقتی بخاری‌ها نصب می‌شوند، خطراتی مانند مرگ خاموش به دلیل نشت گاز افزایش می‌یابد. همچنین این اتفاق ممکن است در مواقعی که خروجی دود بخاری یا شومینه دچار مشکل شده و گاز مونوکسید کربن به داخل خانه بازگردد، رخ دهد، بدون اینکه ساکنین از آن آگاه شوند. همچنین، در برخی مواقع، شعله‌ی اجاق در آشپزخانه ممکن است سهواً خاموش شود و گاز در فضای خانه منتشر شود که می‌تواند به جان انسان‌ها خطرناک باشد. به همین دلیل، نصب دیتکتور گاز در خانه ضروری است. این موضوع نه تنها برای خانه‌های مسکونی بلکه برای مراکز تجاری و صنعتی هم اهمیت دارد.
نظارت مداوم
یکی از مزایای آشکارساز گاز این است که به شما این امکان را می‌دهد که به صورت ۲۴ ساعته و در تمام روزهای هفته نظارت داشته باشید و از امنیت مناطق مختلف محیط خود مطمئن شوید. حتی اگر بخشی از محیط برای مدت زمان طولانی بدون حضور انسانی باشد، شما میتوانید آن را زیر نظر داشته باشید و از وقوع خطرات احتمالی اطلاع رسانی کنید تا از وقوع آنها جلوگیری کنید. زمانی که با استفاده از آشکارساز گاز، گازهای خطرناک را در محیط کار خود به صورت پیشرفته تشخیص دهید، شغل شما دیگر به عنوان یک شغل پرخطر محسوب نخواهد شد و میتوانید انتظارات شرکت بیمه را به خوبی برآورده کنید.
صرفه جویی در زمان
وقتی یک دتکتور گاز در محیط کار مثل آزمایشگاه نصب می‌شود، نیاز به اندازه‌گیری دستی میزان گازها در هوا کمتر می‌شود. این به این معنی است که دیگر لازم نیست افراد زمان زیادی را صرف اندازه‌گیری دستی میزان گازها کنند، چرا که دتکتور گاز این کار را به صورت خودکار انجام می‌دهد. این باعث می‌شود که ساعت‌های زیادی که قبلاً برای این کار صرف می‌شد، بعد از نصب آشکارساز گاز، برای انجام کارهای مهم‌تری مورد استفاده قرار گیرد.
جلوگیری از هزینه های بالقوه
فرض کنید یک انفجار در یک کارخانه تولید مواد شیمیایی رخ دهد؛ حتی اگر در بهترین حالت کسی در آنجا حضور نداشته باشد، خسارت‌های مالی بزرگی ایجاد خواهد شد. اما وقتی دتکتور به موقع هشدار دهد، اقدامات لازم برای جلوگیری از خسارات مالی و احتمالاً خسارات جانی انجام خواهد شد.
زندگی انسان بسیار ارزشمند است و نباید به غفلت ساده این ارزش را از دست دهیم. هزینه داشتن یک دتکتور نشت گاز، ارزش جان ما را نمی‌کاهد و خرید یک سنسور نشت گاز هم کار دشواری نیست. کافی است به وبسایت شرکت اویو مراجعه کنید و دتکتور نشت گاز را به سبد خرید خود اضافه کنید.
ضرورت استفاده از سنسور نشت گاز
با توجه به چیزهایی که گفته شد، داشتن یک هشداردهنده نشت گاز در خانه و مکان‌هایی که با مواد شیمیایی کار میکنند، ضروری است. کارگران نمی‌توانند فقط به حس بویایی خود اعتماد کنند تا از خطرات ناشی از نشت گاز در امان بمانند. زیرا حس بویایی انسان چندان قوی نیست و گاهی اوقات فرد حتی حس می‌کند که ممکن است دیر شده باشد تا از خطرات نجات پیدا کند.
