نکات کلیدی برای جلوگیری از گاز گرفتگی

گاز گرفتگی با کربن مونوکسید یا همان مسمومیت مونوکسید کربنی، به معنی مسموم شدن از اینکه انسان گاز مونوکسید کربن را تنفس کند است.

یکی از مشکلاتی که هر ساله به‌ویژه در فصل‌های سرد، سلامتی بسیاری از مردم جهان را تهدید می‌کند، انتشار گاز مونوکسید کربن در محیط زندگی ما انسان‌هاست.

اما با پیشرفت تکنولوژی، دستگاه‌های هشداردهنده مونوکسید کربن (یا دتکتور مونوکسید کربن) اختراع شده‌اند که بسیاری از منابع خطرناک برای سلامت انسان‌ها را تشخیص می‌دهند.

اقدامات موثری نیز برای جلوگیری از این مشکلات در نظر گرفته شده است.

شاید با عبارت “مرگ خاموش” آشنایی داشته باشید. این اصطلاح به مواردی اشاره دارد که مردم به دلیل مسمومیت با گاز مونوکسید کربن، به ویژه در فصول سرد سال، جان خود را از دست می‌دهند.

گاز مونوکسید کربن به وسیله‌ی سوختن ناقص منابع هیدروکربنی تولید می‌شود، به عبارت دیگر، هرجا که آتش می‌سوزد، این گاز هم به صورت ناخالص می‌تواند تولید شود.

مثلاً اجاق‌گاز آشپزخانه، آبگرمکن، پکیج‌ها و موتورخانه‌ها، بخاری و حتی اگزوز ماشین، منابعی هستند که می‌توانند گاز مونوکسید کربن تولید کنند و هر روز با آن‌ها سر و کار داریم.

برای جلوگیری از نشت این گاز در محیط زندگی‌مان، باید به طور مرتب لوله‌های دودکش بخاری، هود، آبگرمکن و مشابه آن‌ها را بررسی کنیم. اطمینان حاصل کنیم که هیچ چیزی راه گاز را مسدود نکرده است و هیچ درزی برای نشت گاز در لوله‌های دودکش وجود ندارد.

گاز کربن مونوکسید از یک سو بدون رنگ و بوی قابل تشخیصی است و از سوی دیگر، بسیار سمی و قادر به ایجاد آتش است. اگر در محیط زندگی منتشر شود، می‌تواند به موجب گازگرفتگی افراد و حیوانات شود و همچنین خطر آتش‌سوزی را افزایش دهد.

چرا آشنایی با مسمومیت ناشی از گاز مونوکسیدکربن و کمک‌های اولیه آن اهمیت دارد؟

متأسفانه گاز گرفتگی هر سال، تعداد زیادی از هموطنان ما به دلیل مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست می‌دهند. این تعداد گاهی به ۱۰۰۰ نفر در سال می‌رسد و بسیاری از افراد دیگر هم بر اثر مسمومیت، به بیمارستان مراجعه و بستری می‌شوند.

گاز مونوکسید کربن، یک گاز نامرئی، بی‌رنگ و بی‌بو است. به همین دلیل، احساس حضور آن در محیط را نمی‌توان کرد و مثل دودهای دیگر که از رنگ یا بوی خاصشان قابل تشخیص هستند، نمی‌بینیم یا حس نمی‌کنیم که خودمان را نجات دهیم.

وسایل مختلفی که در خانه مانند بخاری گازی، شومینه، آبگرمکن، موتورخانه، اجاق گاز، و حتی خودروها وجود دارند، ممکن است این گاز را تولید کنند، به ویژه اگر شعله و تهویه آنها به خوبی تنظیم نشده و دچار بدسوزی شوند.

اگر گاز مونوکسید کربن خطرناک، که به «مرگ خاموش» هم معروف است، به درستی از محیط خارج نشود یا تهویه مناسب فراهم نشود، می‌تواند در محیط زندگی منتشر شود و همه یا بیشتر افراد حاضر در آن محیط را مسموم کرده و موجب مرگ یا آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود.

