اهمیت استانداردهای بین‌المللی در طراحی سیستم‌های لوله‌کشی گاز

کلیات

1- حدود و دامنه کاربرد

در بخش دوم از مقررات ملّی ساختمان، در مورد “ضوابط حداقل برای لوله‌کشی گاز طبیعی برای مصرف کنندگان عمده” صریحاً ذکر شده است که باید حداقل استانداردهایی را رعایت کرد. این استانداردها الزام قانونی دارند و باید در شرایط زیر رعایت شوند.

الف_این مقررات برای ساختمان‌هایی اعم از مجتمع‌ها و ساختمان‌های مسکونی و عمومی، شامل ساختمان‌های تجاری، اداری، بهداشتی، آموزشی و ورزشی هستند.

ب– محوطه ها و ساختمان هاي صنعتی

ج – شهرك هاي مسکونی و صنعتی

2-1 این بخش از مقررات، حداقل استانداردهایی را برای طراحی، نصب و کنترل کیفیت لوله‌کشی گاز برای مصرف‌کنندگان عمده شامل می‌شود.

3-1 این بخش مقررات برای استفاده از گاز طبیعی توسط مصرف‌کنندگان عمده برای فشارهای بین دو پوند بر اینچ مربع (معادل 13790 پاسکال) تا شصت پوند بر اینچ مربع (معادل 413686 پاسکال) یا مصرف‌های بالاتر از 160 مترمکعب در ساعت تا حداکثر 5000 مترمکعب در ساعت تدوین شده است.

4-1 مقررات این بخش شامل موارد زیر نمی‌شود:
الف- لوله‌کشی گاز طبیعی برای ساختمان‌ها با فشار کمتر از یک چهارم پوند بر اینچ مربع (معادل 1724 پاسکال) و برای مصارف کمتر از 160 مترمکعب در ساعت، با حداکثر قطر لوله 100 میلیمتر.
ب- مصرف‌کنندگان عمده با فشار گاز بیش از شصت پوند بر اینچ مربع (معادل 413686 پاسکال) و مصارف بیش از 5000 مترمکعب در ساعت.
برای فشارها و مصارف بالاتر از این حدود، متقاضی باید به شرکت گاز ناحیه مراجعه کند.

2-مسئولیت ها

2-1 طرح ها

طراح یک فرد یا شرکت است که دارای مجوز طراحی شبکه لوله‌کشی گاز برای مشترکین عمده از سوی مراجع قانونی مرتبط است.

پس از انجام مراحل مشارکت و عقد قرارداد فروش گاز طبیعی و تعیین مکان ایستگاه تقلیل فشار و اندازه‌گیری، طراح موظف است در حداکثر سقف قرارداد فروش، شبکه داخلی گاز طبیعی برای متقاضی عمده طراحی کند. همچنین، طراح باید در حین طراحی، به مفاد این مقررات توجه کند.

الف-در طراحی سیستم لوله‌کشی گاز برای ساختمان و محوطه‌ها، هنگام تعیین مکان نصب هر دستگاه گازسوز، باید اطمینان حاصل شود که هوای لازم برای آن دستگاه به درستی فراهم شده است، ساختمان و محیط هوای کافی را دارا باشند و در صورت لزوم از خارج ساختمان هوا فراهم شود

در نقشه طراحی سیستم گازسوز، باید حداقل قطر، ارتفاع و نوع دودکش وسیله گازسوز مشخص شده باشد و اگر دودکش وجود دارد، باید با مشخصات معین شده مطابقت داشته باشد و تأیید شود. طراح مجاز نیست وسائل گازسوز دودکش دار را در مکانی قرار دهد که برای نصب دودکش برای آنها پیش‌بینی نشده است.

ت- اگر دودکش برای وسیله گازسوز در نظر گرفته شده به صورت خارج از ساختمان باشد، باید علاوه بر رعایت الزامات بند ب، جزئیات محل خروج دودکش از داخل به بیرون ساختمان در نقشه ذکر شود.

ث- ارائه نقشه جزئیات اجرایی و فهرست مصالح از وظایف طراح است.

2-2 مجري

الف- مسئولیت همه جنبه‌های طراحی، محاسبات (در صورتی که طراحی با مجری انجام شود)، استفاده از مصالح مناسب، اجرای لوله‌کشی گاز، تهیه نقشه‌های مطابق اجرا، انجام آزمایش‌ها و در نهایت، تزریق گاز و راه‌اندازی سیستم لوله‌کشی گاز، به عهده مجری است.

ب- مجری لوله‌کشی گاز موظف است قبل از اجرا، نقشه طراحی شده را به تأیید دستگاه نظارت برساند و محل نصب وسایل گازسوز را طبق نقشه، در حین اجرا رعایت کند. همچنین، باید اطمینان حاصل کند که امکان تأمین هوا و تخلیه ایمن محصولات احتراق مصرف‌کننده‌ها در هر انشعاب رعایت شده است.

پ- مجری همواره مسئولیت رعایت مقررات این مبحث را در اموری مانند استفاده از مصالح مناسب، اجرای لوله‌کشی به‌طور مطابق با نقشه‌های تأیید شده، کیفیت جوشکاری، عایق‌کاری، و کارایی سیستم حفاظت کاتدی دارد و صدور تأییدیه‌های دستگاه نظارت از مسئولیت او نمی‌کاهد.

ت- در مواردی که در این مقررات تصمیم‌گیری به عهده دستگاه نظارت است یا دستگاه نظارت تغییراتی در نقشه‌های اجرایی لازم می‌داند، نظر او لازم الاجرا بوده و مجری موظف است که نظرات او را رعایت کرده و نقشه‌ها را اصلاح نماید.

ث- اگر مجری از وظایف و تعهدات خود به تعریف شده در این مقررات تخطی کند، دستگاه نظارت می‌تواند از ادامه کار او جلوگیری کند و در صورت لزوم، گزارش مربوطه را به مراجع ذی‌صلاح که در قوانین تعیین شده‌اند، ارسال کند تا مسئله حقوقی مشترک را بررسی کنند.

ج- اگر دستگاه نظارت از الزامات این مقررات یا تأیید کار اجرا شده بدون دلیل کافی خودداری کند، مجری می‌تواند موضوع را به مرجع ذی‌صلاح که در قانون معرفی شده است، ارجاع دهد و از آنها درخواست بررسی نماید.

3-2 دستگاه نظارت

الف- نظارت بر تمام ابعاد لوله‌کشی گاز از جمله تأیید نقشه‌های طراحی، بررسی و تأیید محاسبات، کنترل مصالح استفاده شده، نظارت بر همه مراحل اجرای کار تا رفع هر گونه مشکل، انجام آزمایش‌های سیستم لوله‌کشی، تأیید ابعاد، مکان قرارگیری، عملکرد صحیح دودکش‌ها، تهویه وسایل گازسوز و همچنین عملیات تزریق گاز باید توسط دستگاه نظارت به اساس قوانین و مقررات این بخش انجام شود.

ب- قبل از شروع اجرای لوله‌کشی، دستگاه نظارت باید به محل بازدید کرده و نقشه‌های طراحی را بررسی کند. اگر هیچ مشکل یا تضادی ندید، نقشه‌ها را برای اجرا تأیید می‌کند.

پ- مصالحی که برای سیستم لوله‌کشی گاز استفاده می‌شود، باید قبل از شروع اجرا توسط دستگاه نظارت بررسی شود. باید از صحت گواهی‌نامه‌های ساخت آن مصالح و مطابقت آنها با مقررات این بخش اطمینان حاصل شود. اگر دستگاه نظارت لازم دانست، باید آزمایش‌های مورد نیاز بر روی مصالح انجام دهد.

ت- در حین اجرای لوله‌کشی، دستگاه نظارت باید به طور منظم از محل بازدید کند و در بازه‌های زمانی مختلف (حداقل سه بار)، اطمینان حاصل کند که کار به درستی انجام شده است.

ث- اگر در حین اجرای لوله‌کشی نیاز به تغییر در نقشه‌های اجرایی باشد، باید نقشه‌های اصلاحی بر اساس قوانین این مقررات تهیه شده و توسط دستگاه نظارت تأیید شوند.

ج- در پایان کار، دستگاه نظارت باید از کار اجرایی بازدید کرده، مشکلات موجود را شناسایی کرده و آنها را به مجری اطلاع دهد تا بر آنها پرداخته شود.

چ- بعد از رفع مشکلات، سیستم لوله‌کشی باید مورد آزمایش‌های لازم قرار گیرد و اگر هیچ مشکلی وجود نداشته باشد، دستگاه نظارت باید تأییدیه آزمایش را صادر کند.

ح- در صورتی که لوله‌کشی به صورت دفنی انجام شود، تمام مراحل کار باید توسط دستگاه نظارت کنترل شود تا قبل از پوشاندن لوله‌کشی، تأییدیه صادر شود.

خ- دستگاه نظارت باید فقط در صورتی که ویژگی‌ها و الزامات محل نصب از نظر تهویه و دودکش وسایل گازسوز مطابق با قوانین این بخش و نقشه‌ها باشد، اقدام به تأیید نماید.

علاوه بر اینکه دستگاه نظارت باید مشخصات فنی و ایمنی لوله‌کشی را که باید طبق بندهای مربوطه در این مقررات انجام شده باشند، تأیید کند، باید همچنین نقشه‌های طراحی و اجرای لوله‌کشی را هم تأیید کند.

د- مسئولیت کنترل کیفیت و صدور تأییدیه‌های مربوطه در تمام مراحل طراحی، انتخاب مصالح، اجرا، آزمایش‌های سیستم لوله‌کشی گاز و همچنین اطمینان حاصل شدن از مناسب بودن دودکش‌ها و مجاری تهویه بر عهده دستگاه نظارت است.

ذ- در صورتی که دستگاه نظارت به تأیید کیفیت طراحی، اجرا، مصالح و آزمایش‌ها نیاز داشته باشد، می‌تواند از خدمات مشاورین یا افراد ماهر استفاده کند، اما همواره تأیید نقشه‌های طراحی و مسئولیت‌های ناشی از آن بر عهده دستگاه نظارت است.

ر- اگر مجری از الزامات این مقررات پیروی نکند، دستگاه نظارت باید ابتدا به صورت کتبی به او اطلاع دهد و درخواست رفع تخلف را از او دریافت کند. اگر مجری از رفع تخلف امتناع کند، دستگاه نظارت باید موضوع را به مراجع ذی‌صلاح اطلاع دهد تا اقدامات لازم برای بررسی تخلفات انجام شود.

4-2 شرکت ها، موسسات، مشاورین و افراد ذی صلاح

شخص حقیقی و یا حقوقی که از مراجع قانونی جهت کار تخصصی مربوطه داراي مجوز و گواهینامه صلاحیت معتبر باشد

ضوابط نگهداری و تعمیر لوله کشی گاز داخـل ساختمان

معمولاً شرکت گاز منطقه دستورالعمل‌ها و توصیه‌های ایمنی برای بهره‌برداری از گاز طبیعی و نگهداری از سیستم لوله‌کشی آن را به مشترکین ارائه می‌دهد. این دستورالعمل‌ها شامل موارد زیر است:

1. هرگونه تغییرات یا تعمیرات در سیستم لوله‌کشی گاز موجود در ساختمان باید طبق مقررات ارائه شده انجام شود.
2. قبل از هرگونه تعمیر یا تغییر در سیستم لوله‌کشی گاز داخل ساختمان، باید به شرکت گاز ناحیه مربوطه اطلاع داده شده و مجوز مورد نیاز را دریافت کرد.
3. هرگونه عملیات ساختمانی در ساختمان‌های دارای سیستم لوله‌کشی گاز طبیعی باید به نحوی انجام شود که هیچ تنش یا آسیبی به سیستم لوله‌کشی گاز وارد نشود.

این دستورالعمل‌ها و توصیه‌ها برای حفظ ایمنی و بهره‌وری در استفاده از گاز طبیعی اساسی هستند و باید به دقت رعایت شوند تا هرگونه ریسکی برای سیستم گاز و ساختمان‌ها جلوگیری شود.

نکات قابل توجه در دوره بهره برداري از لوله کشی گاز

– مشترک باید همه قوانین ایمنی و دستورالعمل‌های مربوط به استفاده از گاز طبیعی را رعایت کند.
– هرگونه تغییر در ساختمانی که باعث کاهش فضا یا بسته شدن مسیرهای هوای لازم برای احتراق می‌شود، مجاز نیست.

– هرگونه تغییر در وسایل مانند اجاق گاز یا سیستم حرارت مرکزی که باعث افزایش ناگهانی مصرف گاز می‌شود، مجاز نیست.
– هر نوع کاری که در مسیرهای عبور لوله‌های گاز در داخل یا خارج از ساختمان انجام می‌شود، باید به گونه‌ای باشد که به لوله‌ها و پوشش محافظ آنها هیچ آسیبی وارد نشود.
– اگر لوله گاز یا پوشش آن در هنگام کار درگیر شود، تعمیرات لازم باید با اطلاع و هماهنگی با شرکت گاز ناحیه مربوطه انجام شود.
– کنتور و تنظیم کننده فشار گاز که توسط شرکت گاز نصب شده است، نباید به هیچ وجه دستکاری شود. در صورت مشاهده هرگونه نقص یا مشکل در آنها، باید فوراً به شرکت گاز ناحیه اطلاع داده شود.

شیر اصلی گاز (بعد از کنتور) نباید بدون اطلاع و هماهنگی با تمام افرادی که در ساختمان از گاز استفاده می‌کنند، بسته شود.

برای باز کردن مجدد گاز، باید همه مصرف کنندگان گاز در ساختمان حضور داشته باشند و پس از اطمینان از اینکه همه شیرهای مصرفی گاز بسته شده‌اند، عملیات باز کردن گاز انجام شود.

برای جلوگیری از بسته شدن اتفاقی شیر گاز، نصب یک تابلو هشداردهنده ضروری است.

– هرگونه تغییر یا تنظیم در لوازم گازسوز، به خصوص در مشعل موتورخانه یا حسگر فشار گاز و هوا، باید توسط افراد یا شرکت‌های مجاز انجام شود.
– قطع و خارج کردن لوازم کنترل و محافظ شعله در سیستم‌های حرارت مرکزی مجاز نیست.
– از لوله‌کشی گاز برای اتصال به زمین استفاده نشود.

تغییر در سیستم لوله کشی گاز ساختمان

1. هرگونه تغییر در سیستم لوله کشی گاز ساختمان، باید توسط افراد یا شرکت‌های مجاز انجام شود و نیاز به تأیید مهندس ناظر دارد.

2. پس از پایان تغییرات در سیستم لوله کشی گاز ساختمان و قبل از استفاده مجدد، باید اطلاع به شرکت گاز ناحیه مربوطه داده شود.

3. قسمت‌های جدید یا تعمیر شده در سیستم لوله کشی گاز باید به گونه‌ای باشند که مهندس ناظر بتواند آنها را بازرسی کند و بر اساس مقررات آزمایش فشار هوا یا گاز نیتروژن را انجام دهند.

4. اگر مهندس ناظر سیستم لوله کشی جدید گاز را تأیید کند، باید گواهینامه مربوطه را صادر کند و نسخه ای از آن را به شرکت گاز ناحیه ارائه دهید تا گاز مجدداً وصل شود.

5. در صورت اطلاع از هرگونه تغییرات غیرمجاز یا توسعه‌های غیرقانونی در سیستم لوله کشی گاز درون ساختمان، شرکت گاز ناحیه ممکن است اقدام به قطع گاز مشترک کند.

6. برای تخریب ساختمان و جمع آوری سیستم لوله کشی گاز، باید به شرکت گاز ناحیه اطلاع داده شود.

تعمیر سیستم لوله کشی گاز ساختمان

1. هرگونه تعمیر در سیستم لوله کشی گاز ساختمان باید توسط افراد یا شرکت‌های مجاز و با رعایت این قوانین انجام شود.

2. قبل از هرگونه تعمیر، باید گاز موجود در لوله‌ها به فضای مناسب و باز تخلیه شود. تخلیه گاز از طریق محفظه احتراق دیگ‌های حرارت مرکزی یا از طریق لوازم گازسوز مجاز نمی‌باشد.

3. در صورت قطع اتصال لوازم گازسوز از سیستم لوله کشی گاز، شیر مربوطه باید با درپوش مناسب مسدود شده و سپس آزمایش نشتی انجام شود.

4. هرگونه کار تعمیری و کنده کاری در لوله کشی گاز باید به سرعت انجام شود تا از آسیب به پوشش خارجی لوله جلوگیری شود.

5. در هنگام تعمیرات لوله کشی گاز ساختمان، باید از وارد شدن تنش و بار اضافی بیش از حد مجاز به لوله خودداری شود.

حفاظت از لوله کشی گاز

1. اگر لوله گاز از دیواره‌ها، سقف یا کف ساختمان عبور کند، باید از بارهایی که بر آنها وارد می‌شوند محافظت شود.

2. اگر شبکه لوله کشی گاز ساختمان به دلیل ضربه مکانیکی یا دلایل دیگر آسیب ببیند، صاحب ساختمان یا نماینده قانونی او باید از طریق اشخاص مجاز برای رفع مشکلات اقدام کند.

3. اگر آسیب به شبکه لوله کشی گاز خطر جدی ایجاد کند، باید صاحب ساختمان یا نماینده قانونی او فوراً گاز را از طریق شیر اصلی ساختمان قطع کنند و برای رفع مشکلات فوراً اقدامات لازم را انجام دهند. در وضعیت‌های اضطراری، بستن شیر روی علمک نیز مجاز است.

4. اگر صدمه به گونه‌ای باشد که مفاد بندهای 7-4 و 8 این مقررات قابل اجرا نباشد، صاحب ساختمان یا نماینده قانونی او باید فوراً اداره گاز ناحیه را آگاه کند و تا قطع کامل گاز، ایمنی داخل و خارج ساختمان را کنترل کند.

5. هر قسمت از ساختمان که به دلیل نصب شبکه لوله کشی گاز ضعیف شود یا آسیب ببیند، باید پس از اتمام نصب لوله کشی گاز، مجدداً تعمیر و تقویت شده و به حالت ایمن و بدون خطر بازسازی شود.

6. کانال‌هایی که برای نصب لوله کشی گاز به موازات پی‌های ساختمان حفر می‌شوند، نباید زیر محدوده سطح باربر پی‌ها قرار گیرند.

لطفاً توجه داشته باشید که اگر از هشداردهنده نشت گاز، شیر حساس به زلزله گاز، شیر برقی گاز و فیوز گاز در سیستم لوله کشی گاز خود استفاده می‌کنید، برای افزایش ایمنی، حتماً قبل از هر تغییری در سیستم لوله کشی گاز با یک مشاور متخصص مشورت کنید.

هرگز به تنهایی تنظیمات و تغییرات مربوط به هشداردهنده نشت گاز، فیوز گاز، شیر برقی گاز و شیر حساس به زلزله گاز را انجام ندهید.

ایمنی و نگهداری از سیستم لوله کشی گاز

در نصب و استفاده از وسایل گازسوز مثل اجاق گاز و سایر وسایل مشابه، باید به الزامات ایمنی که در قوانین ساختمان و آیین‌نامه‌های ملی مربوط به طراحی و نصب دودکش‌ها تعیین شده، پایبند باشیم. همچنین، در طراحی و نصب دودکش برای وسایل گازسوز، باید به دستورالعمل‌های کارخانه‌سازنده و استانداردهای مرتبط مراجعه کنیم.

استفاده از وسایل ایمنی زیر توصیه می‌شود اگر با استانداردهای ملی یا بین‌المللی مطابقت داشته باشند:
– هشداردهنده نشت گاز (گازیاب)
– هشداردهنده گاز مونوکسید کربن
– شیر خودکار قطع جریان گاز که به سنسورها یا دتکتورها وصل شود، تا در صورت شکستن لوله یا نشتی گاز، جلوی خطرات سمی یا اشتعال‌زا را بگیرد.
– شیر خودکار قطع گاز حساس در برابر زلزله (شیر حساس به زلزله گاز)
– فیوز گاز

نصب و انتخاب مکان مناسب برای نصب این وسایل ایمنی باید توسط کارشناسان متخصص واجد شرایط انجام شود.

بهره برداری و نگهداری از تأسیسات و تجهیزات گاز

در این قسمت از مقررات، به نحوه اجرای لوله کشی گاز برای مشترکین پرداخته می‌شود. این قوانین به صورت اصولی برای ایمنی در نصب و استفاده از شبکه لوله کشی گاز مشترکین تعریف شده‌اند، اما باید توجه داشت که این مقررات نمی‌توانند جایگزین یک مجموعه جامع از قوانین ایمنی باشند.

بازرسی و کشف محل نشت گاز

برای یافتن محل نشت گاز، هیچ وقت از کبریت، شمع، فندک یا هر نوع شعله‌ای استفاده نکنید. به جای این‌ها، از وسایل مناسبی که برای نشان دادن نشت گاز طراحی شده‌اند، استفاده کنید.

همچنین می‌توانید با استفاده از آب و صابون یا مایع مشابه آن، محل اتصال لوله‌ها و سایر نقاط مشکوک به نشت گاز را آزمایش کنید.

