نکات کلیدی در طراحی سیستم‌های مدیریت و تخلیه دود

مدیریت و کنترل دود و سیستم کنترل دود یکی از مهمترین روش‌ها برای کاهش آتش‌سوزی و اثرات ناخواسته دود است. این سیستم با کم کردن هوای سمی و آلوده، مسیری ایمن و بدون دود را برای افراد در مواقع ضروری فراهم می‌کند.

همچنین به آتش‌نشانان کمک می‌کند تا به سرعت به نقاط حریق دسترسی پیدا کنند. این موضوع در این مقاله به طور کامل بررسی خواهد شد.

سیستم مدیریت دود چیست؟

سیستم مدیریت دود یکی از مهمترین سیستم‌ها در مواقع حریق است که مستقیماً بر امنیت افراد تأثیر می‌گذارد. این سیستم‌ها با کنترل و تخلیه دود، اطمینان می‌دهند که افراد بتوانند به طور ایمن از منطقه‌های پر دود فرار کنند و هوای تمیزی برای تنفس داشته باشند تا زمانی که از محل حریق خارج شوند.

تعداد کشته‌ها ناشی از مسمومیت دود در حریق، بسیار بیشتر از کشته‌های ناشی از سوختگی است، که نشان می‌دهد دود خطرناک‌تر از آتش است. به همین دلیل، حتی در ساختمان‌هایی که دارای سیستم‌های تشخیص و اعلام حریق و اطفای حریق هستند، نیاز به سیستم مدیریت دود ضروری است.

مدیریت دود، به خصوص در مکان‌هایی مانند هتل‌ها، فرودگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز تجاری، به دلیل پیچیدگی فضاها و تعامل بین اتاق‌ها از طریق راهروها، پله‌های برقی و پاگردها بسیار اهمیت دارد. این سیستم‌ها با کنترل سریع گسترش دود، جلوی پخش دود در طبقات و نواحی مختلف را می‌گیرند.

پیاده‌سازی سیستم مدیریت دود نه تنها می‌تواند تعداد کشته‌ها را در صورت حریق کاهش دهد، بلکه به آتش‌نشانان هم کمک می‌کند تا حریق را سریع‌تر خاموش کنند. علاوه بر این، این سیستم می‌تواند از حفظ ساختمان و معماری آن نیز مراقبت کند. بنابراین، زون‌بندی فضاهای پروژه و کنترل تخلیه دود و حرارت تولید شده بسیار حیاتی است.

برای اینکه سیستم مدیریت دود موثر باشد، باید به‌طوری طراحی شود که ساختار انعطاف‌پذیر و استفاده از آن آسان باشد.

روش کنترل و مدیریت دود

سیستم‌های کنترل دود در ساختمان‌ها وظیفه دارند که در صورت وقوع حریق، حرکت دود را کنترل کنند. این سیستم‌ها از طریق استفاده از هوای پرفشار، جلوی پخش دود را می‌گیرند و جلوی ورود دود به مناطق دیگر را می‌گیرند.

بخش اصلی این سیستم‌ها شامل مدیریت و محدودسازی دود و تخلیه دود است. برخی از ساختمان‌ها، دود را از منطقه حریق خارج می‌کنند، در حالی که در دیگر ساختمان‌ها، دود را در همان منطقه حبس می‌کنند تا به مناطق دیگر نفوذ نکند.

مناطق مانند پله‌ها، آسانسورها و راهروها باید همیشه بدون دود باقی بمانند، زیرا افراد در اینجا برای فرار و تخلیه در مواقع اضطراری تجمع می‌کنند. وجود دود در این مناطق می‌تواند خطراتی مانند کاهش دید، خطر افتادن، و خطر خفگی را به وجود آورد و منجر به مرگ و زخمی شدن افراد شود.

مدیریت دود در ساختمان‌ها و تخلیه آن از منطقه حریق، برای حفظ ایمنی افراد بسیار اهمیت دارد. در مکان‌هایی مانند پارکینگ‌ها و زیرگذرها که تردد خودروها زیاد است، نیز باید از سیستم‌های کنترل و تخلیه دود استفاده شود تا احتمال دود گرفتگی و خطرات آن کاهش یابد.

سیستم‌های مدیریت دود به چند روش مختلف فعال می‌شوند. بعضی از این سیستم‌ها، با دریافت فرمان اعلام حریق، به طور خودکار فعال می‌شوند، در حالی که دیگران با تشخیص افزایش گازهای آلاینده در هوا توسط سنسورهای خود، عملکرد سیستم مدیریت دود را آغاز می‌کنند.