هشداردهنده نشت گاز یا دیتکتور گاز، وسیله‌ای است که مرگ و میر ناشی از نشت گاز را کاهش می‌دهد. این وسیله در طبقه‌بندی ابزارهای ایمنی و پیشگیری از خطرات احتمالی قرار می‌گیرد. دیتکتور گاز قبل از اینکه یک حادثه مانند انفجار، آتش‌سوزی یا مسمومیت را ایجاد کند، غلظت غیرعادی گاز در یک محیط خاص را تشخیص می‌دهد و ساکنین را از آن آگاه می‌کند.
این وسیله می‌تواند وجود گازهای قابل اشتعال، سمی و کمبود اکسیژن در یک محیط را تشخیص دهد. دیتکتور گاز هم در خانه‌های مسکونی و هم در مکان‌های صنعتی کاربرد دارد و با کمک آن می‌توان به سرعت نشت گاز را تشخیص داد.
استاندارد تعریف شده برای یک سیستم هشدار دهنده نشت گاز چیست؟
برای جلوگیری از فروش نمونه‌های تقلبی، استانداردهایی برای سنسورهای هوشمند با کیفیت در ایران تعریف شده است. این استانداردها با نظارت بر تولید محصولات مربوطه، از مسائلی مانند مسمومیت با گاز و تلفات ناشی از آن جلوگیری میکنند.
استانداردهای ملی ISIRI 13172 و ISIRI 14200 برای دستگاه‌های هشدار دهنده نشت گازهای منوکسید کربن و قابل انفجار تعریف شده‌اند. این استانداردها از سال ۱۳۹۱ به عنوان استانداردهای اجباری محسوب می‌شوند و هر گونه خرید، فروش، یا تولید دستگاه‌های غیر استاندارد تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرد.
همه دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز و آشکارسازی که برای استفاده در شرایط خاص مانند فضای آزاد، دماهای بالا یا پایین، رطوبت بالا، شرایط گردوغبار، و محیط‌های خطرناک نصب می‌شوند، تنها در صورتی که دارای تأییدیه و مجوز باشند، قابل استفاده خواهند بود.
در چه شرایطی سنسور هوشمند بهترین عملکرد را خواهد داشت؟
• انتخاب یک برند خوب برای خرید سنسور هوشمند هشدار دهنده مهم است، اما نصب و نگهداری دستگاه‌ها هم مهم است تا از عملکرد خوبشون استفاده کنیم.
• دستگاه باید به خوبی متوجه وجود گاز مونواکسید کربن در محیط‌های خانگی بشه و وقتی این گاز وجود داشته باشه، باید هشدار بده.
• برای استفاده در خانه، دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز و آشکارساز مونواکسید کربن باید هر ۳ سال یکبار توسط تکنسین ماهر تست بشن.
• این دستگاه‌ها باید بر اساس دستورالعمل سازنده‌شون تست بشن.
• وقتی دستگاه متوجه میشه که زمان عمرش تموم شده یا در تست عملکرد نمره خوبی نمی‌گیره، باید جایگزین بشه.
• برای دستگاه‌هایی که با برق شهر کار میکنند، منبع تغذیه ثانویه باید بتواند انرژی لازم برای کارکرد دستگاه را حداقل برای ۲۴ ساعت در شرایط عادی فراهم کند. بعد از این مدت، باید بتواند دستگاه آشکارساز و تمامی ابزار هشداردهنده‌اش را برای ۱۲ ساعت دیگر راه‌اندازی کند.
• البته، اگر دستگاه آشکارساز گاز توسط یک مرکز مانیتورینگ کنترل بشه، این بازه زمانی ممکنه به ۵ دقیقه هم کاهش پیدا کنه. دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز و آشکارساز گاز که با برق شهر کار میکنند، نباید دارای سوئیچ قطع برق باشند.
• برای دستگاه‌هایی که با برق شهر کار میکنند، لازمه که یک منبع تغذیه ثانویه هم داشته باشند.
• در دستگاه‌هایی که از باتری به عنوان منبع تغذیه ثانویه استفاده میکنند، اگر باتری بیرون بیفته یا اتصالش قطع بشه، باید یک سیگنال صوتی صادر بشه.
