فهرست محتوا
تجهیزات اطفاء حریق
انواع گروه های تجهیزات اطفا حریق
تجهیزات اطفا حریق به چهار دسته کلی زیر تقسیم می شوند:
سیستم های اطفا حریق
تجهیزات استفاده شده در سیستمهای اطفا حریق، بسته به نوع سیستم، متفاوت است. به عنوان مثال، در سیستم اطفا حریق با آب، از اسپرینکلر استفاده میشود. در سیستم اطفا حریق با گاز، از کپسول FM200 و در سیستم اطفا حریق با آئروسل از کپسول آئروسل استفاده میشود.
کپسول اطفا حریق
کپسول های دستی اطفا حریق نیز در وزن های متفاوت و در انواع پودر و گاز، آب و گاز، فوم نیز در بازار موجود می باشند.
جعبه آتش نشانی یا فایرباکس
جعبه آتش نشانی در انواع تک درب، دو درب، دو طبقه، استیل، فولادی و با رنگ سفید و قرمز به بازار عرضه می شود.
تجهیزات جانبی آتش نشانی
تجهیزات جانبی آتش نشانی شامل انواع شیرآلات آتش نشانی، انواع اتصالات آتش نشانی، انواع شیلنگ و قرقره آتش نشانی می باشند.
لیست تجهیزات اطفا حریق
تجهیزات اطفاء حریق جز اصلی ترین تجهیزات آتش نشانی هستند. تجهیزات اطفاء حریق بنا به نوع حریق انواع مختلف دارند که می توانند اتوماتیک و یا دستی باشند، اگر بخواهیم به طور کلی تجهیزات سیستم های اطفا حریق را نام ببریم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسپرینکلر جزء تجهیزات اطفاء حریق اتوماتیک
- کپسول آتش نشانی جزء تجهیزات اطفاء حریق اتوماتیک
- پتوی نسوز جزء تجهیزات اطفاء حریق دستی
- بوستر پمپ های آتش نشانی جهت اطفاء حریق
- قرقره و شیلنگ آتش نشانی جزء تجهیزات اطفاء حریق دستی
- مانیتور اطفا حریق
- نازل جزء تجهیزات اطفا حریق دستی
- شیر های هیدرانت اطفا حریق
- فایر باکس (جعبه آتش نشانی) در سیستم اطفا حریق
- هوزریل آتش نشانی
- شیلنگ آتش نشانی جز جهیزات اطفا حریق دستی
- کپسول گاز fm200 جز تجهیزات اطفا حریق اتوماتیک
- کپسول گاز IG55 جز تجهیزات اطفا حریق اتوماتیک
- کپسول گاز CO2 جز تجهیزات اطفا حریق اتوماتیک
انواع کلاس بندی حریق و روش های خاموش کردن آتش
چون تجهیزات اطفا حریق باید با نوع آتشسوزی متناسب باشند، آتشسوزیها براساس منبع سوختشان تقسیمبندی میشوند. میتوانیم حریق را به انواع زیر تقسیم کنیم:
- آتشسوزی کلاس A: در این نوع آتشسوزیها، سوخت اصلی از موادی مثل چوب، کاغذ، پلاستیک و پارچه است. برای خاموش کردن آتشهای این کلاس، از آب یا پودر آمونیوم فسفات استفاده میشود. آتشسوزیهای سطل زباله و پوششهای کاغذی از جمله نمونههایی از آتشسوزی کلاس A هستند.
در کل، برای اطفای حریق کلاس A، میتوان از آب استفاده کرد.
- آتش سوزی های کلاس نوع B
- آتش سوزی های کلاس نوع C
آتشسوزیهای کلاس C از طریق قطع منبع برق خاموش میشوند. آتشسوزی کلاس C زمانی رخ میدهد که سوکتها یا تجهیزات برقی به طور ناگهانی آتش میگیرند. شعلههای آتش در این نوع حریق به دلیل وجود قطعات الکتریکی مانند ترانسفورماتورها، لوازم خانگی و موتورها بروز میکنند.