اجزای سیستم کنترل و مدیریت دود

سیستم مدیریت دود برای ساختمان‌ها از اجزای مختلفی تشکیل شده است که شامل فن، جت فن، دمپر دود، دمپر موتوری، سنسور گاز، پرده دودبند، کانال و غیره می‌شود. این سیستم با ترکیب تشخیص دود توسط سنسورهای اعلام حریق و کنترل فن‌ها، به صورت یک طرح هماهنگ و منسجم در ساختمان نصب می‌شود.

بسته به نوع پروژه، از تجهیزات زیر استفاده می‌شود:

1. پرده‌های اتوماتیک بازشو مقاوم در برابر حریق
2. پرده‌های اتوماتیک بازشو دودبند
3. بازوهای اتوماتیک بازکننده درها در زمان حریق
4. بازوهای اتوماتیک بازکننده پنجره‌ها در زمان حریق
5. انواع فن و جت فن مقاوم در برابر حریق (F300)
6. انواع سنسور و دتکتورهای
7. انواع دمپرهای دود و حریق

این تجهیزات برای اطمینان از ایمنی و کنترل دقیق دود در صورت وقوع حریق طراحی شده‌اند و به طور موثر در مدیریت و کنترل دود در ساختمان‌ها مؤثر هستند.

سیستم تخلیه ی دود پارکینگ ها

اکنون با طراحی مختلف پارکینگ‌ها، به ویژه پارکینگ‌های چند طبقه، امکان استفاده از تهویه طبیعی که از طریق هواگردانی اتفاق می‌افتد، وجود ندارد. بنابراین، نیاز به استفاده از سیستم‌های تهویه مکانیکی احساس می‌شود.

برای این منظور، سازمان آتش‌نشانی به تدوین ضوابطی به نام “ضوابط و ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود” پرداخته است. طبق بند 2-2 این ضوابط، تمامی ساختمان‌هایی که تعداد زیرزمین‌های آنها سه طبقه یا بیشتر است، یا مساحت هر طبقه از زیرزمین آنها بیش از 500 متر مربع است، موظف به رعایت این ضوابط هستند. (زیرزمین‌های با مساحت کمتر از 500 متر می‌توانند از دو فن معمولی برای تهویه استفاده کنند)

در طراحی سیستم مدیریت دود برای پارکینگ‌ها، معمولاً به دو روش استفاده از کانال‌کشی و یا استفاده از جت فن تقسیم می‌شود.

سیستم‌های جدید تهویه پارکینگ با استفاده از فن‌های تأمین و تخلیه هوا، و همچنین با استفاده از جت فن‌های پارکینگ، رویکرد جدیدی در تهویه پارکینگ را ارائه می‌دهند. این سیستم‌ها با حذف کامل کانال‌کشی، علاوه بر بهره‌وری بالاتر در مصرف برق تا ۸۰٪، تهویه پارکینگ را به صورت دقیق‌تر و کارآمدتری انجام می‌دهند.

با حذف کانال‌های هوایی، فضای بیشتری در پارکینگ فراهم می‌شود که می‌توان در آن تجهیزات دیگری را نصب کرد. این موضوع منجر به افزایش ظرفیت پارکینگ در سطح و طبقات مختلف می‌شود و همچنین هزینه‌های مرتبط با نصب سقف کاذب در نقاط کانال‌کشی به شدت کاهش می‌یابد.

تابلو کنترل دود پارکینگ ( تابلو اگزاست پارکینگ)

در مقاله قبلی، بحث کردیم که تابلوهای برق برای هر سیستم، مانند مغز متفکر آن سیستم عمل می‌کنند. بدون تابلو برق مناسب، عملکرد صحیح سیستم را نمی‌توان انتظار داشت.

سیستم‌های ایمنی و محافظت در ساختمان‌ها به منظور کاهش خسارات ناشی از حریق نصب می‌شوند. مانند هر سیستم الکترونیکی دیگر، این سیستم‌ها نیازمند تابلو برق خود هستند که شامل تابلوهای اگزاست پارکینگ، تابلوهای بوستر پمپ آتش نشانی، تابلوهای فشار مثبت و تابلوهای تخلیه دود آتریوم می‌شوند. در زمان وقوع حریق و آتش‌سوزی، عملکرد این سیستم‌ها بسیار حیاتی است.

برای اینکه عملکرد سیستم بهینه باشد، نیاز به دریافت و ارسال دقیق فرامین، استفاده از الگوریتم‌های برنامه‌نویسی مناسب، رعایت ایمنی در تابلوسازی و استفاده از تجهیزات با کیفیت است.