اقدامات فوری در موارد نشت گاز

اگر در اثر بررسی‌ها متوجه شدید که گاز در داخل ساختمان پخش شده است، باید فوراً اقدامات زیر را به صورت همزمان انجام دهید:

1. افراد مقیم در اتاق، ساختمان یا منطقه آلوده به گاز را خارج کنید.
2. درها و پنجره‌های محلی که گاز در آن جمع شده است، باز کنید و با استفاده از حوله مرطوب، جریان خروج گاز را تسریع دهید.
3. از هر امکانات موجود برای از بین بردن منابع آتش‌زا استفاده کنید، مثل سیگار کشیدن، روشن کردن کبریت، قطع و وصل کلیدها و دستگاه‌های برقی یا باز کردن در کوره‌ها و غیره. اگر امکان دارد، جریان برق اصلی از محل دورتری قطع شود تا کلیدهای خودکار برقی نتوانند در محیط خطرناک به طور خودکار فعال شوند. در مواقع اضطراری، از چراغ قوه دستی که در خارج از منطقه آلوده روشن است، استفاده کنید.
4. جریان گاز به محیط مربوط قطع شود.
5. ساختمان‌های مجاور نیز بررسی شوند که آیا به گاز آلوده شده‌اند یا خیر.
6. موضوع به شرکت ملی گاز اطلاع داده شود.

این اقدامات باید به صورت فوری و همزمان انجام شوند تا ایمنی ساکنین و محیط را حفظ کنند.

استعمال دخانیات و به کاربردن شعله ممنوع!

هنگام کار بر روی لوله‌هایی که قبلاً گاز داشته‌اند یا در حال حاضر همچنان گاز در آنها وجود دارد، باید از انجام کارهایی که ممکن است احتراق یا حرارت تولید کنند، اجتناب کرد.

به عنوان مثال، کشیدن سیگار، استفاده از شعله‌گاز، فانوس و هر نوع ابزار دیگری که می‌تواند آتش بزند. همچنین، بهتر است از انجام عملیات جوشکاری نیز پرهیز کنید، مگر اینکه از قبل تمام اقدامات ایمنی لازم برای جلوگیری از خطر آتش‌سوزی انجام شده باشد.

به هنگام وقفه در کار تعمیر مسیر لوله کشی گاز چه نکاتی باید رعایت شود؟

در مواردی که در حین تعمیرات یا تغییرات در سیستم لوله کشی گاز وقفه اتفاق می‌افتد، قبل از ترک محل کار، باید شرایط سیستم را به وضعیت بدون خطری درآورد.

برای اطمینان از قطع شدن جریان گاز، این موارد باید رعایت شود:

1. قبل از قطع جریان گاز در سیستم لوله کشی، به جز در شرایط اضطراری، باید تمام افرادی که از این شبکه استفاده می‌کنند، مطلع شوند.

2. شیر اصلی لوله گاز را قبل از بستن شیرهای مشعل‌ها و پیلوت‌های متصل به آن، بدون دست‌کشی از آن باز نکنید، مگر در صورت اضطراری. پس از بستن شیر اصلی، باید از طریق آزمایش مطمئن شوید که جریان گاز به‌طور کامل قطع شده است. این آزمایش می‌تواند با تماشای شماره انداز کنتور یا استفاده از فشارسنج یا ابزار مشابه انجام شود. اگر سیستم دارای چند کنتور است، حتماً اطمینان حاصل کنید که شیر گاز مربوط به کنتور مورد نظر بسته شده است. برای باز کردن دوباره گاز، باید به این نکات توجه کنید.

این اقدامات اساسی است که برای ایمنی در زمان تعمیرات یا تغییرات در سیستم لوله کشی گاز باید رعایت شود.

تغییرات در سیستم های لوله کشی موجود

تغییرات در سیستم‌های لوله کشی گاز باید تنها در صورتی انجام شود که اطمینان حاصل شود که جریان گاز به طور کامل قطع شده است. در هنگام انجام این تغییرات، باید به شرایط انجام کار دقت کافی شود، مانند طول لوله‌ها که باید گاز آنها تهویه شود و فشار سیستم مربوطه و موارد مشابه.

برای گرفتن انشعاب جدید یا اتصال وسایل به سیستم لوله کشی گاز در حال کار، باید از روش صحیح استفاده شود و این کار باید توسط افراد متخصص، کاملاً آموزش دیده و با تجربه انجام شود. همچنین باید اطمینان حاصل کرد که دارای مجوز از اداره گاز منطقه هستند.

این اقدامات تضمین می‌کنند که هنگام انجام تغییرات در سیستم لوله کشی گاز، ایمنی و سلامت عمومی حفظ شود.

پیش بینی ایمنی برای جلوگیری از اشتعال اتفاقی در زمان انجام تغییرات در سیستم لوله کشی گاز

در مواقعی که مخلوط گاز و هوا ممکن است منجر به اشتعال یا انفجار شود، باید اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع این حوادث را انجام داد. به عنوان مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اجتناب از استفاده از دخانیات و شعله باز در محوطه مورد نظر.
2. اتصال دو طرف بریده شده از لوله‌های گاز با استفاده از نوار اتصال فلزی به یکدیگر.
3. احتیاط‌های لازم برای جلوگیری از ایجاد جرقه ناشی از الکتریسیته ساکن، طبق راهنمایی‌های متخصصین مربوطه.
4. نصب کپسول‌های آتش‌نشانی دستی با ظرفیت و اندازه مناسب در نقاط قابل دسترس در محوطه.

این تدابیر به افراد و اموال در محوطه کمک می‌کنند تا در برابر خطرات احتمالی ناشی از اشتعال یا انفجار محافظت شوند.

تخلیه هوا، تزریق گاز و راه اندازی

فرایندهای تخلیه هوا، تزریق گاز، و راه‌اندازی باید بر اساس دستورالعمل شرکت ملّی گاز ایران انجام شود.

ایمنی در تعمیرات،اتصال نهایی، تخلیه و تزریق گاز،حفاري، و ورود به حوضچه ها

1-ایمنی در تزریق و تخلیۀ گاز

در فرآیندهای تعمیرات و اتصال نهایی گاز، عموماً لوله‌هایی که تحت فشار هستند برش داده می‌شوند. اما این کار بر روی لوله‌هایی که گاز دارند و تحت فشار قرار دارند، بسیار خطرناک و غیرقانونی است.

بنابراین، قبل از هرگونه کاری، لازم است که گاز درون لوله تخلیه شود. پس از انجام کارهای لازم، مانند برش دادن و اتصالات جدید، باید مجدداً گاز به خطوط تزریق شود. این عملیات تزریق گاز نیز به صورت اجباری صورت می‌گیرد.

تخلیه گاز به فضای اتمسفر می‌تواند خطراتی را به همراه داشته باشد؛ بنابراین، حوادثی در این زمینه رخ داده است که نشان می‌دهد رعایت نکات ایمنی بسیار مهم است.

در این مبحث، به نکاتی که باید در حین تخلیه گاز رعایت شوند، اشاره شده است. عدم رعایت این نکات می‌تواند منجر به حوادث جدی شود، بنابراین باید به دقت هر یک از این نکات ایمنی را رعایت کرد تا از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری شود.

1- قبل از شروع تخلیه گاز، لازم است پروانه کار مربوطه به دقت توسط مسئولین کنترل شود و پس از تأیید آنها، امضا شود. اگر در پروانه کار مواردی بر خلاف خواسته‌های فرم ذکر شده باشد، تا زمان رفع آنها، عملیات نباید شروع شود مگر با موافقت مسئول ایمنی مربوطه.

2- تخلیه گاز نباید زیر بالکن‌های ساختمان‌ها انجام شود.

3- مکان‌های تخلیه گاز نباید زیر سیم‌های برق قرار گیرند.

4- مکان‌های تخلیه گاز باید دور از شعله‌های باز انتخاب شوند.

5- مکان‌های تخلیه گاز باید از ساختمان‌های بلند فاصله داشته باشند.

6- مکان‌های تخلیه گاز حتی الامکان باید زیر شاخه‌های درختان قرار نگیرند.

7- عملیات تخلیه گاز نباید در هوای مه آلود یا همزمان با رعد و برق انجام شود.

8- قبل از شروع تخلیه گاز، به همسایگان اطلاع داده شود که شامل بستن پنجره‌ها و عدم روشن کردن آتش در حیاط منازل است.

9- در صورت استفاده از سه پایۀ تخلیه، باید قبل از استفاده، تعادل سه پایه را آزمایش کرده و اتصالات آن، پرجینگ تی، شیلنگ و نوع شیلنگ (آیا فشار قوی است یا خیر) را بررسی کرد.

10- حین تزریق و تخلیه، باید تعداد کافی از نفرات حاضر باشند و هیچ مکان تخلیه گاز بدون حضور ناظر نباشد.

11- اگر مکان تخلیه گاز پر از افراد یا ترافیک باشد، باید قبل از شروع، هماهنگی لازم با ادارات انتظامی برای کنترل عبور و مرور انجام شود.

12- کپسول‌های آتش نشانی باید به تعداد کافی آماده شده و در مکان‌های تخلیه قرار داده شوند.

13- از ابزار و آلات سالم برای عملیات استفاده کنید. ممکن است در برخی مواقع، تصمیم به قطع عملیات تخلیه گاز گرفته شود، اما اگر ابزار مورد نیاز خراب یا ناسالم باشد، ممکن است باعث حوادث و خسارات جبران ناپذیری شود.

14- باید از بیشترین تعداد بی‌سیم در محل عملیات استفاده کنید. هرگز حین تزریق گاز، تنها به تلفن همراه اکتفا نکنید.

15- باید خودروهای کافی در محل عملیات حاضر باشند.

16- قبل از شروع عملیات، لازم است با واحدهای اورژانس و آتش نشانی هماهنگی لازم انجام شود.

17- قبل از شروع عملیات، لازم است شیرها را با دقت بررسی کنید و از صحت نشان دهنده وضعیت باز یا بسته بودن آنها اطمینان حاصل کنید.

18- در تعمیرات یا اتصال نهایی گرم، ممکن است برای تخلیه گاز از علمک ها استفاده شود. بعد از اتمام کار و قبل از تزریق گاز، حتماً اطمینان حاصل کنید که علمک ها به طور کامل بسته شده‌اند. در غیر این صورت، گاز با فشار بالا ممکن است از علمک خارج شود که می‌تواند خسارات جبران ناپذیری به بار آورد.

19- مراحل و روش عملیات تزریق گاز باید قبل از شروع، همراه با یک نقشه کامل به واحد HSE ارسال شود و بعد از تایید کتبی واحد HSE، عملیات قابل انجام خواهد بود.

20- تصمیم بر سوزاندن گاز خروجی بستگی به نظر مسئولین حاضر در محل دارد. در مسیرهای کوتاه و سریع، اغلب نیازی به سوزاندن نیست، اما اگر مسیر طولانی و زمانبر باشد، بهتر است گاز سوزانده شود تا از ورود گاز به منازل و خطرات احتمالی جلوگیری شود. در صورت قرار دادن بر سوزاندن گاز، لازم است شیلنگ سه پایه تخلیه و همه اتصالات آن را به دقت بررسی کنید تا هر گونه نشتی از آن جلوگیری شود.

21- در خطوط پلی اتیلن، حین تخلیه گاز، از انجام پیش بینی‌های لازم برای جلوگیری از بروز برق ساکن استفاده می‌شود. می‌توانید این کار را با انداختن گونی خیس بر روی لوله انجام دهید.

2- ایمنی در اتصال نهایی گرم و تعمیرات

به منظور اتصال یا تعمیر خطوط گازدار، لازم است مراحل زیر را رعایت کنید:

2-1 قبل از شروع کار، باید از صحت وضعیت شیرهای مربوطه اطمینان حاصل کنید و آنها را تحت گریسکاری قرار دهید.

2-2 آچار شیرهای مربوطه را باید قبلاً آزمایش کرده و در نزدیکی محل کار قرار دهید. توجه داشته باشید که نصب آچار بر روی شیر بدون حضور اپراتور مجاز نمی‌باشد.

2-3 قبل از شروع عملیات، باید نقشه محل کار، شیرهای قطع کننده جریان (مانند فیوز گاز، شیر حساس به نشت گاز، شیر حساس به زلزله گاز و شیر برقی گاز) و مکان‌های تخلیه خطوط گازدار را در اختیار نمایندگان واحدهای شرکت‌کننده در عملیات قرار دهید.

2-4 قبل از آغاز عملیات تعمیرات یا اتصال نهایی، لوله‌های گازداری که قرار است بریده شوند، باید تخلیه شوند.

2-5 بعد از تخلیه گاز، لوله‌های گازدار باید با استفاده از روش سرد (با استفاده از لوله‌بر یا cold cutter) بریده شوند. این کار به دلیل حفظ ایمنی و جلوگیری از وقوع حوادث ناخواسته ضروری است.

2-6 پس از بریده شدن لوله گازدار، باید تدابیر لازم برای گاززدایی در محل جوشکاری انجام داده شود. در ابتدا، از اختلاف فشار ناشی از اختلاف ارتفاع بهره برده شود، به این معنی که گاز طبیعی یا هوا همیشه از منطقه با فشار بالاتر به منطقه با فشار پایین‌تر حرکت می‌کنند. این اقدام در گاززدایی لوله بریده شده کمک می‌کند.

این مراحل انجام می‌شود تا از ایمنی و احتمال وقوع حوادث جلوگیری شود و کار به نحوی انجام گیرد که به درستی و بدون مشکلات اجرا شود.

بعد از انجام عملیات برش لوله گازدار، مقدار گاز حاضر در محیط سنجیده می‌شود. اگر مقدار گاز کمتر از 5% LEL باشد، مجوز برای انجام کارهای گرم صادر می‌شود. اما اگر بیشتر از این مقدار باشد، دو عامل ممکن است وجود داشته باشد:

1- اولا، ممکن است اختلاف ارتفاع مناسبی برای ایجاد جریان طبیعی هوا وجود نداشته باشد.
2- دوما، ممکن است مقدار گاز عبوری از شیر به اندازه‌ای زیاد باشد که جریان طبیعی هوا قادر به گاززدایی در داخل لوله نباشد.

در این موارد، برای جلوگیری از ورود گاز به محل جوشکاری، از سه راهی انشعاب و دیواره گلی به طور همزمان استفاده می‌شود. دیواره گلی، عمدتا استفاده می‌شود تا گاز به محل جوشکاری نرسد و سه راهی انشعاب نیز از جمع شدن گاز پشت دیواره گلی جلوگیری می‌کند. در خطوط تغذیه، اگر واحد بازرسی فنی تأیید کند، می‌توان عملیات جوشکاری سه راهی انشعاب را انجام داد.

گاهی اوقات، گاز نشت یافته از شیر به اندازه‌ای زیاد است که سه راهی انشعاب و دیواره گلی نمی‌توانند فشار آن را تحمل کنند. در این موارد، خطر وجود دارد که دیواره گلی، در حین انجام کار گرم، به دلیل فشار گاز شکسته شود و گاز به محل جوشکاری برسد و باعث انفجار شود.

در چنین مواقعی که فشار نشت زیاد است، تنها راه حل باقی مانده تخلیه کامل مسیر پیش از شیر است تا جلوی ورود گاز به محل جوشکاری گرفته شود.

در خطوط دارای شیرهای حوضچه‌ای، برای جلوگیری از رسیدن گاز عبوری از شیر به محل جوشکاری، می‌توان از دستگاه مولد مکش استفاده کرد.

این دستگاه به لوله‌های بلودان وصل می‌شود و با تأمین مکش هوایی از داخل لوله، گازهای عبوری را به سمت بلودان هدایت می‌کند.

این روش اطمینان از ایمنی عملیات را فراهم می‌کند و به عنوان یک روش موثر در ایمن سازی عملیات گرم شبکه‌ها و خطوط تغذیه تلقی می‌شود.

2-10- باید به تعداد کافی کپسول‌های آتش‌نشانی در محل حاضر باشند.

2-11- باید با نصب علایم ترافیکی جلوی پارک خودروها بر روی دریچه‌های شیرها را بگیریم.

2-12- اطراف محل عملیات باید با نوار زرد خطر و علایم اخطاری محاصره شود تا از ورود افراد غیرمسئول به محل عملیات جلوگیری شود. در شب از چراغ‌های گردان و خطر تا شعاع 50 متری استفاده می‌شود.

2-13- باید راه پله فرار یا نرده‌بان جهت تردد افراد در مواقع اضطراری در نزدیکی محل عملیات وجود داشته باشد.

2-14- در کانال‌های ریزشی، افراد باید به کمربند ایمنی و تجهیزات نجات مناسب مجهز شوند. سر آزاد طناب باید به محل مناسب در بالای کانال توسط قلاب متصل شود.

2-15- باید اطراف چاله عملیات حداقل 50 سانتی‌متر از خاک، نخاله و مواد زائد پاکسازی شود.

2-16- پس از اتمام عملیات و قبل از تزریق گاز، بستن کلیه شیرهای علمک در محدوده عملیات الزامی است. باید اطمینان حاصل شود که شیرهای گاز داخلی منازل بسته شده‌اند و تخلیه صحیح هوا انجام شده است. باز کردن مجدد شیرهای علمک تنها با حضور اهالی خانه‌ها و حصول اطمینان از بسته بودن شیرهای گاز داخلی منازل ممکن است.

3-ایمنی در حفاري کانال ها

با توجه به تعداد و شدت آسیب‌هایی که از ریزش دیواره‌های کانال‌های حفاری ایجاد می‌شود و که منجر به فوت تعدادی از افراد درون کانال شده است، توصیه‌های زیر برای پیشگیری از این حوادث مطرح می‌شود. امیدواریم با رعایت این توصیه‌ها، خسارات جانی ناشی از این حوادث به حداقل برسد:

3-1- دیواره‌های هر گودبرداری که عمق آن بیش از 120 سانتی‌متر است و احتمال ریزش دارد، باید با نصب شمع یا مهارهای محکم و مناسب حفاظت شوند، مگر اینکه دارای شیب مناسب باشند.

3-2- مصالح حاصل از حفاری نباید به فاصله کمتر از نیم متر از لبه کانال یا محل گود ریخته شوند.

3-3- دیواره‌های محل حفاری در شرایط زیر باید دقیقاً بررسی و بازدید شوند. در نقاطی که خطر ریزش وجود دارد، باید وسایل ایمنی نصب شده یا آنها تقویت شود:
الف- پس از یک وقفه 24 ساعته یا بیشتر در کار.
ب- پس از یخبندان‌های شدید.
ج- پس از باران‌های شدید یا خیس شدن دیواره کانال.

3-4- برای جلوگیری از سقوط کارگران یا افراد عابر به داخل کانال، باید اقدامات احتیاطی مانند محصور کردن کانال، نصب موانع و علایم هشداری انجام شود که به راحتی در روز و شب قابل تشخیص باشند.

قبل از اینکه ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی مانند بیل مکانیکی، جرثقیل، کامیون و غیره نزدیک به لبه‌های کانال قرار بگیرند، باید شمع و مهارهای لازم برای تقویت دیواره کانال و مقاومت در برابر بارهای اضافی نصب شوند.

در کانال‌هایی که عمقشان بیشتر از یک متر است، باید به ازای هر سی متر طول، یک نردبان قرار داده شود. نردبان باید از لبه کانال آغاز شده و لبه بالایی آن باید حدود یک متر بالاتر از لبه کانال قرار داشته باشد.

1. افرادی که در عملیات حفاری اشتغال دارند باید دارای تجربه کافی باشند و نیز افراد ماهر بر روی آن‌ها نظارت داشته باشند.
2. همه کارگرانی که در کانال کار می‌کنند باید از وسایل حفاظت فردی مانند کلاه و کفش ایمن استفاده کنند.

4-ایمنی کار در حوضچه هاي گاز

گازها به دو دسته خفقان‌آور شیمیایی و ساده تقسیم می‌شوند. گازهای خفقان‌آور شیمیایی مانند منوکسید کربن (CO) و سولفید هیدروژن (H2S) می‌توانند حتی در مقادیر کم بدن را از پای درآورده و به مرگ منجر شوند. این گونه گازها از طریق تماس با بدن انسان تأثیر می‌گذارند.

گازهای خفقان‌آور ساده مانند دی‌اکسید کربن (CO2) و نیتروژن (N2) اثر شیمیایی خاصی روی بدن انسان ندارند، اما اگر فضای تنفسی پر شده و از اکسیژن کمتری داشته باشد، می‌توانند باعث خفگی و مرگ شوند. اکسیژن، یک گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که برای زندگی انسان‌ها، جانوران و گیاهان ضروری است و نقش اساسی دارد.

کمبود اکسیژن ممکن است در فضاهای بسته مانند حوضچه‌های گاز اتفاق بیافتد که می‌تواند به خطر جانی برای افراد حاضر در آنجا تبدیل شود. حتی اگر میزان اکسیژن به حدود 17 درصد کاهش یابد، می‌تواند اختلالات جدی و حتی مرگ را ایجاد کند.

از آنجا که نشت گاز می‌تواند موجب کاهش میزان اکسیژن در فضا شود، نیروهای عملیاتی و کارکنان شرکت‌های گاز باید همواره به این مسئله توجه کامل داشته باشند و با دقت و هوشیاری از خطرات کمبود اکسیژن پیشگیری کنند.