شرکتها و صنایعی که از تجهیزات برقی در مقیاس بزرگ استفاده میکنند، ممکن است با حریقهای کلاس C روبرو شوند. علت آتشسوزی ممکن است از سیمکشی معیوب یا فشار بیش از حد به شبکه برق باشد. همچنین در خانهها نیز باید مراقب باشیم، زیرا آتشسوزی کلاس C ممکن است از بخاری برقی، سیمکشی معیوب یا حتی اتصال چراغ رخ دهد.
برای خاموش کردن آتشسوزی کلاس C، ابتدا منبع برق را قطع کنید. سپس میتوانید از مواد شیمیایی غیررسانا مثل دی اکسید کربن استفاده کنید تا آتشسوزی خاموش شود.
- آتش سوزی های کلاس نوع D
آتشسوزیهای کلاس D از طریق عوامل پودری خاموش میشوند. این نوع آتشسوزیها از فلزات قابل اشتعال ایجاد میشوند، مانند تیتانیوم، منیزیم، سدیم، لیتیوم، آلومینیوم و پتاسیم. محیطهایی مثل آزمایشگاهها معمولاً جایگاهی است که آتشسوزی کلاس D رخ میدهد.
برای خاموش کردن آتشسوزی کلاس D هرگز نباید از آب استفاده کرد. این کار باعث میشود شعلههای آتش شدت بگیرند، زیرا آب و فلزات خاصی مانند منیزیم و سدیم واکنش نامطلوبی دارند. به جای آن، از عوامل پودری خشک استفاده کنید. پودر گرافیت، پودر مس و کلرید سدیم از جمله این عوامل هستند که برای خاموش کردن آتشسوزی کلاس D به کار میروند.
عوامل پودری خشک گرما را جذب میکنند و اثر مهارکنندهای بر روی آتش دارند. اما توجه داشته باشید که عوامل پودری خشک با عوامل شیمیایی خشک کاملاً متفاوت هستند و نباید از عوامل دوم برای خاموش کردن آتشسوزی کلاس D استفاده شود. همیشه برای اطفاء حریق کلاس D باید از پودر خشک استفاده کرد.
- آتش سوزی های کلاس نوع K
آتشسوزیهای کلاس K با استفاده از خاموشکنندههای شیمیایی خاموش میشوند. این نوع آتشسوزی از مواد چربی مانند روغنها، چربیهای حیوانی و گیاهی، کره و زیتون ایجاد میشود. مکانهایی که دارای آشپزخانه هستند باید به خطرات آتشسوزی کلاس K توجه ویژه داشته باشند، از جمله رستورانها و ساختمانهای تجاری.
برای مقابله با آتشسوزی کلاس K، از کپسولهای آتشنشانی استفاده میشود که حاوی مواد شیمیاییای هستند که گرما را جذب کرده و اکسیژن را از آتش کشیده و در نتیجه آتش را خاموش میکنند. این کپسولها باید در رستورانها و منازل مجهز شوند، و همه افرادی که در آشپزخانه کار میکنند باید یاد بگیرند که چگونه از آنها استفاده کنند.
در انگلستان، حریقهایی که ناشی از مایعات قابل اشتعال (حریق B) یا گازهای قابل اشتعال (حریق C) هستند، به ترتیب طبقهبندی میشوند. اما در کلاس حریق K یا F، حریقهای ناشی از مواد چربی طبقهبندی میشوند.
مهمترین استاندارد های تجهیزات آتش نشانی و اعلام و اطفاء حریق
استانداردهای بسیار زیادی برای تجهیزات آتش نشانی و اعلام و اطفا حریق وجود دارد اما ما در این جدول به مهم ترین استاندارد های NFPA می پردازیم.