دلایلی که می‌تواند باعث مسمومیت با گاز مونوکسید کربن شود به شرح زیر است:

دلایل گاز گرفتگی :

1. دودکش‌های نامناسب: اگر دودکش‌ها به درستی نصب نشوند یا عایق‌کاری مناسب نداشته باشند، ممکن است موجب انتشار گاز مونوکسید کربن شوند.

2. تهویه نامناسب: اگر محیط زندگی دارای تهویه‌ای مناسب نباشد، این گاز خطرناک ممکن است جمع شود و باعث مسمومیت افراد شود.

3. استفاده از بخاری بدون دودکش: برخی بخاری‌ها بدون دودکش کار می‌کنند و اگر از آنها در مکان‌های بسته استفاده شود، می‌توانند گاز مونوکسید کربن تولید کنند.

4. نصب نادرست کلاهک H روی دودکش یا نصب نادرست آن: نبودن یا نصب نادرست کلاهک H می‌تواند باعث انتشار گاز مونوکسید کربن به محیط شود.

5. استفاده از لوله‌های آکاردئونی یا خرطومی: این نوع لوله‌ها ممکن است به طور نادرست نصب شوند و باعث نشت گاز شوند.

6. بسته بودن تمام منافذ اتاق: اگر هوا به درستی در اتاق جریان نداشته باشد، این می‌تواند باعث جمع شدن گاز مونوکسید کربن شود.

7. اتصال نادرست لوله بخاری: اتصال نادرست لوله بخاری می‌تواند منجر به نشت گاز و انتشار آن به محیط شود.

8. قرار دادن لوله بخاری در آب: قرار دادن لوله بخاری در آب می‌تواند باعث تولید گاز مونوکسید کربن شود.

9. پایین بودن دودکش نسبت به حصار اطراف: این ممکن است باعث شود که دودکش به درستی کار نکند و گاز مونوکسید کربن تجمع یابد.

10. طول افقی زیاد دودکش: اگر دودکش بیش از حد طولانی باشد ولی طول عمودی مناسب نداشته باشد، ممکن است مکش مناسب نداشته باشد و باعث احتراق ناقص شود.

11. استفاده از دودکش‌های بدون عایق: عدم عایق‌کاری مناسب لوله دودکش می‌تواند باعث سرد شدن لوله و احتراق ناقص شود.

12. استفاده از خم‌های اضافه لوله بخاری: خم‌های اضافه ممکن است باعث نشت گاز شوند و گاز مونوکسید کربن را در محیط آزاد کنند.

13. مسدود شدن دودکش با نخاله ساختمان یا لانه پرندگان: این مسدود شدن می‌تواند باعث تجمع گاز شود و مسمومیت را ایجاد کند.

این موارد بسیار مهم هستند و باید همیشه از ایمنی و صحت تجهیزات خود اطمینان حاصل کرد تا از وقوع حوادث جلوگیری شود.

دودکش بخاری باید حتماً دارای کلاهک به شکل حرف H باشد. برای نصب صحیح دودکش، به موارد زیر باید توجه کرد:

1. نصب توسط سرویس‌کاران مجاز: برای نصب دودکش، بهتر است از سرویس‌کاران مجاز کمک بگیرید، زیرا نکات فنی مهمی وجود دارد که در این متن آموزشی گفته نشده است.

2. مکان‌های ممنوعه برای عبور دودکش: طبق قوانین، عبور دودکش از سقف کاذب، حمام، رختکن و سرویس‌های بهداشتی ممنوع است، زیرا این می‌تواند به نشت گاز و فرسودگی دودکش منجر شود.

3. رهاکردن یا عبور دودکش در درز انقطاع بین ساختمان‌ها: این کار نیز ممنوع است، زیرا احتمال نشت گاز مونوکسید کربن به دیگر واحدها و ساختمان‌ها وجود دارد.