5-نکات ایمنی ورود به حوضچه هاي شیر گاز

1. قبل از ورود به حوضچه‌های گاز، باید میزان گاز در آنجا را با یک آزمایش گاز بررسی کنید.
2. اگر فکر می‌کنید که ممکن است گاز در حوضچه نشت کند، حتماً باید با وسایل تنفسی وارد شوید، حتی اگر در حال حاضر گازی وجود ندارد.
3. همیشه باید به تمام خطرات و راه‌کارهای مناسبی که پیش بینی کرده‌اید، توجه کنید قبل از ورود به حوضچه گاز. وسایل تنفسی را در مکان مناسبی قرار دهید، اگر از جمله وسایل بسته به بدن نباشند.
4. همیشه حوضچه‌های شیر و اطراف آنها را بدون منابع ایجاد جرقه و مواد خطرناک نگه دارید.
5. برای ورود به حوضچه‌ها، حتماً باید پروانه ورود از مسئولین ذی‌صلاح دریافت کنید.
6. هرگز اقدامات خطرناک مانند جوشکاری یا تمیزکاری با حلال را در فضای بسته و بدون مجوز انجام ندهید.
7. در صورت ورود افراد به داخل حوضچه، باید افرادی در خارج از حوضچه به وضعیت افراد در داخل توجه کنند و سلامت آنها را کنترل کنند.
8. هرگز به تنهایی برای نجات افراد دچار کمبود اکسیژن در حوضچه شیر اقدام نکنید.
9. اگر گاز گرفتگی رخ داده است و مطمئن هستید که از لحظه ورود به حوضچه شروع شده، مصدوم را بیرون بکشید و به امنیت برسانید، خودتان نیز بیرون بیایید. اگر نه، باید با وسایل تنفسی وارد حوضچه شوید.

6-لوازم جانبی ورود به فضا هاي بسته (تجهیزات تنفسی)

این لوازم به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند. دسته اول، دمنده‌ها هستند. این دستگاه‌ها بیرون از حوضچه قرار می‌گیرند و با استفاده از یک شیلنگ به نفرات داخل حوضچه متصل می‌شوند.

محل اتصال این دستگاه به شخص، یک ماسک است که به صورت چسبیده بر روی صورت شخص قرار می‌گیرد. هوا از بیرون به داخل ماسک و فضای تنفسی شخص منتقل می‌شود با چرخش یک دسته روی دستگاه.

دسته دوم از لوازم، کپسول‌های حاوی هوای فشرده هستند. این کپسول‌ها هوای فشرده را که با شکستن آن فشار می‌یابد، از خود خارج می‌کنند. این هوا توسط یک رگولاتور به شیلنگ متصل شده و به ماسک و فضای تنفسی شخص منتقل می‌شود. در کپسول‌های حاوی هوای فشرده، شخص می‌تواند مستقل از بیرون کار کند و نیازی به دم کردن هوا توسط افراد خارج از حوضچه نیست؛ همه لوازم به بدن شخص بسته شده‌اند.

با توجه به حجم کپسول، زمان استفاده از آن محدود است و لازم است که قبل از تمام شدن هوای کپسول، شخص حوضچه را ترک کند. پس از شارژ مجدد کپسول، می‌توان مجدداً از آن استفاده کرد.

استاندارد لوله کشی گاز

مقررات ملی ساختمان در کشور ما مجموعه‌ای از قوانین و دستورالعمل‌هایی است که در طراحی، نظارت، و اجرای کارهای ساختمانی اعم از تخریب، نوسازی، توسعه بنا، تعمیر و مرمت اساسی، تغییر کاربری، و بهره برداری اعمال می‌شود.

این مقررات به منظور ایمنی، بهره‌وری، آسایش، بهداشت، و صرفه‌جویی اقتصادی فرد و جامعه تدوین شده‌اند.

در کنار مقررات ملی ساختمان، مدارک فنی دیگری نیز وجود دارد مانند آیین‌نامه‌های ساختمانی، استانداردها، آیین‌نامه‌های ساخت و ساز، مشخصات فنی پیمان‌ها و نشریات ارشادی و آموزشی که توسط مراجع مختلف تدوین و انتشار می‌یابد.

این مدارک از نظر کیفی و محتوایی اهمیت دارند اما از مقررات ملی ساختمان تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند.

اهمیت مقررات ملی ساختمان به دلیل اجباری بودن، کوتاه بودن، و سازگاری آن با شرایط مختلف کشور از جمله نیروی انسانی ماهر، کیفیت و کمیت مصالح ساختمانی، توان اقتصادی، و شرایط آب و هوا و محیط محل اجرا است.

وزارت مسکن و شهرسازی که مسئول تدوین مقررات ملی ساختمان است، از چند سال پیش طرح کلی تدوین این مقررات را آغاز کرده است.

برای این منظور، شورایی به نام “شورای تدوین مقررات ملی ساختمان” با حضور اساتید و نخبگان برجسته کشور تشکیل شده است تا در تهیه و هماهنگی مقررات به‌وسیله شکل، ادبیات، واژه‌پردازی، و دامنه کاربرد، نظارت کند.

همچنین، “کمیته‌های تخصصی” نیز تحت نظر این شورا برای مشارکت جامعه مهندسی کشور در تدوین مقررات ملی ساختمان تشکیل شده‌اند.

بعد از تدوین اولیه موضوع موردنظر، کمیته‌های تخصصی مرتبط با هر موضوع، پیشنویس مربوطه را بررسی و بحث می‌کنند. آنها با انجام نظرسنجی و مشورت با مراجع مربوط مانند سازمان‌های دولتی، مراکز علمی، دانشگاه‌ها، مؤسسات تحقیقاتی، انجمن‌ها و تشکل‌های حرفه‌ای، و نظام‌های مهندسی ساختمان در سراسر کشور، آخرین اصلاحات و تغییرات مورد نیاز را اعمال می‌کنند.

مقدمه

مخاطبان عزیز، در مطالعه این جلد از مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان، با تغییرات مهمی که در آن صورت گرفته، روبرو خواهید شد.

یکی از این تغییرات، افزودن بخش جدید به نام “لوله کشی گاز متقاضیان عمده با فشار ۲ تا ۶۰ پوند بر اینچ مربع” به بخش قبلی با عنوان “لوله کشی گاز طبیعی با فشار ۱/۴ پوند بر اینچ مربع” است.

این جدیداً موجب شده که دامنه فشار لوله کشی گاز از ۱/۴ تا ۶۰ پوند بر اینچ مربع و دامنه مصرف تا ۵۰۰۰ متر مکعب در ساعت در این مجلد مورد پوشش قرار گیرد.

بخش اول که شامل استاندارد لوله کشی گاز طبیعی با فشار ۱/۴ پوند بر اینچ مربع است، بدون هیچ گونه تغییراتی عیناً درج شده است.

در حالی که بخش دوم، که شامل لوله کشی گاز طبیعی برای مصرف کنندگان عمده با فشار ۲ تا ۶۰ پوند بر اینچ مربع است، به آن افزوده شده است. این تفاوت‌ها به ویژه در واحدها باید مدنظر قرار گیرد که در بخش اول نیز به آن اشاره شده است.

به دلیل نیاز و تقاضای بالای جامعه برای انتشار سریع بخش دوم، از ویرایش بخش اول خودداری شده است. اما همزمان با انتشار این مجلد، و دریافت نظرات کاربران، هر دو بخش مورد ویرایش و بهبود قرار خواهند گرفت.

تعاریف

1. احتراق گاز: وقوع سوختن سریع گاز که معمولاً با ایجاد گرما و شعله همراه است.

2. استانداردهای IGS: مجموعه استانداردهایی که توسط شرکت ملی گاز ایران تدوین و بازنگری می‌شوند و در پروژه‌های گازرسانی کشور استفاده می‌شوند. این استانداردها در دسترس پایگاه اطلاع رسانی شرکت ملی گاز ایران قرار دارند.

3. استانداردهای IPS: مجموعه استانداردهایی که توسط وزارت نفت تدوین و بازنگری می‌شوند و در پروژه‌های صنعت نفت کشور مورد استفاده قرار می‌گیرند. این استانداردها در دسترس پایگاه اطلاع رسانی وزارت نفت قرار دارند.

4. ایستگاه تقلیل فشار اولیه: تجهیزاتی که در نقطه تحویل گاز از شبکه گاز شهری به مشترک نصب می‌شوند و فشار تحویلی به مشترک را تنظیم و حجم گاز را اندازه‌گیری می‌کنند. این ایستگاه‌ها تحت نظر شرکت گاز ناحیه اجرا و بهره‌برداری می‌شوند.

5. ایستگاه تقلیل فشار ثانویه: تجهیزاتی که فشار شبکه گاز را کاهش داده و به فشار قابل بهره‌برداری بخش‌های مختلف سیستم لوله‌کشی تبدیل می‌کنند.

6. ایستگاه مشترکین عمده: تجهیزاتی که برای اندازه‌گیری مقدار گاز، تنظیم و تثبیت فشار گاز در محل مورد تأیید شرکت گاز استان نصب می‌شوند و مالکیت آنها به شرکت گاز استان تعلق دارد.

7. پکیج: دستگاه گازسوز که آب گرم سرویس بهداشتی و آب گرم سیستم گرمایش داخل ساختمان‌ها را تأمین می‌کند و معمولاً برای هر واحد مسکونی به صورت مستقل نصب می‌شود.

8.ترموکوپل: ترموکوپل، یکی از بخش‌های حیاتی دستگاه‌های گازسوز است. این وسیله در صورتی که مشعل دستگاه روشن نشود یا شعله اصلی آن خاموش شود، مسیر ورود گاز به مشعل را قطع می‌کند و از اتفاقات ناخواسته جلوگیری می‌کند.

۹.تنظیم کننده فشار گاز (رگولاتور): دستگاهی که فشار گاز ورودی را کاهش داده. و آن را به میزان فشار مورد نظر برای مصرف، ثابت نگه میدارد.

۱۰.جوش الکتروفیوژن: روشی برای جوشکاری لوله‌ها و اتصالات پلی‌اتیلن است که از اتصالات خاصی با سیم مقاومت الکتریکی برای ذوب کردن سطوح جوش استفاده می‌شود.

۱۱.دستگاه گازسوز: دستگاهی است که یک یا چند مشعل دارد و گاز در این مشعل‌ها سوخته می‌شود.

۱۲ .دستگاه گازسوز پرمصرف: دستگاهی است که مصرف گاز آن بیشتر از ۱/۵ متر مکعب در ساعت است.

۱۳ .دستگاه نظارت: فرد یا موسسه‌ای است که دارای مجوز از وزارت مسکن و شهرسازی برای نظارت بر طراحی، انتخاب مصالح و اجرای سیستم‌های لوله‌کشی گاز می‌باشد.

۱۴ – دودکش: مجرایی است با مقطع دایره‌ای یا مستطیلی که گازهای محفظه احتراق دستگاه گازسوز را به بیرون ساختمان هدایت می‌کند. انواع آن شامل:

– دودکش ساخته شده در کارخانه: که در کارخانه برای وسیله گازسوز ساخته شده است.
– دودکش فولادی: که از ورق فولادی گالوانیزه یا سیاه در کارگاه یا در محل ساخته می‌شود.

16.دودکش پیش‌ساخته: این نوع دودکش از قطعات فلزی یا سیمان تهیه شده و به صورت پیش‌ساخته است، به طوری که نصب آن در محل به راحتی امکان‌پذیر است.

۱۷.ساختمانهای عمومی: این ساختمان‌ها برای استفاده و مراجعه عموم مردم طراحی و ساخته می‌شوند.

۱۸.سازمان قانونی نظارت بر امر لوله کشی گاز مشترکین عمده: منظور از این سازمان، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان است که به طبق قوانین، مسئولیت نظارت بر لوله‌کشی گاز مشترکین عمده را بر عهده دارد و مجوزهای لازم را صادر می‌کند.

۱۹.سیستم تهویه: این سیستم، برای تعویض هوا و ایجاد جریان هوای تازه در فضاهای داخلی ساختمان استفاده می‌شود، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به هوا در فضای آزاد دسترسی فراهم می‌کند.

۲۰.سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان: این سیستم شامل مجموعه‌ای از لوله‌کشی‌ها از خروجی رگولاتور که شروع می‌شود و به شیرهای مصرف در داخل ساختمان ختم می‌شود، شامل لوله‌کشی‌های رابط، کنتور و لوله‌کشی داخلی ساختمان می‌شود.

۲۱. شرکت ملّی گاز: این شرکت به عنوان یکی از شرکت‌های تابع وزارت نفت فعالیت می‌کند و مسئولیت‌هایی مانند پالایش، انتقال، صادرات و توزیع گاز طبیعی در کشور را بر عهده دارد.

۲۲.شرکت گاز ناحیه: این سازمان در سطح منطقه‌ای وظایفی از جمله بخشی از کارهای شرکت ملی گاز ایران را بر عهده دارد و در هر منطقه به این کارها پرداخته می‌شود.

۲۳.شرکت‌ها، موسسات، مشاوران و افراد ذی‌صلاح: افراد یا سازمان‌هایی که مجوز و گواهینامه صلاحیت معتبر از مراجع قانونی در زمینه‌های تخصصی مربوطه دارند و می‌توانند به عنوان مشاور یا مجری در امور مرتبط به کارهای فنی و مهندسی، شرکت کنند.

۲۴.شمعک: این وسیله با ایجاد شعله‌ای کوچک، برای روشن کردن مشعل یا مشعل‌های دستگاه‌های گازسوز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بیشتر دستگاه‌های گازسوز، ترموکوپل باعث بازنگه‌داشتن جریان گاز به مشعل اصلی می‌شود و در صورت خاموش شدن شمعک، جریان گاز به مشعل اصلی قطع می‌شود.

۲۵.شیر اصلی: این شیر کوچک و شکل توپکی است که بعد از کنتور بر روی لوله‌های داخلی نصب می‌شود.

۲۶.فیوز گاز: این وسیله ایمنی در مسیر لوله‌کشی گاز قرار می‌گیرد و در صورتی که جریان گاز بیشتر از حد مجاز تنظیم شده باشد، به طور خودکار جریان گاز را قطع می‌کند. فیوز گاز به عنوان یک سیستم ایمنی بسیار کارآمد شناخته می‌شود و هدف اصلی آن اولاً کنترل میزان مصرف گاز در واحدهای مسکونی بوده است.

فیوز گاز باید بعد از کنتور گاز نصب شود تا در صورت وقوع حادثه، مسیر لوله‌کشی گاز را به درستی محافظت کند. این وسیله بر اساس میزان مصرف گاز و شرایط مختلف انتخاب و در محل مناسب نصب می‌شود.

هرگاه لوله اصلی گاز به هر دلیلی خراب شود و گاز بیشتر از حد طراحی و تنظیم شده (مصرف کل) خروجی داشته باشد، فیوز گاز قابلیت قطع جریان گاز را دارد. انواع فیوز گاز بر اساس نوع وسیله، جنس، نوع اتصال به شبکه، سطح مقطع و شرایط کاربردی مختلف تفاوت دارند.

۲۷ – شیر حساس به زلزله گاز: این وسیله ایمنی در خطوط اصلی گاز نصب می‌شود که در صورت وقوع زلزله با شدت مشخص، به طور خودکار جریان گاز را قطع می‌کند. عملکرد این شیر حساس به زلزله مکانیکی است و به سرعت پاسخ می‌دهد تا از خطرات ناشی از آتش‌سوزی یا انفجار جلوگیری شود.

با نصب شیر حساس به زلزله گاز، در صورتی که زلزله اتفاق بیافتد و امواج لرزه ایجاد شود، این شیر به صورت خودکار جریان گاز را قطع می‌کند. بعد از وقوع زلزله، با یک ریست دستی ساده، می‌توان مسیر گاز را دوباره باز کرد.

این وسیله از خطرات زلزله و احتمال نشت گاز در این شرایط خطرناک، ما را محافظت می‌کند و اقدامات ایمنی لازم را فراهم می‌سازد.

۲۸ – شیر فرعی: این شیر در ابتدای لوله‌کشی ورودی به هر واحد مسکونی یا تجاری نصب می‌شود. وظیفه‌اش این است که جریان گاز را کنترل کرده و به طور کامل قطع کند.

۲۹ – شیر قبل از رگولاتور: این شیر در سامانه‌های گازی به شکل گوشواره‌ای نصب می‌شود و قبل از رگولاتور قرار می‌گیرد. وظیفه اصلی آن در کنترل و قطع جریان گاز قبل از ورود به رگولاتور است. این شیر در حالت بسته قفل می‌شود و برای فشارهای تا ۴ بار مناسب است.

۳۰ – شیر مصرف: این شیر نوعی شیر ربع گرد است که در انتهای خطوط گازی به هر دستگاه گازسوز نصب می‌شود. وظیفه آن نیز کنترل جریان گاز و قطع آن به صورت کامل است.

۳۱ – طوقه تنوره: این قطعه به دستگاه گازسوز متصل می‌شود و برای اتصال دریچه خروجی گازهای احتراقی به لوله رابط دودکش استفاده می‌شود.

۳۲ – علمک گاز: این قسمت از لوله‌کشی گاز عمودی و در نزدیکی ملک مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. بر روی آن رگولاتور نصب می‌شود تا فشار گاز را کنترل کرده و به مصرف‌کننده مناسب تحویل دهد.

33.کنتور گاز: این دستگاه برای اندازه‌گیری حجم گازی که مصرف می‌شود، استفاده می‌شود. کنتور با استفاده از یک شمارنده، به نام فیوز گاز و شیر حساس به زلزله، کار می‌کند. هدف اصلی آن این است که از نشت گاز جلوگیری کند و اطمینان حاصل کند که گاز تنها زمانی به خارج می‌رود که باید.

34.گاز طبیعی: این یک مخلوط پالایش شده از هیدروکربن‌های گازی است، اصلی‌ترین آنها متان است. گاز طبیعی از پالایشگاه‌ها به نقاط مصرف منتقل می‌شود. در این مقررات، هر جا که کلمه “گاز” آمده، به معنای گاز طبیعی است.

۳۵ – گازهای دودکش: این گازها مخلوطی از محصولات احتراق و هوای اضافی هستند که از دستگاه گازسوز با دودکش خارج می‌شوند.

۳۶ – هشدار دهنده نشت گاز: این وسیله حساس در برابر وجود گاز قابل اشتعال در محیط است که قبل از رسیدن غلظت گاز به حد خطرناک، از وجود گاز به صورت صوتی، نوری یا به طرق دیگر هشدار می‌دهد.

۳۷ – لوله رابط دودکش: این لوله، که به طور مستقیم به دستگاه گازسوز و دودکش وصل می‌شود، برای خروج گازهای احتراقی از دستگاه به بیرون ساختمان استفاده می‌شود.

۳۸ – لوله کشی رابط: این لوله که بین رگولاتور (وسیله کنترل فشار گاز) و کنتور گاز نصب می‌شود، به منظور انتقال گاز از رگولاتور به کنتور گاز استفاده می‌شود.

۳۹ – لوله کشی داخلی: این لوله که از خروجی کنتور گاز شروع شده و به شیرهای مصرف داخلی می‌رسد، جهت انتقال گاز داخل ساختمان استفاده می‌شود.

۴۰ – متقاضی: شخص یا سازمانی که درخواست استفاده از گاز طبیعی را دارد و شماره اشتراک خود را از شرکت گاز دریافت کرده است.

۴۱ – مجری گاز: شخص حقوقی که دارای مجوز از وزارت مسکن و شهرسازی برای اجرای لوله کشی گاز در ساختمان‌ها است.

۴۲ – محصولات احتراق: این محصولات شامل هر آنچه که در نتیجه احتراق به دست می‌آید، اعم از گازهای احتراقی و هوای اضافی می‌باشند، به جز گازهای بی اثر.

۴۳ – محفظه احتراق: بخشی از دستگاه گازسوز که در آن عمل احتراق انجام می‌شود و این محفظه مسئول تولید شعله و حرارت است.

۴۴ – مشترک: شخص یا سازمانی که به توافق با شرکت گاز اقدامات لازم را برای مصرف گاز طبیعی انجام داده و شماره اشتراک گاز را دریافت کرده است.

۴۵ – مشعل گاز: این وسیله گاز یا مخلوطی از گاز و هوا را برای ایجاد شعله در محفظه احتراق دستگاه گازسوز استفاده می‌کند.

– مشعل اتمسفری: این نوع مشعل برای احتراق کامل به هوای ثانویه (هوای دیگر) نیاز دارد و از نیروی فوران گاز برای مکیدن هوای لازم برای احتراق (هوای اولیه) استفاده می‌کند.

– مشعل نیرو: این نوع مشعل دارای دمنده است و گاز یا هوا یا هر دو را با فشار وارد می‌کند تا به احتراق کمک کند.

۴۶ – مصرف کننده: این اصطلاح برای فرد یا سازمانی استفاده می‌شود که شبکه لوله‌کشی گاز در ملک خود را طبق مقررات نصب کرده و آماده بهره‌برداری از گاز طبیعی است.

۴۷ – مِلْک: هر زمین یا ساختمانی که شبکه لوله‌کشی گاز در آن نصب شده است یا در آینده قرار است نصب شود.

۴۸ – مهندس ناظر گاز: این شخص، که صلاحیت مورد تأیید وزارت مسکن و شهرسازی را دارد، مسئولیت نظارت و تأیید طراحی و محاسبات نصب شبکه لوله‌کشی گاز طبیعی، مصالح مورد استفاده و کنترل ابعاد دودکش‌ها و مسیرهای تهویه وسایل گازسوز در ساختمان‌ها را بر عهده دارد.

۴۹ – میلیمتر ستون آب: این واحد فشار برابر با ۰.۱ میلی بار است که در اندازه‌گیری فشارهای کم استفاده می‌شود.

۵۰ – نقطه مصرف: این نقطه، جایی است که وسایل گازسوز به آن متصل شده و در انتهای هر یک از انشعاب‌های لوله‌کشی داخلی قرار دارد.

۵۱ – هواکش: این مجرای هوا، به طور طبیعی یا با استفاده از وسایل مکانیکی، برای تهویه هوای اتاق یا محل نصب دستگاه گازسوز استفاده می‌شود.

۵۲ – هواگیری: این عمل به معنی جایگزین کردن هوای داخل دستگاه یا لوله‌کشی با گاز یا برعکس است؛ به منظور تنظیم و تعادل جریان گازها و هواهای مورد نیاز.

