فهرست محتوا
دستگاه تصفیه آب یکی از اختراعات مهمی است که به سلامت انسان‌ها کمک زیادی کرده است. این دستگاه با گذشت زمان تغییرات زیادی کرده و انواع مختلفی از آن در بازار وجود دارد. یکی از قطعات مهم در دستگاه تصفیه آب، شیر قطع کن است.
شاید بپرسید شیر قطع کن چه نقشی در دستگاه تصفیه آب دارد؟ دستگاه تصفیه آب باید مقدار مشخصی آب دریافت کند، به همین دلیل سازندگان این دستگاه، یک شیر قطع کن در آن قرار داده‌اند تا در زمان خاموش شدن دستگاه یا در مواقع اضطراری، جریان آب ورودی را قطع کند. انواع مختلفی از شیر قطع کن وجود دارد که هر کدام به شکل خاصی کار میکنند، اما همه آنها وظیفه مشابهی دارند.
به طور کلی، شیر قطع کن برقی یا اتوماتیک آب یک قطعه کنترل کننده برای جریان آب در دستگاه است. عملکرد این شیر برقی وابسته به جریان الکتریکی و یک دیافراگم داخلی است. وقتی پمپ دستگاه روشن می‌شود و جریان الکتریکی به سیم‌پیچ شیر برقی می‌رسد، دیافراگم باز می‌شود.
انواع شیر قطع کن و طرز کار آنها
شیر قطع کن انواع مختلفی دارد که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. به عنوان مثال، می‌توان به شیر قطع کن برقی و شیر قطع کن مکانیکی (چهار راهی) اشاره کرد.
شیر قطع کن برقی یا اتوماتیک یک قطعه است که جریان آب در دستگاه تصفیه آب را کنترل می‌کند. این شیر با استفاده از جریان برق و یک دیافراگم داخلی کار می‌کند. وقتی پمپ دستگاه روشن می‌شود و برق به سیم‌پیچ شیر برقی می‌رسد، دیافراگم باز می‌شود و اجازه می‌دهد آب جریان پیدا کند.
وقتی پمپ دستگاه تصفیه آب کار می‌کند، شیر برقی باز است و آب به فیلتر ممبران وارد می‌شود. وقتی آب در مخزن و لوله‌های دستگاه به مقدار مشخصی برسد، سنسور فشار بالا فعال می‌شود و پمپ را خاموش می‌کند. با خاموش شدن پمپ، دیگر نیازی به ورود آب نیست، بنابراین شیر قطع کن برقی جریان آب را متوقف می‌کند.
شیر قطع کن اضطراری مزایای زیادی دارد. از مهم‌ترین آنها می‌توان به دقت بالا، کاهش هدررفت آب، افزایش کارایی دستگاه، طولانی‌تر شدن عمر دستگاه و هماهنگی خوب با سایر قطعات اشاره کرد. این شیر معایب زیادی ندارد؛ فقط استفاده از آن به برق نیاز دارد و هزینه آن هم بالاست.
شیر قطع کن مکانیکی (چهار راهی)
یکی دیگر از انواع شیر قطع کن دستگاه تصفیه آب، شیر قطع کن مکانیکی یا چهار راهی است. این مدل بدون نیاز به برق کار می‌کند و با یک دیافراگم عمل می‌کند. در دستگاه‌های قدیمی، از یک قطعه پلاستیکی به نام چهار راهی استفاده می‌شد. وقتی آب درون دستگاه و مخزن بیشتر از فشار آب ورودی می‌شود، دیافراگم بسته می‌شود. وقتی فشار داخلی کم می‌شود، فشار آب ورودی دیافراگم را باز می‌کند.
به دلیل مشکلاتی مثل دقت پایین، هدررفت زیاد آب و خرابی‌های مکرر، شیر قطع کن مکانیکی (چهار راهی) کنار گذاشته شد و به جای آن از شیر قطع کن برقی استفاده کردند. تنها مزیت شیر قطع کن مکانیکی قیمت پایین و فعالیت بدون نیاز به برق است.
کاربرد
از این شیرها برای قطع و وصل جریان آب در انواع مکان‌ها استفاده می‌شود. این شیرها در ساختمان‌ها، صنایع، باغبانی، و سیستم‌های آبیاری گلخانه‌ها کاربرد دارند.
شیر قطع کن آب برای کنترل مقدار جریان آب استفاده نمی‌شود، بلکه فقط برای قطع و وصل کلی جریان آب به کار می‌رود. این شیرها بر اساس نیازهای مختلف تاسیسات ساختمانی انتخاب می‌شوند و برای مدیریت توزیع آب در مکان‌های مختلف ساختمانی و صنعتی به کار می‌روند.