• وقتی دستگاه آشکارساز گاز به روش سازنده‌اش نصب میشه، نمایشگرهاش باید قابل رویت باشند. همچنین باید یک سیستم هشدار دهنده صوتی داشته باشه. سیگنال صوتی توی فضاهای استراحت و خواب باید حداقل ۱۵ دسیبل بیشتر از میانگین صدا یا ۵ دسیبل بیشتر از بیشینه صدای محیط روایت بشه، و باید حداقل ۶۰ ثانیه ادامه داشته باشه.
• صدای هشدار برای گاز مونواکسید کربن باید متفاوت از سایر هشدارهای دستگاه باشد. اگر آژیر به آشکارساز گاز و آژیری که برای اعلام حریق است متصل شود، باید هر دو آژیر از یک برند باشند، مگر اینکه آزمایشگاه معتبری تأیید کند که برندهای مختلف با هم سازگار هستند.
• عملکرد آشکارساز گاز و آژیر مربوط به مونواکسید کربن نباید باعث فعال شدن آژیرهای اعلام حریق یا کنترل پنلهای حریق یا ایستگاه‌های نظارتی آتش‌نشانی و امنیتی شود.
• اگر اتاق‌خواب‌ها به نحوی باشند که هشدار آشکارساز به خوبی شنیده نشود یا اگر محیط بسیار پرس و صدا باشد که صدای هشدار به داخل اتاق نتواند برسد، در هر اتاق باید یک آژیر یا آشکارساز برای جلوگیری از مسمومیت با گاز نصب شود.
• در مکان‌هایی که افراد دارای مشکل در شنوایی حضور دارند، آشکارسازها باید دارای نشانه‌ها یا اخطارهایی باشند که قابل دیدن باشند و در مکان‌های قابل رؤیت قرار گیرند.
• هنگامی که آشکارساز برای اولین بار به دلیل وجود گاز مونواکسید کربن با غلظت بیش از ۵۰ ppm فعال می‌شود، هشدار باید فعال بماند. اگر نتوانید دستگاه را ریست کنید، این نشان‌دهنده است که هنوز گاز در محیط با سطح هشداری وجود دارد.
• تمام ابزارها و وسایل مورد نیاز برای تنظیم یا دسترسی به آشکارساز باید به گونه‌ای طراحی شوند که افراد غیر مجاز را از دخالت کردن باز دارند.
درباره گاز دی اکسید کربن و خطرات آن
• گاز متان، با فرمول CH4، یک گاز بی رنگ و بی بو است.
• در استفاده‌های خانگی و صنعتی، برای شناسایی نشت گاز متان و کاهش خطرات آن، از موادی استفاده می‌شود که وقتی گاز نشت می‌کند، بوی خاصی ایجاد میکنند.
• واحد اندازه‌گیری غلظت و غلظت گازها ppm است، که مخفف “قسمت در میلیون” است، به این معنا که هر یک قسمت از گاز در هر میلیون قسمت از هوا است.
• برای گازهای قابل انفجار، از واحدهای دیگری استفاده می‌شود، از جمله Vol یا درصد حجمی و LEL که مخفف “سطح انفجار کم” است، که هر دوی آنها به درصد اندازه‌گیری می‌شود.
• گاز متان، که فرمولش CH4 است، یک گازی است که نه رنگی دارد و نه بوی خاصی.
• وقتی گاز متان نشت می‌کند، برای شناسایی و کاهش خطراتش از موادی استفاده می‌شود که بوی خاصی دارند.
• واحد استفاده شده برای اندازه‌گیری غلظت گازها ppm است، که مخفف “قسمت در میلیون” است، به این معنا که هر یک قسمت از گاز در هر میلیون قسمت از هوا قرار دارد.
• برای گازهایی که ممکن است انفجاری باشند، از واحدهای دیگری استفاده می‌شود، از جمله Vol یا درصد حجمی و LEL که مخفف “سطح انفجار کم” است، و هر دو به درصد اندازه‌گیری می‌شوند.
• میزان حداکثر مجاز گاز متان برای انفجار، ۱۵٪ حجمی است، که برابر با ۱۵۰۰۰۰ قسمت در میلیون است. در صورتی که تراکم گاز بیشتر از این باشد، اکسیژن کافی برای انفجار وجود نخواهد داشت.