۵۳ – هوای احتراق: این هوا، که برای احتراق در دستگاه گازسوز استفاده می‌شود، باید با سوخت مخلوط شود، قبل و بعد از مشعل.

۵۴ – هوای اضافی: این هوا، علاوه بر هوای مورد نیاز برای سوخت، از محفظه احتراق عبور می‌کند و برای احتراق کامل ضروری است.

۵۵ – هوای تهویه: این هوا، برای ایجاد جریان هوای تازه در داخل اتاق یا محل نصب دستگاه گازسوز، وارد می‌شود.

۵۶ – هوای رقیق کننده: این هوا، برای رقیق کردن گازهایی که از تنوره می‌آیند و تنظیم جریان دودکش از طریق دهانه کلاهک، به دودکش وارد می‌شود.

کلیات مباحث 

این مقررات مربوط به طراحی، اجرا و نظارت بر لوله‌کشی گاز در ساختمان‌ها و محوطه‌ها در کشورمان هستند. این مقررات فقط برای لوله‌کشی گاز مایع و سایر گازهای سوختنی، به جز گاز طبیعی، اعمال می‌شود و گازهای غیرسوختنی مستثنی هستند.

هدف این مقررات، ارائه راهنمایی‌هایی است که در طراحی، نصب و نگهداری وسایل گازسوز در ساختمان‌ها و محوطه‌ها باید رعایت شوند.

این شامل ایمنی اشخاص و اموال، بهداشت و رفاه ساکنین و کاربران، حفظ محیط زیست، مصرف بهینه گاز و مصالح لوله‌کشی، و حفظ زیبایی ساختمان و محوطه می‌شود.

این مقررات همچنین شرایط اضطراری مانند گاززدگی، آتش‌سوزی (با هر دلیلی)، انفجار (با هر دلیلی) و تخریب ساختمان (طبق برنامه یا اتفاقی) را پوشش می‌دهند.

استفاده از هر قسمت از لوله‌کشی گاز در ساختمان‌ها و محوطه‌ها که با ضوابط این مقررات مغایرت داشته باشد، تخلف شناخته می‌شود و ممکن است موجب پیگیری قانونی شود، به استثنای ساختمان‌ها و محوطه‌هایی که قبل از انتشار رسمی این مقررات، بر اساس ضوابط وقت مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.

الف- ساختمان‌ها و محوطه‌هایی که قبل از انتشار این مقررات، لوله‌کشی گاز داشته باشند، از مقررات جدید مستثنی هستند. اما هرگونه توسعه یا تغییراتی در این ساختمان‌ها و محوطه‌ها باید طبق ضوابط جدید این مقررات صورت بگیرد.

ب- در ساختمان‌ها و محوطه‌هایی که قبلاً لوله‌کشی گاز نداشته‌اند، طراحی، انتخاب مصالح، اجرا، آزمایش و بازرسی لوله‌کشی گاز باید طبق مقررات جدید این مقررات انجام شود.

تخریب:
الف- قبل از هرگونه تخریب ساختمان که به شبکه گاز شهری متصل است یا بخشی از محوطه که لوله‌کشی گاز دارد، باید به شرکت گاز منطقه اطلاع داده شود.

ب- قبل از قطع گاز توسط شرکت گاز منطقه، نباید به تخریب اقدام شود.

مصالح استفاده شده در شبکه لوله‌کشی گاز ساختمان‌ها و محوطه‌ها باید طبق الزامات این مقررات باشند.

نقشه‌ها و مشخصات فنی:
نقشه‌ها و مشخصات فنی شبکه لوله‌کشی گاز در ساختمان‌ها و محوطه‌های تحت پوشش این مقررات، باید با رعایت همه الزامات این مقررات تهیه و استفاده شوند.

عدم تداخل مسئولیت‌ها:
هر یک از مسئولین مطابق با مقررات این بخش مسئولیت‌های خود را دارند و انجام کار توسط شخص دیگری، مسئولیت مسائل ذکر شده را از آن‌ها سلب نمی‌کند.

این بخش از مقررات ملی ساختمان در مورد لوله‌کشی گاز طبیعی با فشار یک چهارم پوند برای اینچ مربع است.

کلیات ۱۷-۱

۱-۱-۱۷: حدود و دامنه کاربرد
این بخش از مقررات ملی ساختمان، قوانینی است که باید در طراحی و اجرای لوله‌کشی گاز در ساختمان‌ها رعایت شود. این شامل موارد زیر است:

الف- طراحی و اجرای لوله‌کشی گاز در ساختمان‌ها و کنترل کیفیت آن

ب- نصب، راه‌اندازی وسایل گازسوز

پ- دودکش‌ها و هوارسانی مرتبط با وسایل گازسوز

ت- ضوابط بهره‌برداری و ایمنی

ث- ضوابط ویژه برای گازرسانی در ساختمان‌های عمومی و خصوصی

۲-۱-۱۷: مشخصات فنی برای گاز طبیعی
این بخش از مقررات برای استفاده گاز طبیعی با فشار ۱۷۶ میلیمتر ستون آب (یک چهارم پوند برای اینچ مربع) و مصرف حداکثر تا ۱۶۰ مترمکعب در ساعت و قطر لوله حداکثر ۱۰۰ میلیمتر (۴ اینچ) تدوین شده است.

این مقررات به منظور اطمینان از ایمنی و بهره‌وری در استفاده از گاز طبیعی در ساختمان‌ها و محافظت از ساختمان‌ها و افراد مربوطه تهیه شده‌اند.

مسئولیت ها

بخش اول

۱-۲-۱-۱۷: طراح طراح، علاوه بر رعایت مقررات فصل‌های ۳-۱۷ و ۴-۱۷، باید به نکات زیر توجه کند:

الف- در طراحی سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان، باید مکان نصب هر وسیله گازسوز را با استفاده از فشار نسبی مشخص کند. هوای لازم برای ورود به وسایل گازسوز، مانند هوای داخل یا خارج ساختمان، باید تأمین شود. همچنین، حداقل سطح ورود هوا باید مشخص شود، به خصوص اگر هوا از خارج ساختمان تأمین می‌شود.

ب- حداقل قطر و ارتفاع دودکش وسیله گازسوز باید بر روی نقشه مشخص شده و با مشخصات مطابقت داشته باشد.

پ- طراح نباید وسایل گازسوز دودکش‌دار را در مکانی قرار دهد که دودکش برای آنها پیش‌بینی نشده باشد.

ت- اگر دودکش خارجی برای وسایل گازسوز در نظر گرفته شده است، مکان خروج دودکش از داخل به بیرون ساختمان باید بر روی نقشه ذکر شود.

۲-۲-۱-۱۷: مجری الف- مسئولیت کلیه امور طراحی و استفاده از مصالح مناسب، اجرای لوله‌کشی گاز، تهیه نقشه‌های اجرایی، انجام آزمایش‌ها، تزریق گاز و راه‌اندازی سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان بر عهده مجری است.

ب- مجری باید قبل از شروع اجرا، نقشه طراحی شده را به تأیید مهندس ناظر برساند و مکان نصب وسایل گازسوز را طبق نقشه در اجرا رعایت کند. همچنین، باید اطمینان حاصل کند که برای هر انشعاب، تأمین هوا و تخلیه محصولات احتراق امکان‌پذیر است.

پ- مجری مسئولیت اجرای لوله‌کشی را بر اساس نقشه‌های تأیید شده، استفاده از مصالح مناسب بر اساس مقررات، کیفیت جوشکاری‌ها و سایر امور مربوطه به عهده دارد. صدور تأییدیه‌های مهندس ناظر، از مسئولیت او را کاهش نمی‌دهد.

ت- در صورتی که مسئولیت تصمیم‌گیری به عهده مهندس ناظر باشد یا نیاز به اصلاحات در نقشه‌های اجرایی وجود داشته باشد، مجری باید نظرات مهندس ناظر را رعایت و نقشه‌ها را اصلاح کند.

ث- در صورت تخطی مجری از مسئولیت‌ها و تعهدات خود بر اساس این مقررات، مهندس ناظر می‌تواند از ادامه کار منع نموده و در صورت لزوم، گزارش مربوطه را به مراجع ذی‌صلاح ارائه دهد.

۳-۲-۱-۱۷: مهندس ناظر الف- مهندس ناظر مسئول نظارت بر تمامی امور مربوط به لوله‌کشی گاز است، از جمله تأیید نقشه‌های اجرایی، کنترل محاسبات، تأیید مصالح مصرفی، نظارت بر مراحل اجرا تا رفع اشکالات و انجام آزمایش‌های سیستم لوله‌کشی گاز.

ب- قبل از شروع اجرا، مهندس ناظر باید نقشه‌های طراحی را بررسی و در صورت عدم مشاهده ایراد، نقشه‌ها را برای اجرا تأیید کند.

پ- مصالح استفاده شده در سیستم لوله‌کشی گاز باید پیش از این که استفاده شوند، توسط مهندس ناظر بررسی و گواهینامه‌های ساخت آنها کنترل شود تا اطمینان حاصل شود که مطابق استانداردهای لوله‌کشی گاز هستند. در صورت لزوم، آزمایش‌های مربوطه نیز باید انجام شود.

ت- در طول اجرای لوله‌کشی، مهندس ناظر باید به کار بازدید نموده و از صحت اجرای کار اطمینان حاصل کند.

ث- هرگاه لازم باشد که تغییری در نقشه‌های اجرایی صورت گیرد، نقشه‌های اصلاحی باید بر اساس مقررات تهیه و تأیید مهندس ناظر شوند.

ج- به پایان رسیدن کار، مهندس ناظر باید به محل اجرای پروژه مراجعه کرده و کار انجام شده را بررسی کند. او باید هر مشکلی که پیدا کند را به مجری پروژه اطلاع دهد تا آن موارد را برطرف کنند.

چ- پس از رفع مشکلات، سیستم لوله کشی باید طبق قوانین و مقررات مربوط آزمایش داده شود. اگر هیچ نشتی وجود نداشته باشد، مهندس ناظر باید تأییدیه آزمایش را صادر کند.

ح- در مورد لوله کشی توکار، همه مراحل کنترل کار باید توسط مهندس ناظر قبل از پوشاندن لوله ها بررسی شود، طبق مقررات مربوطه، تا زمانی که تأییدیه نهایی صادر شود.

خ- وظیفه مهندس ناظر این است که فقط زمانی نقشه اجرایی و لوله کشی را تأیید کند که مشخصات و الزامات محل نصب از جهت تهویه و دودکش وسایل گازسوز به استانداردهای لوله کشی گاز مطابق باشند، همچنین مشخصات فنی و ایمنی لوله کشی باید مطابق با فصل‌های مربوطه از این مقررات باشد.

د- مسئولیت کنترل کیفیت و صدور تأییدیه‌های لازم در همه مراحل طراحی، انتخاب مصالح، اجرا، آزمایش سیستم لوله کشی گاز و همچنین اطمینان از مناسب بودن دودکش‌ها و مجاری تهویه بر عهده مهندس ناظر است.

ذ- در صورت لزوم برای اطمینان از کیفیت طراحی، اجرا، مصالح و آزمایش‌ها، مهندس ناظر می‌تواند از خدمات بازرسین و مشاورین متخصص استفاده کند، اما تأیید نقشه‌های اجرایی و مسئولیت‌های ناشی از آن به عهده مهندس ناظر است بر اساس استاندارد لوله کشی گاز.

ر- اگر مجری از الزامات استاندارد لوله کشی گاز کوتاهی کند، مهندس ناظر باید این موضوع را به صورت کتبی به مجری و مراجع ذی‌صلاح اطلاع دهد و مجری موظف است تا این تخلفات را برطرف کند. اگر مجری اصرار به عدم رفع مشکل داشته باشد، مهندس ناظر می‌تواند کار را تأیید نکند و این مسئله را به مراجع ذی‌صلاح جهت بررسی تخلفات اطلاع دهد.

۴-۲-۱-۱۷ سازندگان وسایل گازسوز

الف- سازندگان وسایل گازسوز باید همراه دستگاه گازسوز، دستورالعمل نصب را به همراه داشته باشند. این دستورالعمل باید شامل تمامی الزامات محل نصب دستگاه باشد، مانند شرایط تهویه، حجم یا ابعاد حداقل فضای نصب، قطر و ارتفاع حداقل دودکش، و همچنین دستورات برای راه‌اندازی، استفاده، و نگهداری ایمن دستگاه را به خریدار ارائه دهند.

ب- سازندگان وسایل گازسوز موظف هستند که نصاب یا نصابان مجاز برای نصب و راه‌اندازی دستگاه گازسوز را به خریدار معرفی کنند.

الف- تمام وسایل گازسوز باید توسط افرادی که آموزش رسمی دیده‌اند، دارای پروانه صلاحیت هستند و نمایندگی مجاز از سازنده مربوطه را دارند، نصب و راه‌اندازی شوند.

ب- نصاب موظف است که دستورالعمل سازنده و ضوابط این مقررات را دقیقاً رعایت کند.

پ- نصاب نباید وسیله گازسوز را در مکانی نصب کند که غیر از جایی است که در نقشه گازرسانی ساختمان مشخص شده و تأیید مهندس ناظر را ندارد. همچنین، وسایل ایمنی مانند هشداردهنده نشت گاز، فیوز گاز، و شیر حساس به زلزله باید به درستی نصب شوند.

ت- نصاب مجاز نباید وسیله گازسوز دیگری را در جایی که در نقشه گازرسانی ساختمان تعیین شده نیست نصب کند، مانند نصب آبگرمکن فوری دیواری در جایی که آبگرمکن زمینی پیش‌بینی شده است.

ث- مسئولیت نهایی نصب وسایل گازسوز، کنترل مجدد مناسبیت دودکش‌ها و مجاری تهویه لوازم گازسوز، راه‌اندازی و آزمایش عملکرد آنها به عهده نصاب مجاز بر اساس استاندارد لوله کشی گاز و تأیید سازنده یا مراجع ذی‌صلاح است.

۶-۲-۱-۱۷ استفاده کنندگان از وسایل گازسوز

الف- نگهداری و استفاده از سیستم لوله کشی گاز در ساختمان‌ها باید بر اساس این مقررات انجام شود.

ب- صاحب ملک یا ساختمان و یا نماینده قانونی او، مسئول نگهداری و استفاده از سیستم لوله کشی گاز ساختمان است.

پ- استفاده کننده از وسایل گازسوز باید دستورالعمل‌های بهره برداری و نگهداری اعلام شده توسط سازنده را رعایت کند و اجازه هیچ تغییری در وسیله گازسوز، محل نصب آن، تهویه آن، دودکش، فیوز گاز، هشداردهنده نشت گاز یا شیر حساس به زلزله را ندارد.

اگر نیاز به هرگونه تغییرات باشد، استفاده کننده باید از طریق نصابان یا تعمیرکاران مجاز اقدام کند.

۱۷ – ۲  گروه بندی ساختمان ها

۱-۲-۱۷ کلیات

بر اساس استاندارد لوله کشی گاز، ساختمان‌های مشمول این مقررات به سه گروه اصلی تقسیم می‌شوند:

1. ساختمان‌های مسکونی: این گروه شامل ساختمان‌هایی است که برای زندگی و سکونت مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر واحد مسکونی دارای ورودی مجزا و آشپزخانه مستقل است، اما سیستم گرمایش ممکن است مستقل یا با واحدهای دیگر مشترک باشد.

2. ساختمان‌های عمومی: این گروه شامل ساختمان‌هایی است که برای استفاده عمومی هستند، مانند مدارس، بیمارستان‌ها، و ادارات عمومی.

3. ساختمان‌های خاص: این گروه شامل ساختمان‌هایی است که نیازهای خاصی دارند و نمی‌گنجند در دسته‌های دیگر مانند تجاری، صنعتی و غیره.

۲-۲-۱۷ ساختمان‌های مسکونی

این گروه شامل مسکونی‌هایی است که به شکل آپارتمانی سازمان‌دهی شده‌اند و دارای ۱۰ واحد مسکونی یا بیشتر هستند. این نوع مسکونی‌ها از نظر رعایت مقررات لوله کشی گاز در گروه ساختمان‌های عمومی قرار می‌گیرند.

۲-۲-۲-۱۷ ساختمان‌های عمومی کوچک

این ساختمان‌ها که تعداد نفرات حاضر در آنها به طور معمول کمتر از ۲۰ نفر است، از نظر سیستم گازرسانی تابع مقررات مربوط به ساختمان‌های مسکونی هستند.

۳-۲-۲-۱۷ واحدهای تجاری و خدماتی کوچک

این واحدها شامل مغازه‌های معمولی، شعبه‌های کوچک بانک‌ها، دفاتر خدمات پستی، مخابراتی، بیمه و موارد مشابه هستند. از نظر ضوابط گازرسانی، این واحدها در گروه ساختمان‌های مسکونی قرار می‌گیرند.

۳-۲-۱۷ ساختمان های عمومی

ساختمان‌های عمومی شامل انواع مختلفی از ساختمان‌ها هستند که خدمات عمومی به جامعه ارائه می‌دهند و به طور عمومی توسط مردم مورد استفاده قرار می‌گیرند.

این ساختمان‌ها می‌توانند محل اقامت خردسالان، بیماران و سالمندان باشند و ممکن است افراد برای مدت زمان کوتاه یا طولانی در آنها حضور داشته باشند.

اغلب افراد کاربران این ساختمان‌ها فرصت کافی برای آشنایی با جزییات داخلی آنها ندارند.

به دلیل ویژگی‌های خاص مانند تجمع افراد در فضاهای داخلی، ساختمان‌های عمومی نیازمند ضرایب ایمنی بالاتری در مقابل خطرات غیرمنتظره مانند حوادث آتش‌سوزی، انفجار، گاززدگی و دیگر حوادث هستند.

به علاوه، به علت ممکن بودن حوادثی که ممکن است در این ساختمان‌ها رخ دهد و به سیستم لوله کشی گاز آسیب برساند، استفاده از وسایل ایمنی مانند فیوز گاز، شیر حساس به زلزله گاز و هشداردهنده نشت گاز ضروری است.

مشاوران مرتبط مسئولیت دارند که تمامی این احتمالات را در نظر بگیرند و علاوه بر مطالب موجود در این بخش، شرایط خاص ویژه‌ای که ممکن است برای خطرات گاز وجود داشته باشد را نیز بررسی کنند.

۴-۲-۱۷ ساختمان های خاص

ساختمان‌هایی که مشمول ضوابط این بخش هستند، شامل انواع مختلفی از ساختمان‌ها هستند:

الف- ساختمان‌هایی که پس از وقوع زلزله، قابل استفاده بودن آنها اهمیت ویژه‌ای دارد و وقفه در بهره‌برداری از آنها می‌تواند باعث افزایش تلفات و خسارات شود. به عنوان مثال: بیمارستان‌ها، مراکز آتش‌نشانی، مراکز و تأسیسات آب‌رسانی، تأسیسات برق‌رسانی، مراکز کمک‌رسانی و به طور کلی تمام ساختمان‌هایی که استفاده از آنها در نجات و امداد مؤثر است. در این ساختمان‌ها، استفاده از شیر حساس به زلزله گاز بسیار ضروری است تا در صورت وقوع زلزله، خطرات گازی کاهش یابد.

ب- ساختمان‌ها و تأسیساتی که خرابی آنها می‌تواند منجر به انتشار گسترده مواد سمی و مضر در محیط زیست در کوتاه مدت و یا درازمدت شود. به عنوان مثال: انواع کارخانجات و تأسیسات صنعتی که از دیدگاه زیست‌محیطی خطرناک هستند. در این ساختمان‌ها، استفاده از هشداردهنده نشت گاز و فیوز گاز بسیار ضروری است تا از انتشار ناخواسته گازهای خطرناک جلوگیری شود.

پ- ساختمان‌هایی که خرابی آنها می‌تواند به از دست رفتن ثروت ملی منجر شود، مانند: موزه‌ها، کتابخانه‌ها و به طور کلی مراکزی که در آنها اسناد و مدارک ملی و یا آثار پرارزش نگهداری می‌شود.

ت- ساختمان‌ها و تأسیسات صنعتی که خرابی آنها می‌تواند منجر به آلودگی محیط زیست یا آتش‌سوزی وسیع شود. به عنوان مثال: انبارهای سوخت و مراکز گازرسانی.

۵-۲-۱۷  انواع ساختمان های عمومی

 ۱-۵-۲-۱۷ ساختمان های محل تجمع

این ساختمان‌ها مکان‌هایی هستند که افراد به منظور اهداف خاصی مانند برگزاری مراسم مذهبی، تفریحی، ورزشی، سرگرمی، مطالعه، یا انتظار در طول سفر به هم می‌آیند.

این اماکن شامل مساجد، سینماها، تئاترها، سالن‌های سخنرانی، مراکز همایش‌های تخصصی، تالارهای موسیقی، نمایشگاه‌های هنری، رستوران‌ها، سالن‌های ورزشی، اماکن تفریحی برای کودکان، پایانه‌های مسافری و مراکز حمل و نقل زمینی و هوایی هستند.

۲-۵-۲-۱۷ ساختمان های آموزشی و فرهنگی

این ساختمان‌ها شامل اتاق‌های متعدد و فضاهای دیگر داخلی هستند که افراد به منظور یادگیری علوم و هنرها به هم می‌آیند. این اماکن شامل مدارس آمادگی، دبستان‌ها، مدارس راهنمایی و متوسطه، هنرستان‌های حرفه‌ای، دانشگاه‌ها، مراکز آموزشی تخصصی وزارتخانه‌ها و مؤسسات آموزشی عالی می‌باشند.