فرض کنید که هر ساختمان یا گلخانه‌ای بخش‌های مختلفی دارد و باید یک شبکه آب‌رسانی در تمام این بخش‌ها برقرار شود. در این صورت، مهم است که بتوان جریان آب را در تمام انشعاب‌ها قطع و وصل کرد.
در برخی موارد، مثل طراحی سیستم آبیاری برای باغ‌ها و گلخانه‌ها یا سیستم‌های صنعتی، نیاز به مدیریت هوشمند و خودکار داریم. برای این منظور، از انواع شیر قطع کن‌های برقی استفاده می‌شود که با ولتاژهای مختلف AC و DC کار میکنند.
مشخصه‌های فنی
انواع مختلفی از شیرهای قطع آب وجود دارند که برای طراحی سیستم‌های اتوماتیک آبیاری یا ساختمانی مناسب هستند. این شیرها می‌توانند دستی یا الکتریکی باشند و عموماً مکانیزم آنها به صورت توپی بال ولو است. با این حال، برخی مدل‌ها از نوع شیرهای دروازه‌ای یا پروانه‌ای نیز هستند.
این شیرها برای باز و بسته کردن مسیر عبور آب از ۹۰ درجه استفاده میکنند. این باعث می‌شود که با استفاده از تحریک مکانیکی دستی یا الکتریکی، می‌توان کل مسیر عبور آب را به طور کامل باز یا بسته کرد. به این ترتیب، با استفاده از این شیرها می‌توان کنترل دقیقی بر جریان آب داشت.
این شیرها بر اساس نوع استفاده‌شان در اندازه‌های مختلفی طراحی می‌شوند، از اندازه‌های کوچکی مانند ۱/۲ و ۳/۴ اینچ تا اندازه‌های بزرگتر مانند ۱ اینچ یا حتی بزرگتر. بیشترین شیرها به شکل رزوه‌ای هستند، اما برندهای خاصی برای شیرهای بزرگتر از روش اتصال فلنجی استفاده میکنند.
این شیرها از جنس‌های مختلفی از آب‌بندهای پلیمری یا تفلونی استفاده میکنند. آنها معمولاً دارای مکانیزم‌های دستی یا الکتریکی هستند. مدل‌های دستی این شیرها ساده‌تر هستند و معمولاً در اندازه‌های کوچکی مانند ۱/۲ و ۳/۴ اینچ طراحی می‌شوند. این شیرها برای کنترل جریان آب از طریق عملگرهای مکانیکی دستی کنترل می‌شوند.
عموم این مدل‌های دستی را با استفاده از بدنه‌های پلیمری و جانمایی پورت‌های اتصال فلزی رزوه‌ای می‌سازند. در مقابل انواع شیرهای مسدودکننده آب مغناطیسی طراحی شده است که عملکرد کاملاً اتوماتیک دارند.
ساختار
شیر قطع کن آب از قطعات مختلفی تشکیل شده است که هر قسمت وظیفه خاصی را دارد:
- بدنه (Body): بدنه شیر مسدودکننده آب جریان آب را هدایت می‌کند و محل قرارگیری دیسک است.
- دیسک (Disc): این قطعه بر روی مسیر جریان آب قرار دارد و با حرکت عمودی به خط مرکز جریان آب می‌آید و جریان را مسدود می‌کند. دیسک معمولاً با یک دسته یا اهرم متصل به آن حرکت می‌کند.
- محور و دسته (Stem and Handle): محور به دیسک وصل شده و با حرکت دسته یا اهرم متصل به محور، به بالا یا پایین حرکت می‌کند. این حرکت باز یا بسته شدن شیر را فراهم می‌کند.
- محفظه (Bonnet): محفظه در بالای دسته نصب می‌شود و از حمایت از محور و دسته و ایجاد محیطی برای حرکت آزاد محور پشتیبانی می‌کند.
- پیچ انداز (Handwheel): برخی از مدل‌ها دارای پیچانداز هستند که برای حرکت دسته به کار می‌روند و به عنوان ابزاری برای باز یا بسته کردن شیر استفاده می‌شوند.
مکانیزم طراحی
این نوع شیرها برای کنترل جریان آب در تاسیسات صنعتی و کشاورزی به کار می‌روند و قابلیت استفاده در سیستم‌های مدیریت ساختمان مانند توزیع آب گرم و یا سیستم برودتی فضاهای ساختمانی را دارند. این شیرها از بوبین‌های الکترومغناطیسی برای قطع و وصل آب استفاده میکنند.
بوبین تحریک الکتریکی است و وظیفه‌اش تولید میدان مغناطیسی توسط یک سیم پیچ است. بوبین این شیرها در مدل‌های تحریک AC و DC طراحی شده و می‌تواند تحت کنترل خودکار یا دستی و حتی از راه دور برای قطع و وصل جریان آب استفاده شود.