4. خطرات استفاده از لوله‌های آلومینیومی به جای دودکش: استفاده از لوله‌های آلومینیومی به عنوان دودکش ممنوع است به دلیل خطرات زیر:
– این لوله‌ها دارای منافذ بسیار ریزی هستند که می‌تواند منجر به نشت گاز شود.
– طراحی آنها ممکن است در مکش صحیح گازها اختلال ایجاد کند.
– اتصال و چفت‌وبست آنها غیر ممکن است و به آسانی جدا می‌شوند که خطر نشتی جدی ایجاد می‌کند.
– به مرور زمان، به دلیل وزن لوله، ممکن است از جای خود حرکت کنند و باعث گازگرفتگی شوند.

بهتر است همیشه از دودکش‌های با کیفیت و به دست آمده از منابع معتبر استفاده کنید و در صورت نیاز به نصب یا تعمیر دودکش، از تخصص و تجربه سرویس‌کاران مجاز استفاده نمایید.

در فصل سرما، علاوه بر جلوگیری از هدر رفت انرژی، باید به تهویه مناسب فضاهای داخل منزل و محل کار هم اهمیت داد. وسایل گازسوز مانند بخاری، آبگرمکن، شومینه، پکیج، اجاق‌گاز و حتی موتورخانه مرکزی در صورت استفاده نادرست می‌توانند باعث احساس سنگینی هوا، سردرد و سرگیجه شوند. اگر چنین علائمی را تجربه کردید، باید سریعاً پنجره‌ها را باز کنید، از محیط خارج شوید و در صورت لزوم با اورژانس تماس بگیرید. پس از تعویض هوا، وسایل گازسوز و سیستم گاز منزل را بررسی کنید و در صورت نیاز به سرویس تخصصی آنها اقدام کنید.

همچنین، برای جلوگیری از خطرات زیر باید مواظب باشید:
– قراردادن لوله بخاری در آب:هیچ‌گاه بخاری را بدون اتصال دودکش به آب قرار ندهید. لوله دودکش باید به‌طور کامل به خارج از خانه و به هوای آزاد هدایت شود تا دود حاصل از احتراق به‌طور کامل از محیط خارج شود.

– مسدودشدن دودکش با نخاله ساختمان یا لانه پرندگان: قبل از فصل سرما، لوله دودکش را مورد بازبینی قرار دهید و اطمینان حاصل کنید که مسیر دودکش باز است و نخاله ساختمان یا لانه پرندگان آن را مسدود نکرده‌اند.

این اقدامات کمک می‌کند تا از خطرات مربوط به استفاده نادرست از وسایل گازسوز و دودکش‌ها جلوگیری شود و ایمنی شما و خانواده‌تان تضمین شود.

یک نکته مهم دیگر

اگر کولر شما در پشت بام نصب شده باشد، در فصل سرد سال باید دریچه‌های هوا ورودی کولر در داخل واحد خود را ببندید. این دریچه‌ها نباید به عنوان منبع تأمین هوا هنگام استفاده از بخاری مورد استفاده قرار گیرند. آن‌ها بالاتر و با قطر بزرگتر نسبت به دودکش‌های ناامن هستند و می‌توانند با بسته بودن منافذ ورود هوا به خانه، عملکرد دودکش‌ها را مختل کنند. این مسئله می‌تواند باعث “مرگبار مکش معکوس دودکش‌ها” و سرد ماندن لوله بخاری شود.

همچنین، دودکش نباید کنار پنجره یا کولر نصب شود. باید به‌هیچ‌عنوان خروجی دودکش در کنار کولر یا زیر پنجره قرار نگیرد، زیرا این امر می‌تواند منجر به ورود مجدد گازهای سمی به فضای داخل خانه شود.

برای بهبود عملکرد دودکش، موارد زیر را انجام دهید:
– افزایش ارتفاع دودکش برای مکش طبیعی
– عایق کردن دودکش
– استفاده از کلاهک نوع H
– ایجاد روزنه یا دریچه برای تأمین هوا در ساختمان
– بستن دریچه‌های کولرها در واحد (در صورت نصب در پشت بام)
– استفاده از وسایل گازسوز با دودکش‌های فن‌دار یا دوجداره فن‌دار

همچنین، برای جلوگیری از خطرات مربوط به مونوکسید کربن از وسایل نقلیه نیز باید مواظب باشید:
– هنگام روشن کردن ماشین در محیط بسته مانند پارکینگ و گاراژ، مونوکسید کربن تولید می‌شود.
– هیچ‌گاه برای گرم‌کردن فضای داخل خودرو از پیک‌نیک استفاده نکنید. بهتر است ماشین را در جای مناسبی پارک کنید و به یک استراحت‌گاه بروید.