انواع روشهای عمومی اطفاء حریق:
اصولاً اگر بتوان یکی از اضلاع هرم حریق (حرارت، اکسیژن، مواد سوختنی یا واکنشهای زنجیرهای) را کنترل و محدود نموده یا قطع کرد، حریق مهار میشود. اگرچه واکنش های زنجیره ای لازمه بروز حریق است ولی در درجه اول اهمیت نیست. روشهای عمومی براساس ماهیت حریق به اشکال زیر میباشد:
۱. روش سرد کردن آتش
قدیمیترین و در عین حال موثرترین روش برای کنترل حریق سرد کردن آن است. برای این کار از آب و یا گاز دی اکسید کربن استفاده میشود که میزان و نوع استفاده از آنها نقش موثری در مهار آتش ایفا میکند.
۲. روش خفه کردن آتش
خفهکردن به معنای پوشاندن سطح آتش با هر مادهای برای جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آتش است. اگرچه این روش برای مهار تمام حریقها موثر نیست اما روش مناسبی برای اکثر حریقها میباشد. موادی که برای خفه کردن حریق مورد استفاده قرار میگیرند بایستی سنگین تر از هوا باشند.
۳. روش حذف ماده سوختنی
در آتشسوزی میتوان با جا به جا کردن مواد و جدا کردن موادی که حریق به آنها نرسیده است و یا ایجاد دیوار حائل و یا رقیق کردن مواد اشتعال زا مایع و یا بستن شیرهای کنترلی مواد سوختنی در سیستمهای فرایندی، آتش سوزی را متوقف کرد.
۴. روش کنترل واکنش های زنجیره ای
واکنش های زنجیره ای را میتوان با استفاده از ترکیبات هالن و برخی ترکیبات جامد نظیر جوش شیرین کنترل کرد. این روش نسبت به سایر روشها پرهزینهتر و سختتر است اما میتوان آن را برای محیطهای با ارزش نظیر اتاقهای سرور در نظر گرفت.
برای کنترل واکنشهای زنجیره ای استفاده از برخی ترکیبات هالوژنـه کـه اثـرات سـوء زیست محیطی نداشته باشند و گازهای بی اثر توصیه میشوند. این ترکیبات علاوه بر رقیـقسازی اکسیژن هوای اطراف محدوده آتش، واکنشهای زنجیرهای را نیـز مـهـار میکند.
استفاده از ترکیبات هالن سنتی مانند (1301)CF2Br2(2402) ،CBrCIF۲(1211) ،CBrF3 به علت اثرات سمی مخربی که دارند ممنوع است، لیکن جایگزینهای مناسب آن شامل هیدرو فلورو کربنها HFCs و گازهای بی اثـر IG سازگار با محیط زیست و متـداول است.
هیدرو فلورو کربنها به دلیل ملاحظات قانونی زیست محیطی، بـه عنـوان جایگزین مناسبی برای هالنها هستند که اکثر آنها از نظر ساختمان ملکولی شبیه هالنها داشته ولی اثر تخریبی محدودی دارند. معروفترین این دسته با نامهای تجاری (HFC-227(EA با فرمول CF3CHFCF3 و 200-FM با فرمولCF۳CHCH۳ است.
برخی ترکیبات جامد مانند جوش شیرین (NaHCo3)، کلرورپتاسیم (Kcl) و پتاسیم بنفش یاکربنات پتاسیم (K۲CO۳) نیز در این گروه قابـل تعریف و مؤثر است. کنتـرل واکنشهای زنجیرهای توسط ترکیبات HFC برای مهار حریق بسیار مؤثر است لیکن گرانتر از سایر روشها می باشد ولی میتواند به صورت مکمل یا حتی انحصاری برای خاموش کردن حریق مواد و کالاها یا تجهیزات با ارزش به کار رود.
انواع مواد خاموش کننده آتش:
مواد خاموش کننده آتش در ۴ دسته قرار میگیرند. به دلیل لزوم سرعت عمل و افزایش پوشش خاموش کنندهها، میتوان از دو یا چند عنصر خاموش کننده به طور هم زمان استفاده کرد. طبعاً هر کدام از مواد یاد شده در اطفاء انواع حریقها دارای مزایا و معایبی میباشند. این مواد شامل گروههای زیر است:
۱- مواد سردکننده (آب، CO2)
۲- مواد خفهکننده (کف، CO2، ماسه و خاک)
۳- مواد رقیقکننده هوا (نیتروژنN2 و CO2)
۴- مواد محدودکننده واکنشهای زنجیرهای شیمیایی (HFC و پودرهای مخصوص)
بررسی تعدادی از خاموش کننده ها
۱. بررسی اطفاء حریق با آب
قدیمیترین و در عین حال موثرترین روش برای کنترل حریق سرد کردن آن است. برای این کار از آب و یا گاز دی اکسید کربن استفاده میشود که میزان و نوع استفاده از آنها نقش موثری در مهار آتش ایفا میکند.
