بیم دتکتور چیست؟

بیم دتکتور یکی از تجهیزات مهم در سیستم‌های کشف و اعلام حریق است. وظیفه دتکتور این است که حریق را شناسایی کرده و سیگنال آن را به کنترل پنل ارسال کند.

دتکتورها به چهار نوع دودی، حرارتی، شعله و گاز تقسیم می‌شوند. دتکتورهای دودی به دو نوع نقطه‌ای و خطی تقسیم می‌شوند.

در دتکتور دود خطی، از امواج مادون قرمز برای تشخیص دود استفاده می‌شود. دتکتورهای دود نقطه‌ای برای نصب در فضاهای کوچک و متوسط با ارتفاع پایین مناسب هستند.

بیم دتکتور یا آشکارساز دود خطی، یکی از مهم‌ترین سیستم‌های اعلام حریق است که برای تشخیص آتش و دود از پرتو نور مادون قرمز استفاده می‌کند.

این سیستم به دلایلی همچون پوشش وسیع، حساسیت بالا و نصب آسان، در مکان‌های مختلف مانند کارخانه‌ها، انبارها، فرودگاه‌ها و مراکز تجاری استفاده می‌شود.

به طبق آمار، هر ساله در ایران بیش از 3000 حادثه آتش‌سوزی رخ می‌دهد که به خسارت مالی بیش از 100 میلیارد تومان منجر می‌شود. این آمار نشان می‌دهد که آتش‌سوزی یک مسئله جدی است و می‌تواند خسارات زیادی به بار آورد.

استفاده از سیستم‌های اعلام حریق، به ویژه آشکارساز دود خطی، می‌تواند به کاهش این خسارات کمک کند و جامعه را در برابر این خطرات محافظت کند.

بیم دتکتور چیست؟

بیم دتکتور (Beam Detector) یکی از معروف‌ترین انواع دتکتورهای دود خطی است که در سیستم‌های اعلام حریق استفاده می‌شود. این دتکتور به نام دیگر دتکتور لیزری هم شناخته می‌شود. بیم دتکتور برای تشخیص و اعلام حریق در مکان‌هایی مانند سوله‌ها، انبارها و محیط‌هایی با سقف بلند مناسب است.

ویژگی بارز بیم دتکتور این است که به دلیل پوشش گسترده‌ای که دارد، نیازی به کابل کشی و لوله‌کشی ندارد. این ویژگی‌ها باعث شده که برای حفاظت از صنایع و سوله‌های بزرگ با ارتفاعات بالا بسیار مناسب باشد و نسبت به دیگر انواع دتکتورها کاربردی‌تر و موثرتر باشد.

بیم دتکتور در چه مکان هایی مورد استفاده قرار می گیرد؟

آشکارساز دود خطی برای مکان‌های بزرگ مانند فرودگاه‌ها، کارخانه‌ها، انبارها و مکان‌های دیگر با نیاز به پوشش وسیع استفاده می‌شود.

این دستگاه برای تشخیص دود و اعلام حریق در مناطقی که بسیار بزرگ هستند و نیاز به پوشش دقیق و کامل دارند، مناسب است.

توجه داشته باشید که دتکتورهای دودی نقطه‌ای بر اساس استاندارد BS5839 حداکثر می‌توانند تا ارتفاع 10.5 متر نصب شوند، اما آشکارساز دود خطی به دلیل طراحی خاص و ویژگی‌هایش، برای مکان‌های بزرگ و با ارتفاعات بالا بهترین گزینه است.

باید به این نکته اشاره کرد که دتکتورهای دودی خطی دارای مشکلاتی هستند. در شرایط محیطی مانند دماهای بالا، رطوبت زیاد، حضور گرد و غبار، یخ زدگی، برف، باران و مه، عملکرد آنها ممکن است اختلالاتی داشته باشد و به ایجاد هشدارهای نادرست منجر شود.

به همین دلیل، وقوع خطا یا عدم عملکرد صحیح دتکتورهای دودی خطی در شرایط آب و هوایی نامناسب احتمال دارد و این یکی از نقاط ضعف این نوع دتکتورهای لیزری است.

نحوه عملکرد بیم دتکتور

بیم‌دتکتورها دارای دو قسمت هستند، یک فرستنده و یک گیرنده. فرستنده اشعه‌های مادون قرمز را به گیرنده می‌فرستد. این دو بخش باید نزدیک هم نصب شوند تا بتوانند با هم کار کنند.

زمانی که بیم‌دتکتور را نصب و تنظیم می‌کنیم، اولین بار که فرستنده روشن می‌شود، یک نقطه نوری را به عنوان مرجع ثبت می‌کند. با گذشت زمان و احتمالاً تجمع گرد و غبار، نور دریافتی توسط دستگاه کمتر می‌شود.

فرستنده بیم‌دتکتور می‌تواند آلودگی را بخوبی تا حدی جبران کند، اما اگر آلودگی به یک مقدار زیاد برسد، دیگر نمی‌تواند آن را جبران کند و دستگاه به عنوان خطا اعلام می‌کند.