پس از فعال‌سازی بوبین، میدان مغناطیسی تولید شده باعث جابجایی اهرم مسدود کننده شیر می‌شود که در نتیجه، جریان آب باز یا بسته می‌شود. از این شیرها می‌توان در کنترل جریان سایر سیالات نیز استفاده کرد.
ویژگی‌های فنی و عملیاتی
این شیرها در تیپ‌های گوناگون از مدل‌های عملگر دستی و یا اتوماتیک مغناطیس طراحی شده‌اند که هر کدام بسته به نوع سایز پورت‌های ورودی و خروجی مشخصه‌های فنی متفاوتی دارند. اما در کل مکانیزم طراحی همگی آنها کم و بیش یکسان است و در الگوی بال ولوها دسته‌بندی می‌شوند. لذا مؤلفه‌های فنی و کاربردی یکسانی نیز دارند که به قرار زیر هستند:
جنس بدنه
این شیرها در انواع مختلفی با عملکرد دستی یا اتوماتیک مغناطیسی طراحی شده‌اند که هر کدام بسته به اندازه ورودی و خروجی ویژگی‌های فنی متفاوتی دارند. اما در کل، طراحی آنها تقریباً مشابه است و در دسته‌بندی بال ولوها قرار می‌گیرند. بنابراین، ویژگی‌ها و کاربردهای مشابهی دارند که به شرح زیر است:
نوع عملکرد شیر
این شیرها معمولاً به صورت یک چهارم دور طراحی می‌شوند و مانند شیرهای توپی یا بال ولوها عمل میکنند. این شیرها از نوع دورانی هستند و با چرخش ۹۰ درجه می‌توانیم جریان آب را قطع یا وصل کنیم.
سیگنال تحریک شیرهای مغناطیسی
برای عملکرد اتوماسیون و کنترل خودکار یا کنترل از راه دور این شیرها مجهز به بوبین‌های تحریک ۲۴ ولت و یا ۲۲۰ ولت AC هستند.
بهره‌مندی از آب بندهای پلیمری یا تفلونی
همه انواع شیرهای قطع کن آب دارای آب‌بندهای مقاوم هستند. معمولاً از واشرهای پلیمری یا تفلونی برای آب‌بندی این شیرها استفاده می‌شود. شیرهای قطع کن آب به دو روش نصب می‌شوند: روش رزوه‌ای و روش فلنچی.
اتصال رزوه‌ای برای شیرهای کوچک و تاسیسات کوچک و متوسط مناسب است. شیرهای فلنچی برای سیستم‌های بزرگ و تحت فشار استفاده می‌شوند.
ویژگی ها و مزایا
- دقت بالا در کنترل جریان آب
- قابلیت قطع و وصل جریان آب به صورت سریع و دقیق
- کاهش هدررفت آب و افزایش بهره وری
- نصب و استفاده آسان
- قابلیت تحمل فشار بالا
- امکان کنترل مرکزی و اتوماسیون سیستم ها
- عمر طولانی و مفید
- مقاومت در برابر خوردگی و زدگی
- قابلیت اتصال به سیستم های کنترل هوشمند و شبکه های برقراری ارتباط
معایب
معمولا این مدل شیر ها معایبی ندارند، اما هر دستگاه مکانیکی نیز مشکلات و عیب هایی دارد.
راهنمای خرید
اگر قصد خرید شیر قطع کن آب را دارید، باید به چند نکته مهم توجه کنید تا مطمئن شوید شیر مناسبی برای سیستم شما تهیه می‌کنید. این نکات عبارتند از:
- سایز شیر: اندازه شیر باید با نیاز سیستم توزیع آب شما مطابقت داشته باشد.
- نوع کاربرد: اطمینان حاصل کنید که شیر مناسب برای قطع و وصل آب طراحی شده است.
- جنس بدنه و اتصالات: جنس بدنه و اتصالات داخلی شیر را بررسی کنید و مطمئن شوید که برای شرایط آب‌رسانی شما مناسب است. به ویژه اگر با آب‌های سخت یا محلول‌های نمکی و قلیایی سر و کار دارید.
- نحوه اتصال: بررسی کنید که اتصال شیر مناسب سیستم شما باشد.
- درجه حفاظت IP: مطمئن شوید که شیر دارای درجه حفاظت مناسب برای شرایط محیطی شما باشد.
- استانداردها: مطمئن شوید که مطابق با استانداردهای بین‌المللی معتبر باشد.
- سیگنال تحریک: اگر شیر مغناطیسی است، اطمینان حاصل کنید که سیگنال تحریک آن با سیستم کنترل خودکار یا کنترل از راه دور شما سازگار باشد.
- ویژگی‌های خاص: برخی شیرها ویژگی‌های خاصی مانند حساسیت به زلزله دارند. اگر به چنین ویژگی‌هایی نیاز دارید، از وجود آنها مطمئن شوید.