۳-۵-۲-۱۷ ساختمان های محل پذیرایی و اقامت موقت

این ساختمان‌ها به صورت مجموعه‌ای از اتاق‌ها یا آپارتمان‌هایی هستند که برای اقامت موقت افراد طراحی شده‌اند و هر واحد اقامتی دارای امکانات آشپزی نمی‌باشد. این اماکن شامل هتل‌ها، مسافرخانه‌ها، زائرسراها، مهمان‌سراهای عمومی یا اختصاصی، خوابگاه‌های دانشجویی، و متل‌های بین شهری می‌باشند.

تبصره: مجتمع های اقامتی که مرکب از تعدادی واحدهای ویلایی مستقل هستند، اگر با تشخیص مشاور در این گروه قرار نگیرند در گروه ساختمان های مسکونی قرار میگیرند.

۴-۵-۲-۱۷ ساختمان های اداری

این ساختمان‌ها مجموعه‌ای از دفاتر کار هستند که به صورت اتاق‌ها یا آپارتمان‌های جدا یا مرتبط با یکدیگر تشکیل شده‌اند. آن‌ها برای ارائه خدمات اداری، تجاری، پزشکی، مشاوره و سایر خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ساختمان‌ها شامل وزارتخانه‌ها، مؤسسات اداری و تجاری خصوصی و دولتی، بانک‌ها، و ساختمان‌های پزشکان می‌باشند.

۵-۵-۲-۱۷ ساختمان های تجاری و مراکز تجاری و داد و ستد

این ساختمان‌ها به عنوان مراکزی برای خرید و فروش کالاها و نمایش اجناس مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آن‌ها شامل مجموعه‌ای از سالن‌های تجمع هستند که گاهی اوقات خدمات جانبی مانند امکانات تفریحی، رستوران، آموزش، مراقبت از اطفال و سایر خدمات نیز در آنها موجود است. این ساختمان‌ها شامل مراکز خرید بزرگ، فروشگاه‌های بزرگ و بسیار بزرگ، پاساژها، و بازارچه‌ها می‌باشند.

۶-۵-۲-۱۷ ساختمان های بهداشتی، درمانی و مراقبتی

این ساختمان‌ها برای معالجه، استراحت و مراقبت از افراد معمولی یا بیماران خاص و همچنین افرادی که به دلیل شرایط جسمی یا روانی نمی‌توانند خودشان را مراقبت کنند، طراحی شده‌اند. این ساختمان‌ها شامل درمانگاه‌ها، مهدکودک‌ها، شیرخوارگاه‌ها و خانه‌های سالمندان می‌باشند.

با توجه به دسته‌بندی ساختمان‌ها که انجام داده‌ایم، متوجه شدیم که اهمیت هر یک از این ساختمان‌ها برای همه افراد، استان‌ها و کشورها بسیار مهم است و باید برای حفظ امنیت آن‌ها دقت کنیم. با پیشرفت تکنولوژی کنونی، بخش قابل توجهی از نگرانی‌های ما در مورد امنیت ساختمان‌ها حل شده است.

متخصصان در سراسر جهان برای افزایش امنیت، دستگاه‌هایی مانند فیوز گاز، شیر حساس به زلزله گاز و هشدار دهنده نشت گاز را طراحی کرده‌اند. این دستگاه‌ها به ویژه با توجه به شرایط خاص هر ساختمان و خطرات احتمالی ناشی از نشت گاز و آتش‌سوزی، ضروری هستند تا ما و جمعیت محافظت شویم و خسارات مالی و جانی جلوگیری شود.

۳-۱۷ مقررات ویژه گازرسانی به ساختمانهای عمومی و خاص

۱-۳-۱۷ کلیات:
در این بخش، مواردی که باید در ساختمان‌های عمومی و خاص رعایت شوند آمده است. طراح موظف است اطمینان حاصل کند که سیستم لوله‌کشی گاز ساختمان در مقابل خطرات مربوط به گاز طبیعی محافظت شده است و حفاظت کامل از کاربران ساختمان فراهم شود.

۱-۱-۳-۱۷ پیشگیری از گاززدگی:
این ماده در مورد جلوگیری از ایجاد گازهای سمی ناشی از احتراق ناقص در وسایل گازسوز مانند شوفاژها می‌باشد. باید از شکستگی‌ها در دودکش‌های سیمانی و نفوذ گازهای سمی از طریق دودکش‌های فلزی به داخل فضاهای استفاده کنندگان جلوگیری شود، به ویژه در حالت‌های خواب.

۲-۱-۳-۱۷ آگاه سازی به موقع:
این بخش مربوط به اطلاع رسانی به موقع به مسئولین یا کاربران ساختمان در مورد نشت گاز، آتش‌سوزی و موارد غیرمعمول دیگر مرتبط با گاز است. این اطلاع رسانی باید به نحوی باشد که هرگونه وقوع اتفاقات غیرمنتظره مانند نشت گاز به سرعت شناسایی و مدیریت شود.

۳-۱-۳-۱۷: طراحی و نصب سیستم لوله‌کشی گاز، وسایل گازسوز و دودکش‌ها باید به گونه‌ای باشند که در صورت وقوع حوادث ناگهانی یا وقتی که افراد برای فرار از محل تشکیل جمعیت می‌دهند، از خطرات و آسیب‌های جانی و مالی محافظت شوند.

۴-۱-۳-۱۷: تلاش برای کاهش تعداد وسایل گازسوز در فضاهای داخلی به حداقل.

۵-۱-۳-۱۷: اطمینان از تهویه کافی و خروج کامل محصولات احتراق وسایل گازسوز به بیرون از ساختمان.

۶-۱-۳-۱۷: تفکیک سیستم لوله‌کشی گاز به قسمت‌های مختلف به طوری که در شرایط ناگهانی بتوان هر قسمت را جداگانه از دیگر قسمت‌ها خارج کرد.

۷-۱-۳-۱۷: نصب علائم مشخص‌کننده برای محل شیرهای قطع سریع جریان گاز مانند فیوز گاز، هشدار دهنده نشت گاز و شیر حساس به زلزله گاز و نقاط مهم دیگر در سیستم لوله‌کشی گاز.

۸-۱-۳-۱۷: رعایت ضوابط مربوط به لوله‌کشی گاز برای ساختمان‌های عمومی که در ابتدا برای استفاده مسکونی طراحی شده‌اند، اما در حال حاضر برای استفاده عمومی به کار می‌روند.

1. اگر ساختمان ابتدا برای مسکونی ساخته شده ولی بعداً به ساختمان عمومی تغییر کند، تأییدیه اولیه برای لوله کشی گاز اعتبار ندارد.

2. در ساختمان‌های عمومی و خاص، نصب وسایل گازسوز گرمایشی مثل بخاری، آبگرمکن و پکیج در فضاهای داخلی ممنوع است، مگر اینکه هوای مورد نیاز برای احتراق از خارج ساختمان تأمین شود.

3. این ممنوعیت شامل اتاق‌ها، سالن‌ها، دفاتر، کلاس‌ها در ساختمان‌های عمومی و خاص است.

4. همچنین شامل فضاهای داخلی مهدکودک‌ها، کودکستان‌ها، خانه‌های سالمندان و مراکز معلولین جسمی و روانی می‌شود.

5. همچنین شامل فضاهای وابسته و جانبی در محل‌های تجمع مانند دفاتر مسئولین، اتاق پروژکتور نمایش فیلم، بوفه در سینماها و محل‌های مشابه است.

6. همچنین شامل دفاتر کار، بایگانی، بوفه‌ها، آزمایشگاه‌ها، اتاق‌های نگهبانی و آسایشگاه‌ها در دانشگاه‌ها و مدارس است.

7. همچنین شامل انبارهای نگهداری مواد قابل اشتعال، کارگاه‌های محل کار با مواد قابل اشتعال، کارگاه‌های رنگ، کارگاه‌های نجاری، خشکشویی‌ها و محل‌های مشابه است.

8. همچنین شامل انبارهای نگهداری دارو و مواد شیمیایی، رخت‌شویی‌های خانه‌ها، انبارهای البسه و ملحفه در بیمارستان‌ها، هتل‌ها، خوابگاه‌ها و محل‌های مشابه است.

۶-۳-۱۷ تأمین هوای احتراق برای وسایل گازسوز

۱. اگر برای استفاده از وسایلی مانند خشک کن‌های گازی، کوره‌های آزمایشگاهی، یا آب‌گرم‌کن‌های دیواری در ساختمان‌های عمومی نیاز به هوای کافی برای سوختن و تهویه داشته باشیم، باید در طراحی و نصب این وسایل، ارتباط مناسب با هوای خارجی فراهم شود.

۲. در ساختمان‌هایی که این ارتباط با هوای خارجی در نظر گرفته نشده باشد، باید به رعایت تأمین هوای تازه توجه ویژه شود.

۷-۳-۱۷ انتخاب مسیر دودکش وسایل گازسوز

۱. در طراحی دودکش‌ها باید مسیر عبور آنها را به گونه‌ای انتخاب کرد که جلوگیری از ورود گازهای سمی به فضاهای اطراف دیواره‌ها فراهم شود. برای این منظور، از ابزارهایی مانند فیوز گاز، هشدار دهنده نشت گاز، و شیر حساس به زلزله استفاده می‌شود.

۲. اگر دودکش مشترک استفاده شود، باید طراحی، نصب، و آزمایش نهایی آن توسط افراد متخصص و بر اساس استانداردهای مهندسی انجام شود. همچنین، کلیه جوانب مرتبط با دودکش‌های مشترک باید مورد کنترل دقیق قرار گیرد.

۸. در گرمابه‌های عمومی، باید با استفاده از دودبند، مسیر دود از جمله گربه‌روها و کف‌نمره‌ها را به گونه‌ای ایزوله کرد که از ورود گازهای سمی به فضای داخلی گرمابه‌ها جلوگیری شود. قبل از بهره‌برداری، این مسیرها باید آزمایش شوند تا اطمینان حاصل شود که دودبندی صورت گرفته است.

۱۷-۴. در طراحی سیستم لوله‌کشی گاز و انتخاب مصالح، باید به موارد زیر توجه داشته باشیم:

– انتخاب مسیری برای لوله‌کشی گاز که ایمن‌ترین مسیر عبور باشد.
– انتخاب کوتاه‌ترین مسیر ممکن برای لوله‌کشی گاز.
– جلوگیری از عبور لوله‌های مشترک مانند رایزرها از داخل ملک‌های خصوصی.

این اقدامات باید به نحوی انجام شوند که ساختمان اصلی هیچ گونه آسیبی نبیند.

برای تهیه نقشه‌های سیستم لوله‌کشی گاز، باید اطلاعات و مدارک زیر را جمع آوری کنید:

الف. نقشه‌ی لوله‌کشی گاز باید شامل محل قرارگیری لوله‌های گاز در زیرزمین، همکف، یا طبقات بالاتر باشد. این نقشه باید مشخصات لوله‌ها مانند طول، قطر، جنس و نوع را نیز در بر داشته باشد.

ب. نقشه ایزومتریک باید شامل تصویر لوله‌ها با ذکر طول و قطر آنها روی نقشه باشد.

پ. برای زیربنا یا فضای مفید ساختمان باید متراژ مربع و میزان مصرف گاز هر وسیله‌ی گازسوزی که به این سیستم لوله‌کشی متصل می‌شود (یا می‌تواند متصل شود) برحسب مترمکعب گاز یا کیلوکالری در ساعت، مشخص شود.

ت. کروکی محل ملک مورد نظر باید در زیر برگ تقاضا ترسیم شود، شامل نشانی و موقعیت نسبت به معابر اصلی.

ث. فهرست اجناس مصرفی باید شامل استانداردهای مربوطه و مقدار آنها به صورت جدول در سمت راست بالای نقشه ذکر شود.

ج. مقیاس نقشه‌ها نباید از ۱:۱۰۰ کوچکتر باشد.

این مدارک برای طراحی دقیق و نصب ایمن سیستم لوله‌کشی گاز ضروری است.

۳. انتخاب قطر لوله‌های گاز باید به گونه‌ای باشد که بتوانند حجم کافی گاز را برای دستگاه یا دستگاه‌های گازسوز مورد نیاز تأمین کنند، بدون اینکه بین رگولاتور و دستگاه‌های گازسوز افت فشاری بیش از ۱۲/۷ میلیمتر ستون آب ایجاد شود.

۴. اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه قطر لوله‌های گاز عبارتند از:

الف. حداکثر افت فشار مجاز که باید بین رگولاتور و دستگاه‌های گازسوز کمتر از ۱۲/۷ میلیمتر ستون آب باشد.

ب. حجم گاز مصرفی حداکثر که برای طرح مورد نظر در نظر گرفته شده است.

پ. طول کل لوله‌کشی گاز از رگولاتور تا دستگاه‌های گازسوز.

ت. چگالی گاز که بر اساس نوع گاز مورد استفاده مشخص می‌شود.

این اطلاعات اساسی برای انتخاب و محاسبه قطر مناسب لوله‌های گاز در هر طرحی است و باید با دقت در نظر گرفته شوند تا سیستم لوله‌کشی گاز به درستی عمل کند.

۵. حداکثر قطر مجاز لوله‌های گاز با فشار ۱۷۶ میلیمتر ستون آب، ۱۰۰ میلیمتر (۴ اینچ) است. این به معنای این است که قطر لوله‌های گاز نباید بیشتر از ۱۰۰ میلیمتر باشد.

۶. مقدار برآورد مصرف گاز برای هر طرح، برابر با جمع مصرف ساعتی تمام دستگاه‌های گازسوز می‌باشد.

الف. مصارف دستگاه‌های گازسوز را می‌توان از جدول استخراج کرد که در مرجع ۴-۴-۱۷ ذکر شده است.

ب. برای دستگاه‌های گازسوز خاص که در جدول مذکور ذکر نشده‌اند، مصرف گاز براساس داده‌های فنی ارائه شده توسط سازنده آنها تعیین می‌شود.

۷. تعیین طولانی‌ترین مسیر باید از نقطه خروجی رگولاتور تا دورترین نقطه مصرف گاز در ساختمان اندازه‌گیری شود.

۸. تعیین قطر لوله‌های گاز

الف. ابتدا ردیف مربوط به طولانی‌ترین مسیر را در جدول ۲-۴-۱۷ که در بند ۷-۱-۴-۱۷ ذکر شده است، انتخاب می‌کنیم. این طول باید دقیقاً در جدول وجود داشته باشد، در غیر این صورت، طول بزرگتر بعدی را در نظر می‌گیریم.

ب. برای تعیین قطر لوله تا محل اولین انشعاب، مصرف گاز حداکثر که از جدول ۱۷-۴-۴ به دست آمده است و طبق بند ۷-۱-۴-۱۷ را در همان ردیف طولانی‌ترین مسیر پیدا می‌کنیم. اگر این مقدار در جدول موجود نباشد، به نزدیک‌ترین عدد بالاتر در همان ردیف می‌رویم.

پ. قطر نشان داده شده در بالای ستون مربوط به مصرف به دست آمده از بند (ب)، اندازه این بخش از سیستم لوله‌کشی گاز است.

ت. قطر بقیه بخش‌های سیستم لوله‌کشی به روش فوق از جدول به دست می‌آید، با توجه به باقی‌مانده مصرف در همان ردیف.

ث. قطر لوله اصلی و اندازه شیر اصلی باید حداقل ۲۵ میلیمتر (۱ اینچ) در نظر گرفته شود. لوله اصلی به معنای لوله ای است که از خروجی کنتور تا اولین سه راهی انتهایی می‌رسد.

ج. قطر لوله رابط بین کنتور و رگولاتور باید از جدول طراحی محاسبه گردیده و نباید کمتر از ۱ اینچ باشد. در محل اتصال به رگولاتور، قطر ابتدای لوله رابط به اندازه خروجی رگولاتور تعیین می‌شود.

تبصره: اگر چگالی گاز مصرفی تغییر کند (مثلاً از ۰/۶۵)، باید از ضرایب تصحیح در جدول ۳-۴-۱۷ استفاده کرد.

• ۱- بست علمک
• ۲ – لوله غلاف
• ۳ – لاستیک عایق
• ۴ – لوله گاز شبکه شهری
• ۵ – شیر قفلی
• ۶ – نیپل
• ۷ – رگولاتور
• ۸ – مغزی
• ۹ – مهره و ماسوره
• ۱۰ – لوله کشی رابط
• ۱۱ – مهره و ماسوره
• ۱۲ – لوله جانشین کنتور
• ۱۳ – بوشن
• ۱۴ – شیر اصلی
• ۱۵ – لوله گاز ساختمان

ت – در ابتدای لوله رابط انشعاب هایی که بیش از یک متقاضی را تغذیه میکند (بعد از رگولاتور ) نصب شیر قفل شونده برای هر مشترک الزامی است.

۲-۲-۴-۱۷ کلکتور

الف. کلکتور باید از اتصالات استاندارد ساخته شود.

ب. برای اخذ انشعابات، باید از اتصالات استاندارد استفاده شود و استفاده از روش‌های غیراستاندارد ممنوع است.

پ. قطر کلکتور نباید کمتر از قطر لوله اصلی باشد.

۳-۲-۴-۱۷ کنتور

الف. کنتور گاز باید در داخل محدوده ملک مشترک و نزدیک‌ترین نقطه به درب ورودی ساختمان یا واحد مسکونی نصب شود.

ب. کنتور باید در جایی قرار گیرد که به جریان هوای طبیعی دسترسی داشته باشد. در مواردی که جریان هوای ثابت وجود دارد، می‌توان کنتورهای مستقل آپارتمان‌ها را در پاگرد پله‌ها نصب کرد. همچنین از وسایل ایمنی مانند فیوز گاز، هشدار دهنده نشت گاز و شیر حساس به زلزله گاز نیز باید استفاده شود.

پ. کنتورها باید روی انشعاباتی که از کلکتور گاز اخذ شده‌اند، در نزدیک‌ترین محل ممکن به کلکتور و به صورت مجتمع نصب شوند، تا قرائت آن‌ها به راحتی قابل انجام باشد.

ت. نصب کنتور باید به گونه‌ای باشد که در معرض ضربه یا صدمات فیزیکی قرار نگیرد.

ث. کنتور نباید در مکان‌هایی که خطر آتش‌سوزی وجود دارد، نصب شود.

ج. مکان نصب کنتور باید به گونه‌ای باشد که آسان قابل دسترسی و خواندن برای خدمات و تعمیرات باشد.

چ. فاصله کنتور از سیم‌های برق که در کنار آن نصب می‌شوند، باید حداقل ۱۰ سانتیمتر و از کنتور برق حداقل ۵۰ سانتیمتر باشد.

ح. فاصله کنتور از منابع تولید اشتعال مانند کوره و آبگرمکن باید حداقل یک متر باشد.

خ. قطر و طول لوله‌های جانشین کنتور باید با هماهنگی شرکت گاز ناحیه تعیین شده و تنظیم شود.

د. ارتفاع لوله جانشین کنتور تا کف زمین باید حداقل ۱۸۰ سانتیمتر باشد، و اگر امکان دارد، می‌تواند به ۲۲۰ سانتیمتر افزایش یابد.

۴-۲-۴-۱۷ شیرها

الف. شیرهای استفاده شده در لوله‌کشی گاز باید از نوع ربع گرد توپکی باشند.

ب. قطر شیرهای فرعی باید با قطر لوله ورودی گاز به هر آپارتمان یکسان باشد.

پ. اگر یک ملک دارای چند ساختمان جداگانه است، هر ساختمان باید به جز شیر قطع کننده اصلی، یک شیر قطع کننده مستقل داشته باشد.

ت. شیر اصلی مصرف باید بلافاصله بعد از کنتور گاز و در ارتفاع ۱۸۰ سانتیمتر از کف زمین نصب شود.

ث. شیرهای فرعی شامل:

۱. شیرهای واحد مسکونی: در ساختمان‌های دارای بیش از یک واحد مسکونی، باید بر روی لوله‌های انشعابی که از لوله‌های اصلی منشعب می‌شوند، در ارتفاع مناسبی که از خطر صدمات فیزیکی جلوگیری کند اما برای ساکنین قابل دسترسی باشد (حدوداً ۱۸۰ سانتیمتر)، نصب شود.

۲. شیرهای انشعابات رایزری (بالارونده): باید در ابتدای انشعاباتی که بیش از یک مصرف‌کننده دارند، نصب شود.

۳. شیر مصرف دستگاه‌های گازسوز: در انتهای انشعاب لوله‌کشی برای هر دستگاه گازسوز، باید یک شیر مصرف نصب شود. قطر شیر مصرف تا ۵۰ میلیمتر (۲ اینچ) باید هم‌اندازه با انشعاب باشد و در صورت لزوم، می‌توان از شیرهای با قطر بزرگتر استفاده کرد.

ج. الزامات نصب شیر مصرف دستگاه‌های گازسوز:

۱. فاصله نصب شیر مصرف از زمین و دستگاه‌های گازسوز باید مطابق با جدول مشخص شده باشد.

۲. محور لوله شیر تمام دستگاه‌های گازسوز باید افقی، موازی دیوار و در جهت دستگاه گازسوز باشد، به استثنای شیرهای روشنایی که ممکن است عمودی نصب شوند.

۳. فاصله شیر چراغ روشنایی باید حداقل ۸۰ سانتیمتر از سقف و ۱۷۰ سانتیمتر از کف باشد.

۵-۲-۴-۱۷ نقاط انتهایی لوله‌کشی:

نقاط پایانی لوله‌کشی گاز نباید در پشت درها و دستگاه‌های گازسوز قرار بگیرند.