تابلو برق سیستم اگزاست پارکینگ از دو بخش تابلوی فرمان و تابلوی قدرت تشکیل شده است، که ممکن است در یک تابلوی برق تجمیع شوند.

تجهیزاتی مانند فن‌های اگزاست، فن‌های هوای تازه، دمپرهای موتوری، جت فن، و پرده حریق به وسیله تابلوی برق مرکزی کنترل می‌شوند. در پروژه‌های بزرگ، از کنترلر مرکزی مانند PLC برای کنترل این تجهیزات استفاده می‌شود.

سنسورهای سیستم اعلام حریق اطلاعات خود را به تابلو برق ارسال می‌کنند، که با استفاده از آنها موقعیت مکانی حریق مشخص می‌شود. سپس با توجه به دستورات از پیش تعیین شده، فرآیند کنترل حریق و اگزاست دود انجام می‌شود.

ارسال فرمان در تابلوی برق

تابلو برق اگزاست پارکینگ (تابلو تخلیه دود پارکینگ) در یک پروژه مسئولیت‌های مهمی دارد و به دو بخش ورودی و خروجی تقسیم می‌شود. ورودی‌ها به واقعیت سیستم‌های اعلام حریق هستند که در هنگام آتش‌سوزی و انتشار دود و گاز CO، با استفاده از حسگرها و سنسورهای مونوکسید کربن، آلودگی را تشخیص می‌دهند و اطلاعات را به تابلوی اگزاست پارکینگ ارسال می‌کنند.

نواحی زون‌بندی شده در منطقه بسیار مهم هستند. منطقه‌های بزرگ مانند پارکینگ به نواحی کوچکتری تقسیم می‌شوند که در هر ناحیه تجهیزات فیزیکی مختلفی قرار دارد.

سیستم‌های ورودی باید به گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند ناحیه مورد نظر را تشخیص داده و اطلاعات آن را به تابلو برق اگزاست پارکینگ ارسال کنند در زمان وقوع آلودگی یا آتش‌سوزی. این فرآیند، زمانی که اطلاعات توسط سنسورهای ورودی ارسال می‌شود، ساده‌تر خواهد بود.

پس از ارسال اطلاعات به تابلو اگزاست و دریافت آن، فرمان‌های لازم باید در ناحیه مورد نظر اجرا شود و تصمیم گرفته شود که در هر ناحیه چه کنترلی صورت گیرد.

سناریوی تابلو برق اگزاست

بعد از دریافت اطلاعات توسط تابلوی اگزاست پارکینگ، باید به سرعت فرمانی صادر شود که تابلوی فرمان سامانه تخلیه هوا را از حالت عادی به حالت حریق تغییر دهد. پس از این تغییر، باید برنامه‌ها و مراحل زیر به ترتیب اجرا شوند.

مدت زمان تأخیر لازم است تا در هنگام فعال شدن سامانه و انتشار دود، متصرفین دچار مشکل نشوند. سامانه باید طوری طراحی شده باشد که متصرفین بتوانند بدون تحت تأثیر قرار گرفتن از دود و حرارت، مسیر خروج از طبقه را طی کنند.

تأخیر زمانی باید با تأیید نهاد قانونی مسئول تعیین شود و به عوامل زیر وابسته است:

– ابعاد و شکل‌های پارکینگ
– تعداد و موقعیت فن‌های تخلیه و جت فن‌ها
– تعداد و نوع متصرفین حاضر در محل
– تعداد و موقعیت خروج‌های مناسب

بعد از اینکه تابلوی فرمان سامانه تخلیه هوا در پارکینگ از حالت عادی به حالت حریق تغییر کند، باید فرمانی صادر شود که پرده‌های مقاوم در برابر حریق فعال شوند.

پرده‌های مقاوم در برابر حریق برای جلوگیری از گسترش دود به نواحی امن نصب می‌شوند. در لحظات ابتدایی پس از تشخیص حریق، فرمان صادر می‌شود که این پرده‌ها فعال شوند. این فرمان دارای دو مرحله است:

۱. در مرحله اول، پرده حریق تا ارتفاع تقریبی ۱.۵ متر از کف در پارکینگ فعال می‌شود و در طبقات آتریوم به ارتفاع تقریبی ۳۰% از سقف پایین می‌آید. در مکان‌هایی مانند پله‌های برقی، پرده حریق به نحوی اجرا می‌شود که برای افراد خطری ایجاد نکند و ارتفاع کافی برای عبور افراد (حداقل ۲ متر) فراهم باشد.

۲. در مرحله دوم، پرده حریق به صورت کامل (از سقف تا کف) فعال می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که مطمئن شویم که افراد موجود در محل حریق تخلیه شده‌اند یا زمان کافی برای فرار آنها فراهم شده و دود از منطقه حریق به سایر مناطق گسترش یافته است.

