سیستم فشار مثبت آسانسور چیست؟

سیستم فشار مثبت آسانسور برای افزایش فشار هوای داخل چاله آسانسور به کار می‌رود. هدف از این سیستم ایجاد محیطی ایمن و بدون دود است تا آتش‌نشانان بتوانند در زمان حریق از آن استفاده کنند. نصب این سیستم در ساختمان‌هایی که طبق دستورالعمل‌های ایمنی نیاز به آن دارند، اجباری است.

طبق بند 3-9-6 از مبحث سوم مقررات ملی، سیستم کانال‌کشی فشار مثبت آسانسور باید حداقل به اندازه مقاومت در برابر حریق شفت آسانسور مقاوم باشد.

فن فشار مثبت آسانسور باید برای هر شفت به‌صورت جداگانه طراحی و نصب شود. برای شفت‌های مشترک، طراحی بر اساس مجموع مساحت کل شفت‌ها انجام می‌شود. طبق بند 3-9-6 مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، فن فشار مثبت آسانسور باید به یک دتکتور دود جداگانه مجهز باشد. اگر دود وارد فن شود، دتکتور سیگنالی به پنل اعلام حریق ارسال می‌کند و فن به‌طور خودکار خاموش می‌شود.

سیستم‌های کنترل دود آسانسور از لابی، چاله آسانسور و موتورخانه در برابر دود محافظت می‌کنند. در شکل 1، انواع مختلف این سیستم‌ها نشان داده شده‌اند. در شکل‌های (الف و ب)، مشاهده می‌کنید که هوای مورد نیاز برای ایجاد فشار مثبت، به‌صورت مستقیم از بالاترین و پایین‌ترین قسمت به داخل چاله آسانسور تزریق می‌شود. در برخی سیستم‌های فشار مثبت، هوا از چند نقطه به داخل چاله تزریق می‌شود. میزان افت فشار ناشی از جریان هوا در چاه آسانسور کمتر از جریان هوا در راه‌پله است.

در آسانسورهای ساختمان‌های بیست یا سی طبقه، به دلیل افت فشار ناشی از جریان هوا، هوا فقط از یک نقطه تزریق می‌شود. بنابراین، پیشنهاد می‌شود که برای تعیین تعداد و محل نقاط تزریق هوا از نرم‌افزار کانتم استفاده شود.

در شکل‌های (ج و د)، نوع دیگری از سیستم فشار مثبت لابی آسانسور نشان داده شده که در پایین‌ترین قسمت و بالاترین قسمت (بام) اجرا می‌شود.

در این سیستم، در هر طبقه دمپرهایی در ورودی‌های جریان هوا به لابی آسانسور نصب شده‌اند تا مقدار جریان هوا تنظیم شود و فشار مثبت مطلوب به دست آید. وقتی ساکنین وارد لابی آسانسور در طبقه‌ای که حریق رخ داده، می‌شوند، ممکن است کمی دود وارد لابی شود. همچنین، قبل از فعال شدن سیستم، ممکن است مقداری دود به لابی آسانسور در طبقه حریق نفوذ کند.

تست‌های حریق نشان دادند که سیستم فشار مثبت لابی دود وارد شده به لابی آسانسور در طبقه‌ای که حریق رخ داده را سریع‌تر از سیستم‌های فشار مثبت چاله آسانسور رقیق می‌کند.

با توجه به شرایط طبقه‌ای که حریق رخ داده، ورود افراد به لابی امکان‌پذیر است و رقیق‌سازی سریع‌تر دود ممکن است مزیت زیادی نداشته باشد.

نکات:

1- در شکل‌های فوق موتورخانه و چاهک آسانسور نمایش داده نشده است.

2- در سیستم فشار مثبت آسانسور در لابی دمپرهای در هر طبقه لازم است تا بتوان از آنها برای متعادل کردن جریان هوا به هر لابی با هدف بدست آوردن فشار مثبت قابل قبول استفاده کرد.