۳-۴-۱۷ توسعه سیستم لوله‌کشی گاز موجود خانگی:

برای اضافه کردن هرگونه انشعاب جدید به سیستم لوله‌کشی گاز موجود در خانه، نیاز به اطلاع و اجازه قبلی از شرکت گاز ناحیه، نظارت مهندس ناظر و پیروی از این قوانین است.

1- مقدار گاز مورد نیاز برای گرمایش استخر، سونا، جکوزی و سایر وسایل بر اساس دستورالعمل های محاسباتی مشخص می‌شود.

2- مصرف گاز برای وسایل گازسوزی که در جدول ذکر نشده است، بر اساس محاسبات و مشخصات فنی توسط سازنده تعیین می‌شود.

3- مصرف گاز برای مشعل‌های حرارت مرکزی بر اساس میانگین هر ۱۰۰ متر مربع زیربنای مفید حرارتی، ۵/۱ مترمکعب در ساعت محاسبه می‌شود. در نواحی سردسیر یا گرمسیر، این مقدار باید بر اساس محاسبات تبادل حرارتی ساختمان تعیین شود.

لوله‌ها برای استفاده در لوله‌کشی گاز باید از جنس فولاد سیاه باشند. این لوله‌ها می‌توانند بدون درز یا با درز باشند و باید تمام مشخصات ساخت، مواد استفاده شده، ابعاد، وزن، آزمون‌ها و رواداری‌ها (تلرانس) طبق استانداردهای ملی شماره ۳۳۶۰ یا API 5L یا DIN 2440 یا استانداردهای معادل با آن‌ها باشند. سطح بیرونی لوله‌ها باید صاف و هموار باشد و سطح درونی آن‌ها باید مناسب برای فرآیند استفاده باشد.

استفاده از لوله‌های مسی با طول حداکثر ۱/۵ متر برای اتصال سیستم لوله‌کشی به دستگاه‌های گازسوز ثابت، با رعایت تمام اصول ایمنی، مجاز است.

1. لوله‌های مسی باید در مکان‌هایی نصب شوند که از خطرات فیزیکی محافظت شده باشند و با استفاده از بست‌های مناسب به دیوار محکم متصل شوند.

2. لوله‌های مسی باید با استانداردهای بین‌المللی ASTM B 88-2005 و با جدول ۶-۴ از نوع A و B که ضخامت دیواره و وزن مختلف آن‌ها مشخص شده است، ساخته شوند.

لوله‌های قابل انعطاف (شیلنگ) برای اتصال وسایل گازسوز به سیستم لوله‌کشی گاز به شرح زیر استفاده می‌شوند:

۱. این لوله‌ها برای اتصال دستگاه‌های گازسوز خانگی به سیستم لوله‌کشی گاز استفاده می‌شوند.

۲. جنس این لوله‌ها باید از نوع لاستیک مصنوعی تقویت شده باشد، به طوری که قطر حداکثر آن‌ها ۱۶ میلیمتر باشد و دارای لایه داخلی مقاوم در برابر گاز و مواد نفتی باشند.

۳. حداکثر طول این لوله‌های لاستیکی برای اتصال وسایل گازسوز به لوله‌کشی گاز باید ۱۲۰ سانتیمتر باشد.

۴. در صورت نیاز به شیلنگ‌های با قطر بیشتر از ۱۶ میلیمتر، باید از شیلنگ‌های استاندارد فشار قوی و مناسب برای گاز استفاده کرد.

اتصالات فولادی برای لوله‌کشی گاز به شرح زیر استفاده می‌شوند:

الف. اتصالات جوشی:
1. اگر لوله‌کشی توکار باشد، باید از اتصالات جوشی فولادی بدون درز استفاده شود. این اتصالات باید بر اساس استاندارد ملی شماره ۳۰۷۶ باشند.
2. اگر لوله‌کشی روکار باشد، می‌توان از اتصالات جوشی با درز (JIS B2311 یا معادل آن) استفاده کرد.

ب. اتصالات دنده‌ای:
1. در صورت استفاده از اتصالات دنده‌ای، باید این اتصالات از نوع فولادی باشند و باید به شرایط جدول ۴-۵-۴-۱۷ استاندارد ملی شماره ۱۷۹۸ مطابقت داشته باشند.

۳-۴-۴-۱۷ شیرها

الف- در سیستم لوله‌کشی گاز، از شیرهای با قطر تا ۵۰ میلیمتر (۲ اینچ) باید از نوع برنجی و ربع گرد توپکی و دنده‌ای استفاده شود. این شیرها باید طبق استاندارد ملی شماره ۴۰۴۷ باشند. برای قطرهای بزرگتر از ۵۰ میلیمتر، شیرها باید از نوع فولادی ربع گرد توپکی، فلنجی، جوشی یا دنده‌ای باشند، طبق استاندارد شرکت ملی گاز ایران به شماره IGS-MS-PL-010 (1994).

ب- دسته شیر باید به وسیله پیچ و مهره به شیر ثابت شده باشد، به طوری که نتوان آساناً دسته را از شیر جدا کرد.

پ- شیر باید در حالت بسته، در مقابل فشار هوای ۰٫۷ بار (۱۰ پوند بر اینچ مربع)، کاملاً غیرقابل نشت باقی بماند.

۴-۴-۴-۱۷ علامت‌گذاری: روی هر قطعه از لوله، اتصالات، شیرها و سایر اجزای لوله‌کشی گاز باید علامت کارخانه‌سازنده و استاندارد ساخت، به صورت ریختگی یا رنگ پاک‌نشدنی نقش داده شده باشد.

۵-۴-۴-۱۷ الکترودها

الف- الکترودهای استفاده شده برای جوشکاری باید به استانداردهای AWS/ASME SFA5.1 یا معادل آن تطابق داشته باشند.

۱- برای جوشکاری لوله‌های با قطر زیر ۵۰ میلیمتر (۲ اینچ)، می‌توان از الکترودهای با شماره E6010 یا E6013 استفاده کرد. اما برای لوله‌های با قطر ۵۰ میلیمتر (۲ اینچ) و بزرگتر، فقط استفاده از الکترود E6010 مجاز است.

ب- روی جعبه الکترود باید نام سازنده، شماره الکترود، قطر الکترود، محدوده آمپر و ولتاژ مصرفی، و تاریخ ساخت الکترود ذکر شده باشد.

پ- استفاده از الکترودهای فاسد، که پوشش آن‌ها یکنواخت نیست و در هنگام استفاده ممکن است ریزش کنند یا باعث بدسوزی، قطع و وصل جریان برق یا انحراف قوس الکتریکی شوند، مجاز نیست.

۶-۴-۴-۱۷ مواد عایق کاری (مواد پوششی)

مواد عایق کاری برای لوله‌کشی‌های نصب شده در زیر زمین یا در معرض آب باید شامل نوارهای کارسرد و رنگ (پرایمر) مناسب با آن باشد.

الف- نوار و پرایمر باید از یک سازنده باشند و مواد شیمیایی آن‌ها باید با تأیید کارخانه سازنده همخوانی داشته باشد.

ب- نوارهای استفاده شده باید نو باشند. استفاده از نوارهای استفاده شده، معیوب، دارای خراش یا سوراخ یا تاریخ گذشته مجاز نیست.

پ- استفاده از پرایمرهای متفرقه، فاسدشده یا تاریخ گذشته مجاز نیست.

ت- برای نوارپیچی لوله‌های با قطر زیر ۵۰ میلیمتر (۲ اینچ) باید از نوار با عرض ۵۰ میلیمتر استفاده شود. برای نوارپیچی لوله‌های با قطر بالاتر از ۵۰ میلیمتر، از نوار با عرض ۱۰۰ میلیمتر باید استفاده کرد.

ث- ضخامت نوار باید حداقل ۰.۵ میلیمتر و ضخامت لایه چسبی آن حداقل ۰.۲ میلیمتر باشد.

ج- اگر از نوار نرم مخصوص نوارپیچی سرجوشها و اتصالات استفاده شود، ضخامت نوار باید حداقل ۸.۰ میلیمتر و ضخامت لایه چسبی آن ۰.۶ میلیمتر باشد.

چ- میزان چسبندگی نوار به لوله باید حداقل ۱.۵ کیلوگرم برای هر سانتیمتر عرض نوار باشد.

ح- میزان چسبندگی نوار به نوار باید حداقل ۰.۵ کیلوگرم برای هر سانتیمتر عرض نوار باشد.

۷-۴-۴-۱۷ مواد آب بندی اتصالات دنده‌ای

الف- برای آب بندی اتصالات دنده‌ای لوله‌های گاز، نوار آببندی (تفلون) را به اندازه کافی روی دنده‌های خارجی لوله یا وسایل اتصال پوشانید.

ب- استفاده از نخ‌های کنفی با خمیر و سایر مواد، مجاز نیست.

۸-۴-۴-۱۷ مصالح مستعمل

استفاده مجدد از لوله، اتصالات و شیرهایی که قبلاً در لوله‌کشی گاز استفاده شده بدون اطمینان از سلامت و کارآیی آن‌ها و تأیید مهندس ناظر ممنوع است.

۱-۵-۱۷ کلیات

۱-۱-۵-۱۷ انشعاب های فرعی: همه انشعابات فرعی باید از اتصالات استاندارد استفاده شوند.

۲-۱-۵-۱۷ محفظه تجمع ذرات داخلی لوله: اگر طول لوله بالارونده بیشتر از ۱۵ متر و ساختمان حداقل ۵ طبقه باشد، در پایین‌ترین نقطه لوله باید یک سه راهی نصب شود. طول قسمت پایین این سه راهی باید حداقل ۱۵ سانتیمتر باشد تا ذرات داخل لوله در این محفظه جمع شده و مسدودی را ایجاد نکنند. دهانه زیر این سه راهی باید با درپوش جوشی مسدود شود.

۳-۱-۵-۱۷ پاک کردن لوله‌ها: اگر لوله به دلیل عوامل جوی زنگ زده باشد، قبل از نصب باید آن را با ابزار دستی یا ماشینی مانند سنباده و برس سیمی کاملاً تمیز کرد.

۴-۱-۵-۱۷ خم کردن لوله: برای تغییر مسیر مستقیم لوله‌های فولادی، باید از اتصالات استاندارد استفاده کرد. اگر خم کردن لوله لازم باشد، باید رعایت شرایط زیر را داشت:

الف- خم کردن لوله فقط با استفاده از دستگاه خم کن مناسب انجام شود.
ب- لوله باید به طور کامل صاف و بدون چین و خط خوردگی باشد.
پ- خط جوش طولی در لوله‌های درزدار باید در محل خم روی یکی از سطوح جانبی خم و نزدیک به خط میانی این سطح قرار گیرد تا کمترین تنش کششی و فشاری به آن وارد شود.
ت- قوس خم لوله نباید بیشتر از ۹۰ درجه باشد.
ث- شعاع داخلی خم لوله نباید کمتر از ۶ برابر قطر خارجی لوله باشد.
ج- در نقطه خمیدگی لوله، نباید خط جوش محیطی وجود داشته باشد و وسط خم لوله باید حداقل ۲۰ برابر قطر اسمی لوله فاصله داشته باشد.

۲-۵-۱۷ الزامات اجرای سیستم لوله کشی گاز

۱-۲-۵-۱۷ لوله جانشین کنتور: در زمان نصب سیستم لوله کشی گاز، باید یک قطعه لوله با مهره و ماسوره یا فلنج در محل نصب کنتور قرار داده شود تا هنگام نصب کنتور، مشکلی از نظر لوله کشی پیش نیاید. این قطعه به آن لوله جانشین کنتور گفته می‌شود.

۲-۲-۵-۱۷ کلکتور

الف- کلکتور باید با استفاده از اتصالات استاندارد ساخته شود. انشعابات باید مستقیماً از کلکتور گرفته شوند و استفاده از اتصالات غیر استاندارد ممنوع است.
ب- محل نصب کلکتور باید حداقل دارای تهویه طبیعی باشد، بهتر است در فضای باز نصب شود.
پ- نصب شیر قفلی برنجی در خروجی هر انشعاب از کلکتور قبل از کنتور الزامی است.

۳-۲-۵-۱۷ شیرها

الف- تمام شیرهای مصرف باید هنگام بازرسی سیستم لوله‌کشی نصب شده باشند.

ب- نصب شیر ۵۰ میلیمتر (۲ اینچ) بر روی لوله‌هایی با قطر ۵۰ تا ۱۰۰ میلیمتر (۲ تا ۴ اینچ) با استفاده از تبدیل مجاز است.

پ- برای دستگاه‌های گازسوزی که درون قفسه‌بندی قرار دارند، شیر انشعاب باید به نحوی نصب شود که از ارتفاع قفسه‌ها بالاتر و مستقیماً در بالا یا پشت دستگاه گازسوز قرار نگیرد.

ت- در صورت نصب دستگاه‌های گازسوزی مستقل نظیر بخاری، آبگرمکن، یا اجاق گاز خارج از قفسه‌بندی، شیر انشعاب باید در محلی که به راحتی قابل دسترسی است، نصب شود.

ث- شیرهای مصرف نباید در کابینت یا محفظه دربسته قرار گیرند.

ج- در محل‌هایی که شیر گاز در مجاورت کلیدها یا پریزهای برق، جعبه تقسیم، جعبه فیوز قرار می‌گیرد، باید شیر گاز حداقل ۱۰ سانتیمتر بالاتر از کلید یا پریز یا در فاصله افقی ۱۰ سانتیمتری از آنها نصب شود. در صورت نصب شیر زیر کلید یا پریز، حداقل فاصله ۵۰ سانتیمتری ضروری است.

د- نصب شیر گاز در ارتفاع کمتر از کلید یا پریز و بالاتر از تراز آنها در صورتی مجاز است که حداقل ۱۰ سانتیمتر فاصله افقی از لبه آنها داشته باشد.

۴-۲-۵-۱۷ لوله‌ها

الف- بست‌های لوله‌های بالارونده باید به طور کامل لوله را در بر گیرند و وزن آنها را مهار کنند.

ب- ارتفاع لوله‌های روکار از سطح زمین خارج از ساختمان باید به گونه‌ای تعیین شود که از آسیب‌های خارجی محافظت شوند.

پ- در صورت عبور لوله از داخل دیوار، کف، سقف، چهارچوب در، پنجره یا شیشه، باید از غلاف غیرفلزی استفاده شود.

ت- فاصله لوله‌های روکار از لوله‌های آب باید حداقل ۵ سانتیمتر باشد. در صورت عدم امکان حفظ این فاصله، باید لوله گاز را با نوارپیچی پوشش داد.

ث- کانال‌های قائم یا افقی ساختمان که لوله گاز از آن‌ها عبور می‌کند، باید دارای تهویه مناسب به هوای آزاد یا تعویض طبیعی هوا باشند تا گاز در آنها جمع نشود. عبور لوله گاز از داخل کانال‌های هواکش، آسانسور، دودکش و تهویه ممنوع است.

ج- لوله گاز نباید با سیم یا کابل برق داخلی و خارجی ساختمان در تماس باشد.

چ- فاصله سیم روکار، کلید و پریز برق با لوله‌های گاز باید حداقل ۵ سانتیمتر باشد.

ح- در صورتی که لوله انشعاب مشعل از کف موتورخانه عبور کند، باید ارتفاع آن حداقل ۵ سانتیمتر از کف باشد.

خ- در لوله‌کشی‌های افقی و قائم که در تغییرات حرارت قابل توجه هستند، باید پیش‌بینی‌های لازم برای انقباض و انبساط لوله انجام شود.

د- در صورتی که لوله در معرض ضربه‌های فیزیکی قرار دارد، باید از حفاظ مقاوم استفاده شود تا جلوگیری از وارد شدن ضربه به لوله شود.

ذ- در صورتی که لوله در معرض بارهای خارجی اضافی قرار دارد، باید از غلاف فلزی دو سایز بالاتر استفاده شود و فضای بین لوله و غلاف با مواد عایقی پر شود.

ر- عبور لوله گاز به صورت افقی از پشت دستگاه گازسوز باید از ارتفاعی کمتر از سطح شعله باشد. اگر لوله گاز بالاتر از دستگاه گازسوز قرار گیرد، باید حداقل ۵۰ سانتیمتر فاصله از سطح شعله داشته باشد.

ژ- در صورتی که لوله گاز از روی بام عبور کند، محل عبور لوله باید به گونه‌ای باشد که در معرض برخورد با اجسام خارجی نباشد و از زنگ‌زدگی به دلیل تماس با آب باران یا برف جلوگیری شود.

س- اگر لوله گاز از سقف کاذب عبور کند، تمام اتصالات باید به صورت جوشی باشند و رنگ آنها باید مطابق با رنگ آمیزی لوله‌های روکار باشد. همچنین باید آن را با مهاربندی مطابق شرایط مذکور در بند ۷-۲-۵-۱۷ بسته کرد و برای جلوگیری از جمع شدن گاز، باید اطمینان حاصل شود که جریان هوای آزاد در آن فراهم است.

ش- عبور لوله گاز از سقف کاذب حمام‌ها و مناطق مرطوب مانند سونا ممنوع است.

۵-۲-۵-۱۷ نقاط مصرف (نقاط انتهایی):

بر روی همه سرهای انتهایی لوله‌ها باید یک شیر نصب شود. دهانه خروجی این شیرها باید با درپوش‌های دنده‌ای به گونه‌ای مسدود شوند که هنگام باز کردن شیر، گاز نتواند از آنها نشت کند. این درپوش‌ها باید تا زمانی که دستگاه‌های گازسوز به آنها متصل نشده‌اند، مسدود باقی بمانند. استفاده از فیوز گاز، هشداردهنده نشت گاز و شیرهای حساس به زلزله نیز توصیه می‌شود.

۶-۲-۵-۱۷ محل نقاط انتهایی لوله‌کشی:

الف- نقاط انتهایی در لوله‌کشی روکار باید با بستهای فلزی به دیوار محکم بسته شوند.
ب- نقاط انتهایی نباید در پشت درها قرار داشته باشند.
پ- نقاط انتهایی نباید در پشت دستگاه‌های گازسوز قرار داشته باشند.

۷-۲-۵-۱۷ پایه‌ها و نقاط اتکای لوله‌کشی:

لوله‌کشی گاز در ساختمان باید به صورت مناسب در فواصل معین محکم و استوار شود. برای این کار از بست های فلزی مخصوص با استحکام کافی و سطح اتصال عایق استفاده شود.

۳-۵-۱۷ لوله‌کشی روکار:

لوله‌کشی گاز وقتی روکار است که به آن به راحتی دسترسی داشته باشیم و نیازی به باز کردن، برداشتن یا جابه‌جا کردن هیچ مانعی نداشته باشد. برای اجرای این نوع لوله‌کشی باید از جوشکاری برقی با دستگاه مناسب استفاده کرد و اتصالات و لوله‌ها را باید با رنگ آمیزی متناسب و محافظتی مناسب مجهز کرد.

۴-۵-۱۷ لوله‌کشی توکار:

لوله‌کشی توکار آن است که برای دسترسی به آن، نیاز به باز کردن دریچه و یا برداشتن آن وجود دارد. در این نوع لوله‌کشی، باید از اتصالات فولادی جوشی استفاده شده و جوشکاری باید یکنواخت و بدون نقص باشد. همچنین باید لوله‌ها را در برابر زنگ زدن و خوردگی با روش‌های مناسب عایق نمود.

۷-۴-۵-۱۷ عبور لوله‌های توکار:

عبور لوله‌های توکار از داخل و یا دهانه چاه آب و فاضلاب ممنوع است.

۸-۴-۵-۱۷ محل عبور لوله زیر کف پارکینگ یا نقاطی که اتومبیل عبور می‌کند باید با حفر کانال و پر کردن آن با ماسه یا نصب غلاف فلزی محافظت شود.

۹-۴-۵-۱۷ برای عبور لوله‌های توکار در مسیر تردد ماشین‌های سنگین، باید حداقل عمق کانال یک متر باشد و با رعایت ضوابط اجرایی مربوط به آن عمل شود.

۱۰-۴-۵-۱۷ عمق لوله‌های توکار در حیاط و مکان‌های مشابه باید حداقل ۴۰ سانتیمتر باشد. بعد از قرار دادن لوله، زیر آن باید یک لایه خاک نرم به ضخامت ۱۰ سانتیمتر و روی آن یک لایه موزاییک به ضخامت ۱۵ سانتیمتر قرار داده شود. سپس روی موزاییک با خاک معمولی پر و کف سازی شود.

۱۱-۴-۵-۱۷ برای جلوگیری از آسیب دیدن لوله گاز یا پوشش آن به دلیل ریشه درخت، باید اقدامات لازم انجام شود.

۱۲-۴-۵-۱۷ اگر لوله گاز با سایر لوله‌ها در یک کانال مشترک قرار دارد که نمی‌توان آن را با ماسه پر کرد، باید دارای تهویه بوده و به هوای آزاد متصل باشد.

۱۳-۴-۵-۱۷ لوله‌های گاز توکار که با مصالح ساختمانی پوشیده می‌شوند، باید حداقل ۱۰ سانتیمتر فاصله از سایر لوله‌های تأسیساتی و کابل‌های برق داشته باشند. در صورت عدم امکان حفظ این فاصله، باید از عایق حرارتی برای جداسازی لوله گاز از سایر لوله‌ها و از غلاف پیویسی یا روش‌های دیگر برای جداسازی از کابل‌های برق استفاده کرد.

۱۴-۴-۵-۱۷ در مواردی که لوله گاز از طریق سقف عبور می‌کند، نصب غلافی با قطر بزرگتر از لوله ضروری است و دو طرف غلاف باید با لاستیک مسدود شوند.