تعیین مراحل پرده حریق بیشتر به ترس و احساسات افراد بستگی دارد. ترس می‌تواند باعث هرج و مرج در حرکت افراد شود. این هرج و مرج می‌تواند باعث اختلال در فرار شود. در این زمان، پرده حریق ممکن است به صورت کامل بسته نشود تا افراد بتوانند ناحیه‌های امن را تشخیص دهند و به آنجا حرکت کنند. این اقدام به نیروهای عملیاتی کمک می‌کند تا به زون حریق دسترسی پیدا کرده و عملیات امداد و نجات را انجام دهند.

مرحله ی بعدی در سناریوی مدیریت و کنترل دود پارکینگ و آتریوم شروع به کار فن های اگزاست (فن های مکنده) در زون مورد نظر است.

در این مرحله، تابلو برق اگزاست پارکینگ باید فن‌های اگزاست را با بیشترین ظرفیت ممکن روشن کند. اگر فن‌ها دارای سرعت قابل تنظیم باشند، باید سرعت آن‌ها را به حداکثر برساند. اگر فن‌ها دارای درایو یا اینورتر باشند، باید از ظرفیت لازم براساس محاسبات استفاده کرده و تنظیم کند.

بعد از روشن شدن فن های مکنده، سیستم مدیریت و کنترل دود پارکینگ دستور شروع به کار فن های هوای تازه (فن های دمنده) در زون مورد نظر را می دهند.

در این مرحله، فن‌های دمنده (ساپلای فن) روشن می‌شوند تا هوای تازه با ظرفیت مورد نظر به منطقه حریق وارد شود. در این زمان، فن‌های هوای تازه و فن‌های اگزاست به طور همزمان فعال نمی‌شوند، زیرا در ابتدای حریق، هوای تازه کافی در اطراف وجود دارد. هدف از این مرحله، تشخیص و خروج دود توسط باز کردن دریچه‌های اگزاست است.

و بعد از این، زمان شروع به کار جت فن ها در زون مورد نظر است. و دستور روشن شدن جت فن ها ارسال میگردد.

در پارکینگ‌های بزرگ، جت فن‌های دو دور یا دور متغیر برای تهویه و تخلیه دود استفاده می‌شود. دور پایین‌تر جت فن‌ها برای ایجاد گردش هوا استفاده می‌شود و دور بالاتر برای رساندن دود به دریچه‌های تخلیه دود تنظیم می‌شود. در برخی مواقع، ممکن است در ابتدای وقوع حریق، فرصت فرار ایمن در پارکینگ فراهم نشود. به همین دلیل، زمان روشن شدن جت فن‌ها باید با توجه به مشخصات خاص هر پروژه وارد سناریو شود.

در این فرآیند دو دلیل مهم وجود دارد: اولاً برای جلوگیری از آسیب به افراد حاضر در محل حریق، زیرا مسیر حرکت آنها ممکن است با مسیر پرتاب جت فن‌ها تداخل داشته باشد. دوماً برای اطمینان از اینکه جریان دود به دریچه‌های تخلیه به خوبی می‌رسد و دود تمام ناحیه زیر آن را آلوده کرده است.

اگزاست دود در پارکینگ ها چطور انجام می‌شود؟

بعد از دریافت اطلاعات توسط تابلوی برق اگزاست پارکینگ، باید به سرعت فرمانی صادر شود که تابلوی فرمان سامانه تخلیه هوا را از وضعیت عادی به وضعیت حریق تغییر دهد. این فرمان باید به ترتیب توسط المان‌های مختلف انجام شود که در این مقاله مراحل این فرآیند به طور کامل توضیح داده شده است.

تابلو کنترل دود پارکینگ چطور طراحی می‌شود؟

طراحی و ساخت سیستم کنترل تخلیه دود برای ساختمان‌ها و سیستم‌های اگزاست پارکینگ نیازمند تخصص و استفاده از تجهیزات با کیفیت است.

در طراحی سیستم مدیریت دود در پارکینگ‌ها، دو روش کلی وجود دارد: روش سنتی که از کانال‌کشی استفاده می‌کند و روش جدید جت‌فن که کانال‌کشی را حذف می‌کند. در روش جت‌فن، از فن‌های ساپلای برای تأمین هوای تازه، فن‌های اگزاست برای تخلیه دود و هوا، و جت‌فن‌های نصب شده در سقف برای هدایت جریان هوا از نقطه ورود هوا (ساپلای) تا نقطه خروج دود (اگزاست) استفاده می‌شود.