• گاز شهری در صنعت متفاوت از گاز متان است، بنابراین ویژگی‌های فیزیکی آن نیز متفاوت است. همچنین، گاز مایع یا LPG نیز خصوصیات متفاوتی از گاز متان و گاز شهری دارد. حداکثر مقدار قابل اشتعال گاز شهری ۴٪ حجمی و حداکثر حداکثر مجاز آن ۳۰٪ حجمی است.
• گاز منوکسید کربن، با فرمول CO، یک گاز بی رنگ، بی بو و بدون مزه است.
• این گاز بسیار سمی و خطرناک است و به عنوان “قاتل خاموش” شناخته می‌شود، زیرا نمی‌توان آن را با حواس خود تشخیص داد.
• وقتی این گاز به خون ما می‌چسبد، بیش از ۲۵۰ برابر اکسیژن می‌گیرد، بنابراین، اکسیژن کافی برای بدن ما باقی نمی‌ماند.
• این موضوع باعث مشکلات جدی در بدن ما می‌شود، زیرا بدن به اکسیژن نیاز دارد تا به خوبی کار کند.
• گاز منوکسید کربن را نباید با دیگر گازها مثل گاز دی‌اکسید کربن اشتباه گرفت. گاز دی‌اکسید کربن، که ما هنگام تنفس تولید می‌کنیم، سمی نیست و مشکلی برای ما ایجاد نمی‌کند.
• علی‌رغم اعتقاد عمومی، گاز منوکسید کربن هم می‌تواند منفجر شود، اما فقط در تراکم‌های بالا این اتفاق می‌افتد. حداقل سطح انفجار برای این گاز ۱۲.۵ درصد حجمی و حداکثر سطح انفجار آن ۷۵.۶ درصد حجمی است.
• هر دو گاز متان و منوکسید کربن سبک‌تر از هوا هستند. این به این معناست که اگر این گازها نشت کنند، به بالا جریان می‌یابند. وزن مونو اکسید کربن تقریباً با وزن هوا یکسان است، بنابراین این گاز به یکنواختی در هوا پخش می‌شود. اما متان کمی سبک‌تر از هواست و به بالا می‌رود اگر نشت کند.
انواع سیستم هشدار دهنده نشت گاز
انواع مختلفی از دستگاه‌های هشداردهنده نشت گاز وجود دارد که بسته به نوع استفاده و دقت مورد نیاز، متفاوت هستند. در زیر به معرفی این انواع سنسورهای هشداردهنده نشت گاز می‌پردازیم:
سنسورهای الکترو شیمیایی :
مواد مختلفی در گازها و مایعات وجود دارند که می‌توانند توسط واکنش‌های الکتروشیمیایی شناسایی شوند، اگر این واکنش‌ها در داخل یک سل الکتروشیمیایی یا در محیطی که از آنها عبور میکنند، رخ دهند.
یک سل الکتروشیمیایی شامل یک الکترولیت، یک الکترود اندازه‌گیرنده، یک الکترود همراه و یک الکترود شاهد است.
سنسورهای الکتروشیمیایی عمدتاً در صنایع مختلف استفاده می‌شوند.
استفاده از سنسورها برای تعیین مقدار سموم می‌تواند منجر به پایش سریع در محل آلودگی و جلوگیری از مسمومیت با گاز شود، و این امکان را فراهم می‌کند که پایش بدون نیاز به مراحل آماده‌سازی خاصی انجام شود.
سنسورهای کاتالیستی :
یک لایه کاتالیستی روی الکترود سنسور قرار می‌گیرد که حساسیت، قابلیت تشخیص واکنش سریعتر سنسور به شرایط محیطی را افزایش می‌دهد.
به عنوان مثال، اکسید بیسموت (Bi2O3) به همراه اکسید قلع (SnO2) به عنوان کاتالیست برای تشخیص گاز NO استفاده می‌شود.
همچنین، فلز پالادیم به عنوان یک کانال در سنجش گاز CO استفاده می‌شود. اضافه کردن پروموتر و کاتالیست بهبود شرایط عملکرد را تسهیل می‌کند و باعث می‌شود که گاز مورد نظر حتی در دماهای پایین‌تر هم واکنش دهد، که این باعث کاهش مصرف انرژی و در نتیجه صرفه‌جویی در توان مصرفی قطعه می‌شود.