۲. بررسی اطفاء حریق با کف
خفهکردن به معنای پوشاندن سطح آتش با هر مادهای برای جلوگیری از رسیدن اکسیژن به آتش است. اگرچه این روش برای مهار تمام حریقها موثر نیست اما روش مناسبی برای اکثر حریقها میباشد. موادی که برای خفه کردن حریق مورد استفاده قرار میگیرند بایستی سنگین تر از هوا باشند.
۳. بررسی اطفاء حریق با CO2
در آتشسوزی میتوان با جا به جا کردن مواد و جدا کردن موادی که حریق به آنها نرسیده است و یا ایجاد دیوار حائل و یا رقیق کردن مواد اشتعال زا مایع و یا بستن شیرهای کنترلی مواد سوختنی در سیستمهای فرایندی، آتش سوزی را متوقف کرد.
۴. بررسی اطفاء حریق با HFC
سیستم اطفا حریق دستی
در سیستم اطفا حریق دستی تجهیزاتی به کار برده میشود که برای استفاده از آنها به نیروی انسانی نیاز است و بدون نیروی انسانی عملا کاربردی ندارد. نمونه رایج تجهیزات اطفاء حریق دستی، کپسول های آتش نشانی هستند که با توجه به نوع حریق و یا کلاس آن انواع مختلفی دارند. انواع سیستم های اطفاء حریق دستی عبارتند از:
- خاموش کننده های پودری
- خاموش کننده های حاوی کف
- خاموش کننده دی اکسید کربن
- خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه
سیستم اطفا حریق اتوماتیک
سیستم اطفاء حریق اتوماتیک بدون دخالت انسان به وسیله تجهیزات اتوماتیک به گونهای عمل میکند که با فعال شدن سیستم اعلام حریق به صورت خودکار فعال میشود و از پیشرفت و آسیب آتش جلوگیری کرده و در نهایت موجب اطفا حریق می شود.
- سیستم اطفاء فوم (Foam)
- سیستم اطفاء ورتکس (Vortex)
- سیستم اطفاء مه آب (Water Mist)
- سیستم اطفاء گازی هالون (Halon)
- سیستم اطفاء آبی اسپرینکلر (Sprinkler)
- سیستم اطفاء پودری یا ذرات معلق آیروسل (Aerosol)
کارشناسان ما در دیجی فایر در تلاشند تا با استفاده از استانداردهای بین المللی NFPA، BS و ضوابط طراحی آتش نشانی، به طراحی درست و اصولی سیستم اطفا حریق کارخانه شما بپردازد. طراحی سیستم اطفاء حریق به طور کلی شامل موارد زیر می شود:
- تشخیص نوع خطر
- بررسی ساختمان و کاربری آن
- تعیین و انتخاب نوع سیستم اطفا حریق
- طراحی دستی و یا نرمافزاری بر مبنای اطلاعات موجود
- تعیین لیست تجهیزات مورد نیاز پروژه BOM (Bills Of Material)
- اجرای پروژه و تهیه نقشه ازبیلت و جانمایی تجهیزات با ذکر نکات مهم
استاندارد طراحی و نصب سیستم اطفا حریق
استانداردهای طراحی و نصب سیستم اطفا برای هر کشور و شهر توسط مقام قانونی مسئول تعیین میگردد. در کشور ما برای طراحی ساختمانها از ضوابط آتش نشانی همان شهر و برای اطفا حریق صنعتی از استاندارد NFPA آمریکا استفاده میشود.