شکل1 تعدادی از آرایش سیستم فشار مثبت آسانسور

ظرفیت فن فشار مثبت آسانسورها

برای اطمینان از ایجاد فشار مناسب در دو طرف درب آسانسورها، طبق کد IBC (مبحث سوم مقررات ملی ساختمان)، باید حداقل 1000 CFM (فوت مکعب بر دقیقه) به ازای هر درب آسانسور در نظر گرفته شود. اگر محاسبات و طراحی مهندسی با استفاده از نرم‌افزارهای مانند کانتم یا ونتوس انجام شود و این نرم‌افزارها قادر به بهینه‌سازی ظرفیت فن در شرایط مختلف، به‌ویژه در سناریوهای حریق، باشند و مورد تأیید سازمان آتش‌نشانی قرار گیرد، این طرح قابل قبول خواهد بود.

با توجه به علائم هشدار زیر، زمانی که حادثه‌ای رخ دهد، افراد نباید از آسانسورها برای خروج استفاده کنند. آسانسورها به عنوان راه خروج از ساختمان محسوب نمی‌شوند و تنها برای استفاده از پرسنل آتش‌نشانی برای خاموش کردن حریق مجاز است.

با فعال شدن سیستم اسپرینکلر، شیلنگ‌های آتش‌نشانی از طریق درز درب‌های آسانسور به داخل شفت آسانسور حدود 0.84 لیتر بر ثانیه (یا 13 گالن بر دقیقه) آب نشت می‌دهند. بر اساس مبحث 16 و 15 مقررات ملی، لازم است که کف شفت آسانسور با شورهای آب تعبیه شود و آب از آن به خارج از شفت آسانسور هدایت شود. احداث چاه جذبی در کف چاله آسانسور تأیید نمی‌شود.

با توجه به استانداردهای NFPA و ASHRAE، تزریق هوا به داخل چاله آسانسور می‌تواند از پایین‌ترین نقطه، بالاترین نقطه، یا از چند نقطه مختلف انجام شود.

افت فشار هوا در چاله آسانسور نسبت به شفت راه‌پله کمتر است. به دلیل فضای محدودی که در چاله آسانسور وجود دارد، مانند وجود وزنه تعادل و دیگر موارد، نمی‌توان کانال کشی مشابه شفت راه‌پله را انجام داد. بنابراین، در برخی ساختمان‌های نزدیک به 20 طبقه، ممکن است تنها از یک نقطه برای تزریق هوا استفاده شود. اما توصیه می‌شود که با استفاده از نرم‌افزارهای مهندسی مانند کانتم یا ونتوس، تعداد و موقعیت نقاط تزریق هوا به‌طور دقیق تعیین شود.

اثر پیستونی

با توجه به حرکت کابین در چاله آسانسور، نگرانی وجود دارد که حرکت کابین ممکن است باعث ایجاد فشار مثبت شود که به آن اثر پیستونی می‌گویند. این اثر پیستونی باعث ایجاد فشار مثبت ناگهانی در زمان عبور کابین از یک طبقه خاص می‌شود، اما این تأثیر به مدت چند ثانیه اتفاق می‌افتد. در چاله‌های آسانسور با چند کابین و سرعت حرکت کمتر از 5 متر بر ثانیه، و همچنین چاله‌های آسانسور با سرعت کمتر از 2.5 متر بر ثانیه، اثر پیستونی تأثیر چشمگیری ندارد.

دریچه های بالای چاه آسانسور

در سیستم فشار مثبت آسانسور، فرض می‌شود که دریچه‌ها وجود ندارند یا همیشه بسته هستند.

شفت آسانسور و بالابرها

دوربند شفت آسانسور و بالابرها باید مطابق بند 4-6-8-3  مبحث سوم مقررات ملی باشد.

درجه بندي مقاومت در برابر آتش

در ساختمان‌های بالای ۴ طبقه، ساختار دوربند شفت باید از جنسی باشد که نمی‌تواند سوخته شود و حداقل دو ساعت در مقابل آتش مقاومت داشته باشد. اما در ساختمان‌های کمتر از ۴ طبقه، کافی است که ساختار دوربند شفت حداقل یک ساعت در مقابل حریق مقاومت داشته باشد.