شعاع پوشش دهی بیم دتکتور طبق ضوابط آتش نشانی 1403

شعاع پوشش دهی بیم‌دتکتور، یعنی محدوده‌ای که پرتو نوری آن بدون مشکلی طی می‌کند. این محدوده توسط عوامل مختلفی مانند نوع دتکتور (مثلاً لیزری یا مادون قرمز)، ارتفاع نصب، زاویه نصب و وجود موانع در مسیر پرتو نوری تعیین می‌شود.

1. بیم‌دتکتورها در انواع مختلفی مانند لیزری، مادون قرمز و ماورا بنفش تولید می‌شوند، هر کدام با محدوده پوشش دهی خود. برای مثال، دتکتورهای لیزری معمولاً محدوده پوشش دهی بیشتری نسبت به دتکتورهای مادون قرمز دارند.

2. ارتفاع نصب بیم‌دتکتور نیز بر محدوده پوشش دهی آن تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، دتکتورهایی که در ارتفاع بالاتری نصب می‌شوند، ممکن است محدوده پوشش دهی بیشتری داشته باشند.

3. زاویه نصب همچنین بر محدوده پوشش دهی بیم‌دتکتور تأثیر دارد. دتکتورهایی که با زاویه کمتری نصب می‌شوند، ممکن است محدوده پوشش دهی بیشتری داشته باشند.

4. وجود موانع در مسیر پرتو نوری نیز می‌تواند باعث کاهش محدوده پوشش دهی بیم‌دتکتور شود. به عنوان مثال، وجود دیوار یا تیرچه در مسیر پرتو نوری می‌تواند باعث کاهش پوشش دهی دتکتور شود.

در استانداردهای آتش‌نشانی، برای هر نوع دتکتور دود خطی، شعاع پوشش دهی استانداردی تعیین شده است که در شرایط بهینه و بدون وجود موانع، به دست آمده است.

در جدول زیر، شعاع پوشش دهی استاندارد بیم دتکتورها بر اساس نوع آن ها نوشته شده است:

هنگامی که بیم‌دتکتور را انتخاب می‌کنیم، باید به عواملی مثل نوع ساختمان، اندازه فضایی که می‌خواهیم محافظت کنیم، و وجود موانع در مسیر پرتو نوری توجه کنیم.

با انتخاب بیم‌دتکتوری که شعاع پوشش دهی مناسبی داشته باشد، مطمئن می‌شویم که کل فضای مورد حفاظت به طور کامل تحت پوشش قرار می‌گیرد.

انواع بیم دتکتور اعلام حریق

بیم‌دتکتورهای فرستنده-گیرنده، موتورایز و رفلکتوری، از انواع بیم‌دتکتورها هستند که در اینجا به توضیحات جامعی از آنها می‌پردازیم.

بیم دتکتور فرستنده گیرنده

مدل آشکارساز دودی خطی به این صورت است که دارای دو قسمت جداگانه است: فرستنده و گیرنده. این دو قسمت با فاصله از هم در دو دیوار مخالف یک ساختمان نصب می‌شوند. فرستنده نور را ارسال کرده و گیرنده در دیوار مقابل آن قرار می‌گیرد تا نور ارسالی را دریافت کند.

بیم دتکتور رفلکتوری

بیم‌دتکتور رفلکتوری یک سیستم اعلام حریق است که از امواج مادون قرمز استفاده می‌کند تا دود و حرارت را تشخیص دهد. این دستگاه‌ها دارای دو قسمت هستند که در یک محفظه قرار می‌گیرند و با یک رفلکتور به یکدیگر متصل می‌شوند.

بیم‌دتکتور رفلکتوری برای پوشش فضای باز و بزرگ مناسب است و از مزایای نصب آسان، هزینه کمتر و امکان پوشش دهی به فضاهای بزرگ برخوردار است.

تفاوت اصلی این سیستم با دیگر بیم‌دتکتورها در این است که قسمت‌های فرستنده و گیرنده در یک محفظه (معمولاً به نام هد دتکتور) قرار دارند و در طرف مقابل آنها یک رفلکتور (آینه بازتابنده) قرار می‌گیرد.

در بیم‌دتکتورهای مدل رفلکتوری، فرستنده و گیرنده در یک محفظه قرار دارند که به آن هد دتکتور هم می‌گویند. در سمت مقابل، یک آینه بازتابنده یا رفلکتور قرار دارد.

پرتو نوری که از فرستنده ارسال می‌شود، پس از برخورد با رفلکتور، به سمت هد برمی‌گردد و توسط گیرنده دریافت می‌شود. زمانی که این فرآیند به طور معمول ادامه پیدا می‌کند، بیم‌دتکتور وضعیت عادی را نشان می‌دهد.

اما هنگام وقوع آتش‌سوزی و پخش دود، میزان نور دریافتی کاهش می‌یابد، در نتیجه بیم‌دتکتور شرایط غیرعادی را تشخیص می‌دهد و حالت آتش‌سوزی را اعلام می‌کند.