سنسور های هادی:
در این سنسورها و هشداردهنده‌های نشت گاز، وقوع تعامل بین گاز و ماده جامد (مثلاً اکسیدهای فلزی نیمه هادی) باعث تغییر در هدایت می‌شود.
همچنین، تغییر در مقاومت می‌تواند منجر به تغییر دمای مواد سنسور شود.
این سنسورها و هشداردهنده‌های نشت گاز، حساسیت بالایی دارند و در زمان‌های کوتاهی پاسخ می‌دهند. با این حال، آنها حتی حساسیت بالایی به تغییرات جانبی نشان می‌دهند.
سنسورهای نیمه هادی :
در این نوع سنسورها و هشداردهنده‌های نشت گاز، تغییرات در لایه‌های الکتریکی دوگانه برای اندازه‌گیری استفاده می‌شود. این سنسورها و هشداردهنده‌های نشت گاز به‌ویژه برای تشخیص گاز هیدروژن در دمای محیطی مناسب هستند.
فلزی که معمولاً در این سنسورها استفاده می‌شود، پالادیم است.
کاربردهای اصلی این سنسورها و هشداردهنده‌های نشت گاز نیمه هادی، در خانه برای تشخیص گاز کربن مونواکسید، در پالایشگاه‌ها برای تشخیص گاز دی‌اکسید گوگرد، برای اندازه‌گیری مقدار الکل در نفس و برای اندازه‌گیری رطوبت هوا است.
در این سنسورها و هشداردهنده‌های نشت گاز نیمه هادی، از یک هیتر کوچک (با ابعاد کمتر از یک میلی‌متر) برای گرم کردن و فعال کردن سنسور استفاده می‌شود.
سنسورهای مادون قرمز :
تکنولوژی مادون قرمز در طبیعت واکنش ناپذیری دارد. قبلاً در دستگاه‌های پیچیده بکار می‌رفت و برای تشخیص گاز با حساسیت بالا و جلوگیری از مسمومیت با گاز در مقادیر بالا، انتخاب مناسبی نبود.
اما اخیراً، با توسعه ساختار داخلی، این تکنولوژی با حساسیت بالا برای آشکارسازها و هشداردهنده‌های گاز ممکن شده است.
سنسورهای مادون قرمز از جمله حالات جامدی هستند که با گازها ترکیب شیمیایی نمی‌کنند. این سنسورها می‌توانند شرایط بحرانی را تشخیص داده و به کاربر اطلاع دهند. به طور خلاصه، این سنسورها برای کنترل ایمنی استفاده می‌شوند.
سنسور گاز مادون قرمز امواج مادون قرمز را تولید و به محدوده خاصی فرستاده و قادر به تشخیص گاز مورد نظر است.
این امواج در یک کانال به نام سلول گازی تابیده می‌شوند. وقتی گاز مورد نظر به این سلول وارد می‌شود، امواج مادون قرمز تحت تأثیر گاز، تغییر میکنند و مانع از رسیدن به آشکارساز می‌شوند.
با افزایش غلظت گاز، کمتر امواج مادون قرمز به سمت آشکارساز حرکت میکنند و گاز تشخیص داده می‌شود.
یک دستگاه هشداردهنده نشت گاز با استفاده از انواع مختلفی از سنسورها مثل مادون قرمز، امواج مافوق صوت، الکتروشیمیایی یا نیمه هادی، می‌تواند غلظت بیش از حد گازهای مختلف را در یک مکان خاص تشخیص دهد. این وسیله، غلظت گاز را با استفاده از یک مقیاس که از قبل تنظیم شده، اندازه‌گیری می‌کند و با مقایسه آن با غلظت فعلی گاز، هشدار می‌دهد. برای خرید یک سیستم هشداردهنده نشت گاز، بهتر است دقت کافی داشته باشید و از محصولات با کیفیت و مطمئنی استفاده کنید. همچنین اطمینان حاصل کنید که محصولات دارای آرم استاندارد مربوطه هستند.