۵-۵-۱۷ عایق‌کاری لوله‌ها:
۱-۵-۵-۱۷ عایق‌کاری لوله‌های روکار: قبل از رنگ آمیزی لوله‌های روکار، باید چربی‌زدایی و زنگ‌زدایی شده و سپس با یک لایه ضدزنگ و یک لایه رنگ روغنی پوشش داده شوند.

۲-۵-۵-۱۷ عایق‌کاری لوله‌های توکار: قبل از نصب، لوله‌های توکار باید چربی‌زدایی و زنگ‌زدایی شده و سپس با استفاده از نوار عایق پوشش داده شوند.

الف- قبل از نوارپیچی باید سطح لوله را با پرایمر پوشانده کنید. پرایمر باید به صورت کامل و یکنواخت بر روی سطح لوله پخش شود و پس از استفاده، درب آن باید به طور محکم بسته شود.

ب- استفاده از پرایمر در شرایط هوای بارانی، مه سنگین، در گرد و غبار و یا در دمای پایین‌تر از ۵+ درجه سانتیگراد مجاز نیست.

پ- پس از خشک شدن پرایمر (تا حدی که اگر به آرامی به آن انگشت زده شود، اثر انگشت بر روی آن نماند)، نوارپیچی را با پوشش ۵۰ درصد انجام دهید. این به این معنی است که هر دور نوار باید ۵۰ درصد از عرض دور قبلی را پوشش دهد.

ت- نوارپیچی باید به زاویه و با کشش دست یکنواخت انجام شود تا در طول نوارپیچی بیش از ۰/۵ درصد از عرض نوار کاسته نشود.

ث- در صورتی که حلقه نوار در هنگام نوارپیچی به پایان برسد، نوار جدید باید حداقل یک دور بر روی نوار قبلی پیچیده شود.

ج- در نقاطی که نوارپیچی قبل از جوشکاری انجام شده باشد، باید از نوار نرم مخصوص سر جوشها و اتصالات برای نوارپیچی استفاده کنید.

ح- اگر لوله از نقاط مرطوب یا با تماس با آب عبور کند، نوارپیچی باید با دو لایه نوار، با رویهم پیچیدن ۵۰ درصد انجام شود.

۳-۵-۵-۱۷ تعمیر عایق: اگر نوارپیچی دچار آسیب شود، باید نوار قسمت آسیب دیده را از لوله باز کنید، سپس سطح لوله را به طور کامل تمیز کرده و دوباره پرایمر زده و نوارپیچی کنید.

۶-۵-۱۷ جوشکاری:
۱۷-۵-۶-۱ کلیات: این بخش شامل جوشکاری برقی به روش دستی است که برای لوله‌ها و اتصالات فولادی استفاده می‌شود. روش جوشکاری باید بر اساس استاندارد API 1104 و با کنترل کیفیت و بازرسی از جوش‌ها انجام شود.

۲-۶-۵-۱۷ جوش لب به لب: برای جوشکاری لوله‌های فولادی با یکدیگر یا با اتصالات فولادی باید از جوش لب به لب استفاده شود. آماده‌سازی لوله‌ها برای جوشکاری باید مطابق با شکل ۱۷-۵-۶-۱ انجام شود.

۱۷-۵-۶-۳ آماده‌سازی برای جوشکاری:

الف- قبل از شروع جوشکاری، لبه‌های لوله‌ها و اتصالات را با دستگاه برس یا سنگ سمباده برقی تا حد براق شدن، از چربی، زنگ و کثافت‌های زاید تمیز کنید.

ب- اگر لوله با دستگاه لوله‌بر بریده شده باشد، طوقه ایجاد شده در داخل لوله را با برقو یا سوهان گردکاملاً برداشته و حذف کنید.

پ- اگر ضخامت لوله یا اتصال کمتر از ۳ میلیمتر باشد، پخ زدن لبه لوله اختیاری است. می‌توانید با سوهان یا سنگ سمباده برقی، پخ ملایمی بر روی لبه‌ها ایجاد کنید.

ت- بعد از هم‌راستا کردن لوله‌ها، دو سر لوله را در گیره هم‌ترازی قرار داده و با استفاده از گیره، یک جوش را تا حد امکان انجام دهید.

ث- پس از هر پاس جوشکاری و قبل از شروع پاس بعدی، باید سرباره و ناخالصی‌های هر پاس جوشی را با سنگ‌زدن برطرف کنید.

ج- اگر سر لوله دو پهن شده باشد، قبل از جوشکاری باید سر آن را کاملاً گرد کنید. در این مرحله، بهتر است از چکش کاری لوله استفاده نکنید و در صورت لزوم، قسمت آسیب‌دیده را بریده و تمیز کنید.

۴-۶-۵-۱۷ کنترل کیفیت جوش:

الف- باید کلیه جوش‌های لوله‌ها و اتصالات را به دقت از نظر ظاهری بررسی کنید. جوشی که با مهارت و یکنواخت در سرتاسر محل اتصال انجام شده و از نظر نفوذ کافی باشد، قابل قبول است.

ب- بررسی و کنترل کیفیت جوش‌ها باید توسط مهندس ناظر صورت گیرد و در صورت لزوم، برای بررسی نفوذ ریشه جوش و عیوب داخلی، نمونه‌هایی از جوش‌های انجام شده بریده شوند. اگر کیفیت جوش‌کاری به تأیید مهندس ناظر نرسد، باید از ادامه کار جوشکار جلوگیری شود.

پ- جوش‌هایی که مهندس ناظر به عنوان معیوب تشخیص دهد، باید بریده شده و مجدداً جوشکاری شوند.

۵-۶-۵-۱۷ معایب ظاهری جوش:

الف- شیار پای جوش: این شیار در نقطه‌ای که فلز پایه ذوب شده و به تاج یا ریشه جوش مجاورت دارد، به صورت پرنشده باقی می‌ماند (شکل ۱۷-۵-۶-۲- الف). این عیب در بند (ذ) این بخش ذکر شده است.

ب- تخلخل: تخلخل به معنای فضای خالی است که به دلیل گیر کردن گازها در حین جوشکاری در جوش به وجود می‌آید. این فضاها در حالت انجماد به صورت حفره‌هایی در جوش باقی می‌مانند. این حفره‌ها معمولاً شکل کروی دارند و ممکن است به صورت تکی یا گروهی با هم قرار داشته باشند. اگر قطر هر حفره از ضخامت لوله بیشتر باشد یا اگر قطر هر گروه حفره‌ها بیش از ۵ میلیمتر باشد، این موضوع به عنوان یک عیب قابل قبول در نظر گرفته نمی‌شود.

پ- ناخالصی سرباره ای: ناخالصی سرباره به معنای مواد غیرفلزی است که در جوش باقی می‌مانند. این ناخالصی می‌تواند به صورت جداگانه یا به شکل خطوط در جوش مشاهده شود. حد قابل قبول برای این عیب بر اساس استاندارد API 1104 تعیین می‌شود.

ت- ترک: ترک‌ها به دلیل سریع خنک شدن جوش در نقاط مختلف ایجاد می‌شوند. هیچ نوع ترکی در جوش به عنوان قابل قبول در نظر گرفته نمی‌شود و باید جوش معیوب بریده شده و مجدداً جوشکاری شود. ترک‌هایی که در نقاط پایانی جوش به شکل ستاره ای شکل می‌گیرند، باید با سنگ زدن اصلاح شوند (مانند شکلهای الف و ب در شماره ۱۷-۵-۶-۳).

ث- سوختگی ناشی از قوس الکتریکی: در نقاطی که الکترود یا اهرم اتصال منفی با سطح لوله تماس پیدا کند، سوختگی ناشی از قوس الکتریکی ایجاد می‌شود. اگر سوختگی منجر به ذوب محلی شده باشد، به عنوان قابل قبول در نظر گرفته نمی‌شود و باید آن بخش از لوله بریده شده و دوباره جوشکاری شود.

ج- تورق در فلز پایه: اگر در لبه لوله خطوطی به دلیل جدایی سطوح یا وجود دوپوسته‌ای در فلز پایه مشاهده شود، این عیب قابل قبول نمی‌باشد. در این صورت، بخش معیوب از سر لوله بریده شده و دوباره جوشکاری می‌شود تا عیب برطرف گردد (شکل ۱۷-۵-۶-۵).

چ- نفوذ بیش از حد: این عیب در جوش به دلیل نفوذ بیش از اندازه ریشه جوش ایجاد می‌شود. اگر نفوذ جوش در سرتاسر نقطه جوش بیش از ۳ میلیمتر باشد، این موضوع قابل قبول نیست و باید قسمت معیوب جوش بریده شده و مجدداً جوشکاری شود (شکل ۱۷-۵-۶-۶).

ح- عدم نفوذ جوش: این مشکل در جوش به دلیل پر شدن ناقص ریشه جوش ایجاد می‌شود. اگر طول کل این مشکل بیشتر از ۲/۵ سانتیمتر یا ۸/۱ درصد از طول جوش باشد (هر کدام که کمتر باشد)، این وضعیت قابل قبول نیست و باید قسمت معیوب جوش بریده شده و مجدداً جوشکاری شود. (شکلهای ۱۷-۵-۶-۷ الف و ب)

خ) ذوب ناقص در جوش: این مشکل به معنای وجود ناپیوستگی بین جوش و فلز پایه است که ممکن است در سطح یا ریشه جوش واقع شده باشد (شکل الف -۱۷ -۸-۶-۵)، یا بین لایه‌های جوش یا بین جوش و فلز پایه ناپیوستگی ایجاد شود (شکل ب -۸-۶-۵-۱۷). حد قابل قبول برای این مشکل مشابه حدودی است که در بند قبل ذکر شده است.

د- عدم یکنواختی تاج جوش: این معضل به معنای عدم صافی سطح جوش، عدم یکنواختی در تاج جوش و عدم یکپارچگی آن در طول کل جوش است.

ذ- حدود قابل قبول برای شیار پای جوش: میزان کاهش ضخامت لوله که ناشی از ایجاد شیار پای جوش می‌شود، به اندازه‌های زیر محدود می‌شود:

1. اگر عمق شیار کمتر از ۶ درصد ضخامت لوله باشد، با هر طولی قابل قبول است.
2. اگر عمق شیار بین ۶ تا ۱۲/۵ درصد ضخامت لوله باشد، در صورتی که طول شیار کمتر از ۵ سانتیمتر یا ۶/۱ طول جوش باشد، قابل قبول است.
3. اگر عمق شیار بیشتر از ۱۲/۵ درصد ضخامت لوله باشد، هرطولی هم باشد، قابل قبول نمی‌باشد.

۶-۶-۵-۱۷ تعمیر مشکلات: تعمیر مشکلات در جوش با تأیید مهندس ناظر مجاز است.

۷-۶-۵-۱۷ صلاحیت جوشکار: جوشکاران باید دارای مدارک صلاحیت فنی مناسب برای جوشکاری لوله‌های گاز باشند، که تأییدیه‌های لازم را از مهندس ناظر دریافت کرده باشند. مسئولیت بررسی و اعتبار این مدارک بر عهده مهندس ناظر است.

۱-۶-۱۷ کنترل کیفیت

۱-۱-۶-۱۷ کلیات: هدف اصلی این بخش، مشخص کردن حدود کیفی و کمی برای کنترل و بازرسی های مرتبط با تمام مراحل مختلف سیستم لوله کشی گاز است، از جمله طراحی، انتخاب مواد، اجرا، آزمایش و صدور تأییدیه های مربوطه.

۲-۱-۶-۱۷ مسئولیت کنترل کیفیت:
الف- مهندس ناظر مسئولیت کنترل کیفیت و صدور تأییدیه های لازم برای تمام مراحل طراحی، اجرا، انتخاب مواد و آزمایش سیستم لوله کشی گاز، همچنین اطمینان از اینکه دودکش ها و مجاری تهویه لوازم گازسوز مناسب باشند.

ب- در صورت نیاز، مهندس ناظر می‌تواند از خدمات بازرسین و مشاوران متخصص جهت اطمینان از کیفیت طراحی، اجرا و استفاده از مواد مناسب استفاده نماید.

پ- مسئولیت نصب نهایی وسایل گازسوز، کنترل دوباره مطابقت دودکش ها و مجاری تهویه لوازم گازسوز، راه‌اندازی و آزمایش عملکرد آن‌ها به عهده نصاب مجاز (که تأییدیه از سازنده یا مراجع مربوط را دارند) است.

ت- انواع آزمایش‌ها و بازرسی‌های غیرمخرب مانند رادیوگرافی، اولتراسونیک، ذرات مغناطیسی و مایعات نافذ بر اساس این مقررات لزومی ندارد، مگر آنکه مهندس ناظر برای موارد خاص، لزوم آن‌ها را تأیید کند.

ث- در صورتی که بعد از تأیید، قطعاتی از سیستم لوله کشی حذف یا اضافه شوند، باید محدوده متأثر را مجدداً تحت آزمایش فشار قرار داد، مگر آنکه مهندس ناظر با اعمال ضوابط جایگزین، اطمینان از سلامت و ایمنی سیستم را تأیید کند.

ج- اگر سیستم لوله کشی به چند بخش تقسیم شده و هر بخش جداگانه تحت آزمایش فشار قرار گرفته باشد و بخش‌های اتصالی که برای اتصال بخش‌های جداگانه به یکدیگر استفاده می‌شوند، تحت آزمایش قرار نگرفته‌اند، باید کل سیستم لوله کشی تحت آزمایش قرار گیرد و بخش‌های اتصالی باید با استفاده از مواد شوینده نشت یابی شوند.

چ- روش آزمایش و اندازه قطعات باید به گونه‌ای انتخاب شود که هر نوع نشت ممکن در قطعه آزمایش قابل تشخیص باشد. مهندس ناظر می‌تواند در صورت لزوم، مدت زمان یا فشار آزمایش را افزایش دهد، اما در این صورت، سیستم نباید هیچ صدمه‌ای از تحت فشار قرار دادن شدن تعیین شده ببیند.

ح- سیستم لوله کشی گاز ممکن است در یک مرحله یا به تدریج با پیشرفت کار تحت آزمایش قرار گیرد. اگر قسمتی از سیستم قبلاً گازدار شده باشد، قسمت‌هایی که بعداً تحت آزمایش هوا قرار می‌گیرند، نباید به هیچ شکلی از قسمت‌های گازدار جدا شوند. آن‌ها باید به وسیله درپوش‌های جوشی یا دنده‌ای کاملاً مسدود شوند تا از هر نوع نشت یا تداخل بین گاز و هوا جلوگیری شود.

خ- اگر لوله کشی توکار باشد، تمام مراحل بازدید، رفع اشکالات، آزمایش و صدور تأییدیه باید قبل از پوشاندن لوله کشی انجام شود. هیچ قسمتی از لوله کشی توکار قبل از تأیید مهندس ناظر نباید پوشانده شود.

د- اگر قسمتی از لوله کشی توکار قبل از سایر قسمت‌ها پوشانده شود، باید تمام مراحل بند خود در مورد آن قسمت اجرا شود.

ذ- اگر قسمتی از لوله کشی توکار پوشانده شده و آزمایش‌های مربوط به آن تکمیل شده باشد، تکرار آزمایش این قسمت باید به همراه باقی لوله کشی باشد، به شرطی که مهندس ناظر و با توجه به بندهای مربوط این را لازم بداند.

۲-۶-۱۷ آزمایش مقاومت لوله و عدم نشت گاز: قبل از اینکه لوله کشی گاز داخل ساختمان به تجهیزات گازسوز متصل شود و قبل از استفاده، باید اطمینان حاصل شود که لوله‌ها از نظر استحکام و عدم نشت مطابق استانداردهای لازم آزمایش شده‌اند. اگر قسمتی از لوله کشی پوشیده شده است یا در داخل کانالی قابل دسترسی نیست، آزمایش باید قبل از پوشاندن آن انجام شود و از هوا یا نیتروژن برای این آزمایش استفاده می‌شود.

نحوه و مراحل آزمایش به شرح زیر است:

۱- آزمایش استحکام یا مقاومت: در این آزمایش، لوله کشی با فشار حدود ۲ بار (حدود ۳۰ پوند بر اینچ مربع) به مدت یک ساعت از نظر استحکام و نگه داشتن فشار کنترل می‌شود. اگر نتیجه مثبت بود، مرحله بعدی، یعنی آزمایش نشت، انجام می‌شود.

۲- آزمایش نشت: این آزمایش باید به مدت ۲۴ ساعت انجام شود. فشار آزمایش باید ۰/۷ بار (۱۰ پوند بر اینچ مربع) باشد و از یک فشارسنج با دامنه کاری (۰-۱۵ پوند بر اینچ مربع یا ۰-۱ بار) برای نشان دادن افت فشارهای جزئی به دلیل نشت در لوله کشی استفاده می‌شود. در طی این زمان، هیچ افت فشاری در سیستم لوله کشی نباید مشاهده شود.

۳- برقراری جریان گاز: برقراری جریان گاز (تزریق گاز) باید با حضور مجری، مهندس ناظر و نماینده شرکت گاز ناحیه انجام شود.

۴- بستن مجاری خروجی گاز: قبل از باز کردن شیر اصلی گاز، تمام سرهای آزاد لوله کشی با نصب شیر و درپوش کاملاً مسدود شوند، تا از هر نوع نشت گاز جلوگیری شود.

۵- بررسی نشت گاز در سیستم لوله کشی بعد از باز کردن جریان گاز: پس از اطمینان از بسته بودن کامل مجاری خروجی گاز، سیستم لوله کشی باید به یکی از روش‌های زیر برای بررسی نشت گاز مورد بررسی قرار گیرد، که این عمل توسط مجری و با حضور مهندس ناظر و نماینده شرکت گاز ناحیه انجام می‌شود:

– بررسی نشت گاز با استفاده از کنتور: ابتدا تمام شیرهای انتهایی (مصرف) را در سیستم لوله کشی داخلی بسته و سپس شیر اصلی ورود گاز و شیرهای فرعی واحدها، در صورت وجود، باز شود. سپس به مدت ۱۵ دقیقه عقربه یا شماره انداز کنتور را کنترل کرد. اگر عقربه یا شماره انداز در این مدت حرکت کند، به این معناست که سیستم لوله کشی نشت دارد. اگر حرکت نداشت، پس از روشن کردن پیلوت یکی از وسایل گازسوز، عقربه یا شماره انداز باید حرکت کرده و مصرف گاز پیلوت را نشان دهد.

– بررسی نشت گاز بدون استفاده از کنتور: برای این بررسی، فشارسنجی با دامنه کاری حداکثر ۲۵۰ میلیمتر ستون آب به یکی از نقاط مصرف وصل شده و سپس شیر اصلی گاز باز می‌شود تا بعد از اینکه فشار به حد ثابتی رسید، آن را بست. اگر فشارسنج تا مدت ۳ دقیقه هیچ افت فشاری را نشان ندهد، معلوم می‌شود که سیستم لوله کشی نشت ندارد.

۶- اقدامات لازم در صورت وجود نشت گاز: اگر به وسیله روش‌های فوق نشت گاز مشاهده شود، باید تمام وسایل گازسوز و مجاری خروجی مربوط به این سیستم را آزمایش کرد.

اگر اطمینان حاصل شود که کلیه شیرها بسته هستند و هیچ یک از این تجهیزات نشت نمی‌کنند، مشخص می‌شود که نشت گاز در سیستم لوله کشی می‌باشد.

در این شرایط، باید شیر اصلی گاز را بست و پس از پیدا کردن محل نشت گاز، تعمیرات لازم را انجام داد. سپس آزمایش‌های مذکور در بخش ۵-۶-۱۷ را تکرار کرد.

آزمایش مجدد سیستم لوله کشی در صورت عدم وصل گاز به مدت طولانی

۱- قبل از تزریق گاز به سیستم لوله کشی بایستی مطمئن شد که سیستم، فشار هوای آزمایش را نگه داشته است.

قبل از اجرای آزمایش گازسازی، باید اطمینان حاصل شود که فشار هوا در سیستم لوله کشی برای آزمایش قبولی دارد.

۲- چنانچه مدتی بیش از شش ماه از زمان آزمایش و صدور تأییدیه تست مقاومت و نشتی گذشته باشد یا سیستم فشار آزمایش را نگه نداشته باشد تست مجدد الزامی است. آزمایش مجدد زیر نظر و با تأیید مهندس ناظر باید انجام گیرد.

اگر از زمان آزمایش و تأییدیه گذشته و یا سیستم نتوانست فشار آزمایش را نگه دارد، لازم است آزمایش مجدد با حضور و نظارت مهندس انجام شود.

۳- قبل از نصب وسایل گازسوز باید از صحت عملکرد لوله کشی اطمینان حاصل گردد.

پیش از نصب وسایل گازسوز، باید مطمئن شویم که لوله کشی به درستی عمل می‌کند و هیچ مشکلی ندارد.

نصب و راه‌اندازی وسایل گازسوز

۱- کلیات نصب: نصب وسایل گازسوز فقط در مکان مشخص شده در نقشه گازرسانی ساختمان، با تأیید مهندس ناظر، مجاز است.

وسایل گازسوز باید فقط در مکانی که در نقشه گازرسانی تعیین شده و با تأیید مهندس ناظر، نصب شوند.

۲- مورد تأیید بودن دستگاه‌های گازسوز: دستگاه‌های گازسوز باید دارای تأییدیه مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران باشند.

همه دستگاه‌های گازسوز باید تأییدیه استاندارد معتبر داشته باشند.

۳- تنظیم دستگاه گازسوز: قبل از اتصال هر دستگاه به لوله کشی گاز، باید اطمینان حاصل شود که دستگاه برای استفاده از گاز طبیعی تنظیم شده است.