انتخاب نوع بیم‌دتکتور به شرایط محیطی که در آن نصب می‌شود بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر سقف شامل سازه‌های فضایی باشد، بهتر است از مدل فرستنده-گیرنده استفاده کنیم که بهترین عملکرد را در این شرایط دارد.

بیم دتکتور موتورایز

این نوع سیستم‌های اعلام حریق، بیم‌دتکتورهایی هستند که می‌توانند با استفاده از ریموت کنترل تنظیم شوند، که این امر نصب و تنظیم دستگاه را آسان‌تر می‌کند.

بیم‌دتکتورهای موتورایز دارای ویژگی‌های متعددی هستند، مانند قابلیت تنظیم حساسیت بدون نیاز به بالابری، که این امکان را به وسیله ریموت کنترل فراهم می‌کنند.

این نوع بیم‌دتکتورها دارای قیمتی بالاتر نسبت به سایر آشکارسازهای دودی خطی هستند، به عبارت دیگر، انتخاب تجهیزات بر اساس قیمت نیز تأثیر زیادی دارد.

عملکرد سیستم بیم دتکتور رفلکتوری به چه صورت است؟

بیم‌دتکتورها با ارسال پرتوی نوری توسط فرستنده، که به رفلکتور (آینه بازتابنده) برخورد می‌کند، عمل می‌کنند. این نور سپس به هد دتکتور برمی‌گردد و توسط گیرنده دریافت می‌شود.

این فرآیند زمانی که شرایط عادی هستند، ادامه می‌یابد. اما هنگام وقوع آتش‌سوزی، مقدار نور دریافتی توسط دتکتور کاهش می‌یابد. در این حالت، بیم‌دتکتور شرایط اضطراری را شناسایی کرده و حریق را اعلام می‌کند.

عوامل موثر در قیمت بیم دتکتور

• برد بیم دتکتور
• نوع بیم دتکتور
• کنترلر آشکار ساز دود خطی
• گارانتی و خدمات پس از فروش بیم دتکتور
• درجه حفاظت تجهیز بیم دتکتور

قیمت بیم‌دتکتورها در بازار ایران بستگی به عوامل مختلفی دارد که شامل نوع دتکتور، برند سازنده، برد دتکتور و ویژگی‌های دیگر می‌شود.

برد بیم‌دتکتور: برد بیشتری که دتکتور قادر به ارسال و دریافت نور با آن است، معمولاً قیمت بیشتری دارد. این برد ممکن است 40، 80، 100 متر یا بیشتر باشد.

نوع بیم‌دتکتور: نوع دتکتور مثل فرستنده-گیرنده و یا رفلکتوری نیز بر قیمت آن تأثیر می‌گذارد. برای مثال، دتکتورهای لیزری با تکنولوژی پیچیده‌تر ممکن است قیمت بالاتری داشته باشند.

کنترلر بیم‌دتکتور: وجود یا عدم وجود کنترلر نیز قیمت دتکتور را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دتکتورهایی که دارای کنترلر هستند، هزینه نصب و استفاده‌ی آنها را کاهش می‌دهند.

گارانتی و خدمات پس از فروش: خدمات مثل طراحی، مشاوره آتش‌نشانی، نصب دتکتور و طول مدت گارانتی نیز بر قیمت تأثیر می‌گذارند. دتکتورهایی که خدمات پس از فروش قوی دارند، ممکن است قیمت بالاتری داشته باشند.

درجه حفاظت تجهیزات: شرایط محیطی و نوع کاربری تجهیزات نیز بر قیمت آنها تأثیر دارد. تجهیزاتی با درجه حفاظت بالاتر معمولاً قیمت بالاتری دارند.

به طور کلی، قیمت بیم‌دتکتورها در دی ماه 1402 در بازار ایران معمولاً در حدود 10,000,000 تا 20,000,000 تومان متغیر است.

معایب بیم دتکتور

بیم‌دتکتورها همچنین دارای معایبی هستند. در شرایط آب و هوایی نامناسب، احتمال خطا یا عدم عملکرد صحیح آنها وجود دارد. عملکرد بیم‌دتکتورها در محیط‌هایی مانند رطوبت، یخ‌زدگی، باران، برف، دماهای بالا و مه ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد و ممکن است هشدارهای نادرستی صادر کنند.

استاندارد نصب بیم دتکتور

اجزای اصلی بیم‌دتکتور شامل دو بخش فرستنده و گیرنده هستند. همچنین این دستگاه شامل سیستم کنترل از راه دور، آینه، منبع تغذیه و باطری نیز می‌باشد.

برای اتصال بیم‌دتکتورها از یک زوج سیم برای تأمین برق 24 ولت و یک زوج سیم دیگر برای ارسال اطلاعات وضعیت بیم‌دتکتور استفاده می‌شود، همچنین از سیم ارت برای اتصال به زمین استفاده می‌شود.

بیم دتکتور یا همان دتکتور لیزری، یکی از معمول‌ترین انواع دتکتورهای دودی خطی است که در سیستم‌های اعلام حریق استفاده می‌شود. این دستگاه برای تشخیص و اعلام حریق در سوله‌ها، انبارها و محل‌هایی با سقف بلند طراحی شده است.