این اقدامات به شما کمک می‌کند که از خطرات مربوط به دودکش و مونوکسید کربن در محیط زندگی و از خطرات ناشی از وسایل نقلیه جلوگیری کنید.

نکاتی حیاتی در پیشگیری از مسمومیت با منوکسید کربن

از دستگاه‌های گازسوزی که بدون دودکش هستند، در داخل خانه استفاده نکنید. هر دستگاه گازسوز باید یک دودکش مستقل داشته باشد که به فضای بیرون منتهی شود. هیچ‌گاه از کباب‌پز یا منقل در داخل خانه، گاراژ یا فضاهای بسته استفاده نکنید. همچنین از اجاق خوراک‌پزی، پیک‌نیک یا زغال برای پخت‌و‌پز و گرم‌کردن در فضاهای بسته و کوچک مانند خانه، اتاق، حمام، کانکس، چادر مسافرتی یا خودرو استفاده نکنید.

به وسایل گرمایشی استاندارد اعتماد کنید. وسایل قدیمی و فرسوده ممکن است خطرناک باشند. همچنین، قبل از راه‌اندازی بخاری، منافذ مسیر دودکش را کنترل و از انسداد آنها جلوگیری کنید.

اگر از شوفاژ برای گرم‌کردن منزل استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که موتورخانه از تهویه مناسبی برخوردار است و هوای موتورخانه به هیچ وجه با هوای محل سکونت شما در ارتباط نیست.

خوابیدن در اتاقی که هوای آن با هوای موتورخانه در ارتباط است، بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به مرگ باشد. همچنین باید از عبور دودکش موتورخانه از دیوار اتاق خواب جلوگیری کنید.

همچنین، مراقب بازدید و ترک‌های روی دیوار در مسیر دودکش‌های مکش طبیعی ساختمان باشید.

مهم‌ترین علائم و نشانه‌های مسمومیت با مونوکسید کربن به این شرح‌ است:

• سردرد
• سرگیجه
• تنفس دشوار
• حالت تهوع و استفراغ

اگر شخصی که در حال حاضر به شما پاسخ نمی‌دهد و شما هنوز با خدمات اورژانس تماس نگرفته‌اید، لطفاً بلافاصله با ۱۱۵ تماس بگیرید و درخواست کمک کنید.

1. باز کردن راه هوایی: اطمینان حاصل کنید که راه هوایی فرد را باز کرده‌اید. بررسی کنید که آیا درون دهان یا حلق اجسام خارجی وجود دارد یا خیر.

2. بررسی تنفس: بررسی کنید که آیا شخص تنفس می‌کند یا خیر. اگر تنفس ندارد یا تنفس غیرمؤثر است، باید به احیای قلبی-ریوی شروع کنید.

3. احیای قلبی-ریوی: با اولویت، فشردن قفسه سینه را آغاز کنید. این کار بسیار حیاتی است و به شخص کمک می‌کند تا دوباره تنفس کند و نبض قلبش را بازیابد.

4. وضعیت ریکاوری: اگر فرد تنفس می‌کند اما پاسخگو نیست، او را به وضعیت ریکاوری (پهلو) قرار دهید تا در صورت لزوم توسط اورژانس ادامه مراقبت‌ها انجام شود.

5. تشویق به تنفس: اگر فرد هشیار است و تنفس دارد، او را تشویق کنید که به آرامی و بدون استرس تنفس عمیق در هوای پاک و آزاد داشته باشد.

6. انتقال به مراکز درمانی: شخص را به سرعت به یک مرکز درمانی مناسب منتقل کنید. او نیاز به درمان و اکسیژن‌درمانی دارد تا بهبود یابد.

این مراحل بسیار مهمند و می‌توانند در نجات جان فرد موثر باشند.