قبل از اتصال دستگاه به لوله کشی گاز، باید مطمئن شویم که آن به درستی برای استفاده از گاز طبیعی تنظیم شده است.

محدودیت‌های نصب وسایل گازسوز

۱- چراغ روشنایی

در هر واحد مسکونی نمی‌توان بیش از یک چراغ روشنایی نصب کرد.

این مقررات برای اطمینان از ایمنی و بهره‌وری در استفاده از سیستم‌های گازسوز و لوله کشی آنها در ساختمان‌ها تدوین شده است.

محدودیت‌های نصب وسایل مختلف در ساختمان‌ها

۲- چراغ روشنایی

– اتاق خواب: نمی‌توان چراغ روشنایی را در اتاق خواب نصب کرد.
– روبه روی دریچه کولر: نمی‌توان چراغ روشنایی را در نزدیکی دریچه کولر نصب کرد.
– فاصله کمتر از یک متر از پنجره، دیوار مجاور و پرده: نمی‌توان چراغ روشنایی را در فواصل کمتر از یک متر از پنجره، دیوار یا پرده نصب کرد.
– در صورت وجود سقف یا دیوار چوبی در ساختمان: نمی‌توان چراغ روشنایی را در محل هایی که سقف یا دیوار آنها از ۲۵۰ سانتیمتر کمتر است نصب کرد.

۲- شومینه

– اتاق خواب: نمی‌توان شومینه را در اتاق خواب نصب کرد.
– هال و پذیرایی به عنوان تنها وسیله گرمایش:نمی‌توان شومینه را به عنوان تنها وسیله گرمایش در هال و پذیرایی نصب کرد.
– نصب شومینه بدون سیستم محافظ شعله (ترموکوپل):نمی‌توان شومینه را بدون داشتن سیستم محافظ شعله نصب کرد.

۳- بخاری دیواری

– اتاق خواب: نمی‌توان بخاری دیواری را در اتاق خواب نصب کرد.

۴- پلوپز

– طبقات زیرزمین و مکان‌های بدون تهویه کافی: نمی‌توان پلوپز را در طبقات زیرزمین یا مکان‌هایی که تهویه کافی ندارند نصب کرد.
– استفاده از پلوپز به عنوان وسیله گرمایش:نمی‌توان پلوپز را به عنوان وسیله گرمایش استفاده کرد.

۵- بخاری‌های گازسوز بدون دودکش

– محدودیت‌های نصب: محدودیت‌های نصب این نوع بخاری‌ها باید مطابق با شرایط مربوطه باشد.

این مقررات برای حفظ ایمنی و بهره‌وری در استفاده از وسایل مختلف در ساختمان‌ها تدوین شده‌اند.

۱-۴-۷-۱۷ قابلیت دسترسی برای تعمیر

هر دستگاه گازسوز باید در موقعیتی نصب شود که بتوان به راحتی به آن دسترسی داشت. این امر برای تمیز کردن سطوح حرارتی، تعویض قطعات مانند صافی‌ها، دمنده‌ها، موتورها، مشعل‌ها، کنترل‌ها و لوله‌های رابط دودکش، روغن کاری اجزا که به روغنکاری نیاز دارند، و تنظیم و تمیز کردن مشعل‌ها و پیلوت‌ها ضروری است. فواصل مورد نیاز برای انواع وسایل گازسوز در جدول ۱-۷-۱۷ مشخص شده است.

۲-۴-۷-۱۷ فاصله کارگذاری دستگاه‌های گازسوز از مواد قابل اشتعال

دستگاه‌های گازسوز و لوله دودکش آنها باید به نحوی نصب شوند که در حین کارکردن، خطری برای اشخاص یا اموال اطراف ایجاد نکنند. حداقل فواصل لازم بین دستگاه گازسوز و مواد قابل اشتعال در جدول ۱-۷-۱۷ تعیین شده است.

این مقررات برای جلوگیری از خطرات و افزایش ایمنی در استفاده از دستگاه‌های گازسوز در ساختمان‌ها تدوین شده است.

۱۷-۷-۴-۳ فاصله دودکش و لوله رابط دودکش از اشیا و مواد قابل اشتعال

حداقل فاصله مجاز برای نصب دودکش و لوله رابط دودکش از اشیا و مواد قابل اشتعال، ۵۰ سانتیمتر است. این فاصله برای جلوگیری از خطر ایجاد حریق در صورت نزدیکی دستگاه‌های گازسوز به مواد قابل اشتعال تعیین شده است.

۱۷-۷-۵ روش های تامین هوای لازم برای احتراق و تهویه

۱-۵-۷-۱۷ حدود و دامنه کار

الف- تأمین هوای احتراق در این بخش به معنای فراهم کردن هوای لازم و کافی برای دستگاه‌های گازسوز است که در داخل ساختمان نصب می‌شوند.

ب- این شرایط برای دستگاه‌هایی اعمال می‌شود که برای احتراق، تهویه و رقیق‌سازی گازهای دودکش از هوای داخل ساختمان استفاده می‌کنند.

پ- این شرایط در موارد زیر نقض نمی‌شوند:

1. دستگاه‌های گازسوز که هوای لازم برای احتراق آنها مستقیماً از فضای خارج ساختمان تأمین می‌شود و همچنین تمامی گازهای دودکش آنها به فضای خارج ساختمان تخلیه می‌شود.

2. دستگاه‌های گازسوز که در خارج ساختمان نصب شده‌اند و دارای محفظه‌ای کامل و بسته برای احتراق و رقیق‌سازی گازهای دودکش هستند (مانند مشعل گازسوز سونای خشک).

ت- شرایط تأمین هوای لازم برای احتراق دستگاه‌های گازسوز باید در زمان طراحی، اجرا، بازرسی و صدور تأییدیه برای سیستم لوله‌کشی گاز در ساختمان‌ها، به‌طور کامل بر اساس این مقررات رعایت شود.

۲-۵-۷-۱۷ کلیات

الف- نصب دستگاه‌های گازسوز در فضای کاملاً بسته و بدون در نظر گرفتن تهویه کافی برای دریافت هوای احتراق مجاز نیست.

ب- دستگاه‌های گازسوز باید در مکان‌هایی نصب شوند که تعویض هوا به قدری باشد که در شرایط معمولی کارکرد، احتراق گاز را فراهم کند و تخلیه مناسب گازهای دودکش را امکان‌پذیر سازد. دستگاه‌ها باید به گونه‌ای نصب شوند که جریان هوای مناسب در محیط بسته‌ای که در آن قرار دارند، مسدود نشود.

محدودیت نصب وسایل گازسوز پرمصرف در واحدهای کوچکتر از ۶۰ مترمربع

وسایلی مانند آبگرمکن فوری و پکیج گازسوز با مصرف بالای ۱.۵ مترمکعب در ساعت، در واحدهای مسکونی یا غیرمسکونی با مساحت کمتر از ۶۰ مترمربع نباید نصب شوند، مگر اینکه برای احتراق گاز مورد استفاده، هوای لازم از طریق یک دریچه دائمی که مستقیماً به هوای آزاد متصل است، تأمین شود.

در این صورت، برای استفاده از هوای خارج از ساختمان، ابعاد دریچه دائمی به تفصیل در جدول ۲-۷-۱۷ مشخص شده است.

فضای با درزهای هوابند

۱- اگر ساختمان با درزهایی است که هوا را می‌بندد، باید اطمینان حاصل شود که فضایی که دستگاه‌های گازسوز در آن نصب می‌شوند، حجم کافی هوا دارد. این حجم باید بیشتر از یک متر مکعب برای هر ۱۷۷ کیلوکالری در ساعت باشد. اگر حجم کافی نباشد، باید هوا از خارج ساختمان تأمین شود.

۸-۵-۷-۱۷ تأمین هوا از خارج

الف- در شرایط زیر، که احتمال تأمین هوای احتراق از فضای محل نصب دستگاه‌های گازسوز وجود ندارد، باید هوای لازم از خارج ساختمان تأمین شود:

۱- اگر حجم فضای محل نصب دستگاه‌ها کمتر از یک متر مکعب برای هر ۱۷۷ کیلوکالری در ساعت باشد.

۲- اگر مجموع حجم فضای نصب دستگاه‌ها و فضای مجاور کمتر از یک متر مکعب برای هر ۱۷۷ کیلوکالری در ساعت باشد.

۳- اگر حجم فضای محل نصب دستگاه‌ها و یا مجموع آن با فضای مجاور بیشتر از یک متر برای هر ۱۷۷ کیلوکالری باشد و ساختمان با درزهای هوابند باشد.

ب- نحوه دریافت هوا از خارج: برای تأمین هوای احتراق دستگاه‌های گازسوز، می‌توان یک دهانه مستقیم از فضای محل نصب دستگاه به خارج ساختمان نصب کرد. این دهانه باید از سطح سقف ۳۰ سانتیمتر فاصله داشته باشد و سطح آزاد آن باید دستکم یک سانتیمتر مربع برای هر ۱۱۶ کیلوکالری در ساعت باشد.

۹-۵-۷-۱۷ تأمین همزمان هوا از داخل و خارج

الف- فضای با حجم ناکافی: در ساختمان‌های با درزهای معمولی، اگر حجم فضای محل نصب دستگاه‌های گازسوز ناکافی (کمتر از یک مترمکعب برای هر ۱۷۷ کیلوکالری در ساعت) باشد، باید با نصب دهانه‌های دریافت هوا از خارج، هوای لازم برای احتراق را به طور همزمان از داخل و خارج تأمین کرد.

دریافت هوا از خارج باید به وسیله دهانه‌های باز و مستقیم روی دیواره‌های فضای محل نصب دستگاه‌ها انجام شود، و نصب کانال افقی یا عمودی باید به ترتیبی که در بخش “تأمین هوا از خارج” توضیح داده شده، انجام گیرد.

ب- فضای با حجم کافی: در ساختمان‌های با درزهای هوابند، اگر حجم فضای محل نصب دستگاه‌های گازسوز کافی (بیشتر از یک مترمکعب برای هر ۱۷۷ کیلوکالری در ساعت) باشد، باید با نصب دهانه‌های دریافت هوا از خارج، هوای لازم برای احتراق را به طور همزمان از داخل و خارج تأمین کرد.

دریافت هوا از خارج باید با نصب دهانه‌های باز و مستقیم روی دیواره‌های فضای محل نصب دستگاه‌ها انجام شود، و نصب کانال افقی یا عمودی باید به ترتیبی که در بخش “تأمین هوا از خارج” آمده، صورت گیرد. علاوه بر این، باید یک دهانه هوای اضافی برای دریافت مستقیم هوا از خارج، با سطح آزاد یک سانتیمتر مربع برای هر ۱۹۴ کیلوکالری در ساعت نیز پیش‌بینی شود.

۱۰-۵-۷-۱۷ تأمین مکانیکی هوا

الف- تأمین هوای احتراق برای فضایی که دستگاه‌های گازسوز در آن نصب شده‌اند، ممکن است جزئی از سیستم تعویض هوای مکانیکی ساختمان، یا قسمت‌هایی از فضاهای ساختمان باشد. در این حالت باید الزامات زیر رعایت شود:

۱- سیستم تعویض هوای مکانیکی نباید در فضایی که دستگاه‌های گازسوز نصب شده‌اند، فشار منفی ایجاد کند، تا در کار مشعل اختلالی ایجاد نشود.

۲- سیستم تعویض هوای مکانیکی و مشعل هر دستگاه باید به هم وابسته و مرتبط باشند، به طوری که اگر سیستم تعویض هوای مکانیکی خراب شود، مشعل دستگاه‌ها به طور خودکار خاموش شود.

ب- مقدار تعویض هوا: مقدار هوایی که توسط سیستم تعویض هوای مکانیکی به داخل فضای محل نصب دستگاه‌های گازسوز فرستاده می‌شود.

دودکش‌های دستگاه‌های گازسوز در ساختمان‌ها

۱۷-۸ دودکش های دستگاه های گازسوز ساختمان ها

۱-۸-۱۷ کلیات

۱. برای اطمینان از ایمنی ساکنین و تخلیه کامل دود و گازهای حاصل از احتراق دستگاه‌های گازسوز، طراحی، اجرا و کنترل دودکش‌ها الزامی است.

۲. مهندس ناظر باید در زمان تأیید لوله‌کشی گاز، از صحت خروج دودکش‌ها برای هر شیر مصرف و تأمین هوای لازم برای دستگاه‌های گازسوز اطمینان حاصل کند.

۳. طراحی و اجرای دودکش مشترک برای چند دستگاه گازسوز که در طبقات متوالی (حداکثر ۵ طبقه) قرار دارند، فقط در صورت تأمین هوای احتراق از فضای آزاد مجاز است. استفاده از هوای فضای مسکونی برای این منظور مجاز نیست.

۴. گازهای حاصل از احتراق دستگاه‌های گازسوز باید بدون مانع و طبق دستورالعمل‌های سازنده، مستقیماً به هوای آزاد منتقل شوند.

۵-۱-۸-۱۷ محل اتصال دودکش به کوره‌هایی که با گاز طبیعی کار می‌کنند، باید در بالاترین نقطه کوره قرار گیرد تا دود به درستی خارج شود.

۶-۱-۸-۱۷ در کوره‌هایی که دهانه خروجی دود در قسمت پایین کوره قرار دارد، باید از بالاترین نقطه محفظه کوره، با یک لوله به قطر حداقل یک اینچ به قسمت عمودی دودکش متصل شود. این کار باعث می‌شود که دود به خوبی از کوره خارج شده و در بالای کوره جمع نشود، همچنین احتمال انفجار هنگام روشن کردن مشعل کاهش می‌یابد.

۲-۸-۱۷ تعیین قطر دودکش مستقل برای یک دستگاه گازسوز

۱-۲-۸-۱۷ برای تعیین قطر دودکش فلزی یا سیمانی برای یک دستگاه گازسوز از جدول مشخصات مربوط به قطر دودکش استفاده کنید.

تذکر: اگر قطر دودکش حاصل از جدول کمتر از قطر محل خروج دود دستگاه گازسوز باشد، استفاده از دودکش با قطر کوچکتر مجاز است شرط اینکه ارتفاع کل دودکش حداقل ۳ متر باشد.

در اینجا چندین نکته دربارهٔ قوانین مربوط به دودکش‌های دستگاه‌های گازسوز آمده است که باید در نصب و استفاده از آن‌ها رعایت شوند:

1. برای دودکش‌های با قطر ۱۲ اینچ یا کمتر، مجاز است تا یک اندازه جدول کوچک باشند.
2. اگر قطر دودکش بیشتر از ۱۲ اینچ باشد، حداکثر دو اندازه جدول کوچک می‌توانند باشند.
3. اگر دودکش به طور قائم بر روی محل خروج محصولات احتراق دستگاه گازسوز نصب شود، طول افقی لوله‌ای که L=0 نامیده می‌شود.
4. در نصب دستگاه‌های گازسوز در مناطق مرتفع، مصرف گاز در سطح دریا به عنوان ملاک در نظر گرفته می‌شود.
5. استفاده از دودکش مشترک برای دستگاه‌هایی که هوای مورد نیاز آن‌ها از بیرون تأمین نمی‌شود، ممنوع است. فقط برای دستگاه‌هایی که هوای مورد نیاز آن‌ها از هوای آزاد تأمین می‌شود، استفاده از دودکش مشترک مجاز است.
6. برای تعیین قطر دودکش‌های مشترک در صورت نصب بیش از یک دستگاه گازسوز در یک طبقه، به جدول ۲-۸-۱۷ و شکل ۲-۸-۱۷ مراجعه کنید.
7. اتصال دستگاه‌های گازسوز دارای مشعل تحت فشار (فن دار) به دودکش دستگاه‌های گازسوز بدون فن و بالعکس مجاز نیست.
8. در صورت نصب دستگاه‌های گازسوز دارای مشعل تحت فشار در طبقات مختلف، باید دودکش مستقل داشته باشند و استفاده از دودکش مشترک مجاز نمی‌باشد.

این قوانین به منظور ایمنی و کارایی بهینه در استفاده از دستگاه‌های گازسوز تدوین شده‌اند و برای همهٔ کاربران حائز اهمیت است که آن‌ها را رعایت کنند.

۵-۳-۸-۱۷ روش طراحی دودکش مشترک وسایل گازسوز ساختمان های چند طبقه جهت هر قسمت روش تعیین قطر لوله های رابط و دودکش ها با ملاحظه شکل ۳-۸-۱۷ و بند۱-۳-۸-۱۷ به شرح زیر است:

الف-  اندازه لوله رابط دودکش بستگی دارد به:

۱- ظرفیت حرارتی دستگاه گازسوز

۲- ارتفاع لوله رابط (R)

۳- فاصله مرکز دو سه راهی مجاور (h)

۴- ارتفاع کل (H) برای هر دستگاه گازسوز H=R+h

۵- جدول -۲-۸-۱۷الف (رابط ها)

ب-  اندازه دودکش مشترک بستگی دارد به:

۱- کل ظرفیتهای حرارتی

۲- ارتفاع کل (H)

۳- جدول -۲-۸-۱۷ب

۴- قسمت قائم دودکش مشترک بدون خم

در ساختمان‌های چند طبقه، برای محاسبه قطر لوله‌های رابط که گاز را به پایین‌ترین سه راهی دودکش اصلی یا دودکش مشترک هدایت می‌کنند، از جدول ۱-۸-۱۷ استفاده می‌شود. ارتفاع (H) به معنای فاصله از محل خروج گازهای احتراقی دستگاه گازسوز تا سطح پایین‌ترین سه راهی منظور می‌شود.

در طراحی سیستم دودکش برای ساختمان‌های چند طبقه، چند نکته مهم وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کرد:

1. تأثیر ۹۰ درجه‌ای خمیدگی: هر خم ۹۰ درجه اضافه بر دو خم اول، ظرفیت دودکش مشترک را ۱۰٪ کاهش می‌دهد.

2. قطر دودکش: اگر قطر لوله رابط با قطر دودکش مشترک برابر باشد، قطر دودکش باید حداقل یک اندازه بزرگتر باشد.

3. اتصالات و مصرف کننده: هر مصرف کننده نظیر بخاری یا آبگرمکن باید دودکش و لوله رابط خود را داشته باشد، که اتصالات آن‌ها باید از جنس فلزی باشد.

4. طول لوله رابط: حداکثر طول لوله رابط باید برای هر ۲/۵ سانتیمتر قطر، ۰/۴۵ متر باشد، و در صورت نیاز باید با افزایش قطر یا ارتفاع، ظرفیت مورد نیاز تأمین شود.

5. چند دستگاه گازسوز در یک طبقه: اگر بیش از یک دستگاه گازسوز در یک طبقه نصب شود، دودکش مشترک باید نزدیکتر به دستگاه گازسوز کوچکتر قرار گیرد.

6. انتخاب قطر دودکش: برای دستگاه‌های گازسوز در مناطق مرتفع، ظرفیت حرارتی آن‌ها در سطح دریا به عنوان ملاک انتخاب قطر دودکش مورد استفاده قرار می‌گیرد.

7. ضخامت دودکش و لوله رابط: ضخامت دودکش و لوله رابط فلزی باید طبق جداول استاندارد مشخص شده باشد.

این نکات اساسی را باید در نظر گرفت تا سیستم دودکش به درستی طراحی و نصب شود و مشکلاتی مانند کاهش ظرفیت یا نقص در اتصالات به وجود نیاید.

در نصب دودکش برای ساختمان‌ها، برخی ضوابط مهم وجود دارد که باید رعایت شوند:

1. استفاده از لوله‌های قابل انعطاف: استفاده از لوله‌های خرطومی یا آکاردئونی به عنوان دودکش ممنوع است.

2. تأثیر زانویی‌های ۹۰ درجه: هر زانویی ۹۰ درجه که به لوله‌های رابط اضافه شود، ۱۰٪ از ظرفیت حرارتی دودکش را کاهش می‌دهد.

3. درون‌یابی در جداول: استفاده از درون‌یابی در مقادیر جداول مجاز است، اما برون‌یابی مجاز نیست.

4. فاصله کلاهک دودکش: حداقل فاصله کلاهک دودکش با کولرهای آبی و دریچه‌های تأمین هوای ساختمان باید حداقل ۳ متر باشد.

5. حداقل قطر دودکش: قطر حداقل دودکش برای وسایل گازسوز باید ۱۰ سانتیمتر باشد و در صورت محاسبات کمتر، حداقل باید این مقدار رعایت شود.

6. نصب دودکش: انتهای کلیه دودکش‌ها باید حداقل یک متر بالاتر از سطح پشت بام قرار گیرد و فاصله حداقل سه متر با دیوارهای جانبی داشته باشد. اگر فاصله با دیوارهای جانبی کمتر از سه متر است، دودکش باید حداقل ۶۰ سانتیمتر بالاتر از بلندترین دیوار مجاور قرار گیرد.

7. نصب دودکش در بیش از ۵ طبقه: در صورتی که ساختمان بیش از پنج طبقه باشد، باید از دو دودکش مشترک استفاده شود.

8. داکت دودکش: در صورت نصب دودکش در داکت، داکت باید ارتباط مستقیم با هوای آزاد داشته باشد و به فضاهای داخلی ساختمان متصل نباشد.

9. دودبندی: تمام محل‌های اتصال دودکش باید کاملاً دودبند شوند.

این مقررات به‌منظور جلوگیری از مشکلات ناشی از نصب نادرست دودکش و افزایش ایمنی و بهره‌وری سیستم‌های گازسوزی در ساختمان‌ها تدوین شده‌اند.