فهرست محتوا
سیستم مدیریت دود یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کاهش خطر آتش‌سوزی و اثرات دود است. این سیستم کمک می‌کند تا دود و هوای سمی کاهش یابد، مسیرهای فرار برای افراد امن و بدون دود باقی بماند و آتش‌نشان‌ها بتوانند به راحتی به نقاط حریق دسترسی پیدا کنند. در این مقاله، به طور کامل به بررسی این سیستم‌ها خواهیم پرداخت.
سیستم مدیریت دود چیست؟
سیستم مدیریت دود یکی از ابزارهای مهم در مواقع آتش‌سوزی است که مستقیماً به امنیت افراد مرتبط است و نقش زیادی در کنترل حریق دارد. این سیستم‌ها کمک میکنند تا کیفیت هوای داخل ساختمان حفظ شود و افراد بتوانند تا زمان ترک محل آتش‌سوزی نفس راحتی بکشند.
بر اساس آمار، تعداد افرادی که به دلیل مسمومیت ناشی از دود آتش‌سوزی جان خود را از دست داده‌اند، بسیار بیشتر از افرادی است که به دلیل سوختگی کشته شده‌اند. این نشان می‌دهد که دود در بسیاری از موارد خطرناک‌تر از خود آتش است. با اینکه در بیشتر ساختمان‌ها سیستم‌های تشخیص و اطفاء حریق وجود دارد، نصب سیستم‌های کنترل و تخلیه دود نیز بسیار ضروری است.
سیستم مدیریت دود در ساختمان‌های شلوغ مثل هتل‌ها، فرودگاه‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز تجاری اهمیت زیادی دارد. این اهمیت به دلیل ارتباط فضاها از طریق راهروها، پله‌ها و دیگر مسیرهاست. وقتی آتش‌سوزی در یک قسمت رخ دهد، دود می‌تواند به سرعت در طبقات و سایر نواحی پخش شود.
پیاده‌سازی سیستم مدیریت دود می‌تواند به کاهش تلفات جانی در ساختمان و همچنین کمک به گروه‌های آتش‌نشانی در خاموش کردن آتش کمک کند. همچنین این سیستم‌ها به حفظ معماری و ساختار ساختمان کمک میکنند. به همین دلیل، تقسیم‌بندی فضاها و کنترل دود و حرارت بسیار مهم است.
در واقع، سیستم مدیریت و تخلیه دود باید به‌گونه‌ای طراحی شود که انعطاف‌پذیر و استفاده از آن آسان باشد.
روش کنترل و مدیریت دود
سیستم مدیریت دود در ساختمان‌ها با استفاده از سیستم‌های کنترل دود انجام می‌شود. این سیستم‌ها ابزارهای مکانیکی هستند که در هنگام آتش‌سوزی، حرکت دود را کنترل میکنند.
سیستم مدیریت دود شامل دو بخش اصلی هستند: یکی برای مدیریت و محدود کردن دود و دیگری برای تخلیه آن. این سیستم‌ها با وارد کردن هوای فشار بالا به نواحی درگیر دود، مانع از انتشار دود به سایر بخش‌های ساختمان می‌شوند.
در برخی ساختمان‌ها، دود به محل‌های خاصی مکش و تخلیه می‌شود. مکان‌هایی مثل راه‌پله‌ها، آسانسورها و راهروها نباید دچار دود شوند، زیرا در این نقاط تردد و خروج مردم انجام می‌شود. اگر دود در این مکان‌ها جمع شود، ممکن است باعث کاهش دید، افتادن افراد، خفگی و حتی مرگ شود.
مدیریت و تخلیه دود در ساختمان‌ها به حفظ ایمنی افراد کمک می‌کند. علاوه بر مواقع آتش‌سوزی، در پارکینگ‌ها و زیرگذرهایی که خودروها در آنها تردد میکنند و ممکن است دچار دود گرفتگی شوند، استفاده از سیستم‌های کنترل و تخلیه دود ضروری است. در ادامه مقاله به این موضوع خواهیم پرداخت.
سیستم مدیریت دود به چند روش فعال می‌شوند. در بعضی موارد، سیستم اعلام حریق فرمان فعال‌سازی سیستم دود را می‌فرستد. در موارد دیگر، سنسورهای سیستم مدیریت دود با تشخیص افزایش گازهای آلاینده، سیستم را فعال میکنند. در ادامه، سناریوی کلی این سیستم‌ها را بررسی خواهیم کرد.
اجزای سیستم کنترل و مدیریت دود
سیستم مدیریت دود شامل اجزای مختلفی است که هر کدام نقش خاصی دارند، مانند فن‌ها، جت‌فن‌ها، دمپرهای دود، دمپرهای موتوری، سنسورهای گاز، پرده‌های دودبند و کانال‌ها. این سیستم ترکیبی از تشخیص دود با دتکتورها و کنترل فن‌ها به‌طور منظم است که به مدیریت دود در ساختمان کمک می‌کند.
برای هر پروژه، از تجهیزات زیر استفاده می‌شود تا نتیجه مطلوب به‌دست آید:
– پرده‌های اتوماتیک مقاوم در برابر حریق
– پرده‌های اتوماتیک دودبند
– بازوهای اتوماتیک برای باز کردن درها در زمان حریق
– بازوهای اتوماتیک برای باز کردن پنجره‌ها در زمان حریق
– انواع فن‌ها و جت‌فن‌های مقاوم در برابر حریق (F300)
– انواع سنسورها و دتکتورها
– انواع دمپرهای دود و حریق
سیستم تخلیه ی دود پارکینگ ها
با توجه به طراحی پارکینگ‌های مدرن، به‌ویژه پارکینگ‌های چندطبقه، تهویه طبیعی به دلیل بسته بودن فضاها امکان‌پذیر نیست و به همین دلیل، تهویه مکانیکی ضروری است.
سازمان آتش‌نشانی برای این موضوع دستورالعملی به نام “ضوابط و ملاک عمل سامانه‌های تهویه، تخلیه و کنترل دود” تهیه کرده است. طبق بند 2-2 این دستورالعمل، ساختمان‌هایی که دارای سه طبقه یا بیشتر زیرزمین باشند یا هر طبقه از زیرزمین‌ها آنها مساحت بیشتری از 500 متر مربع داشته باشد، باید این دستورالعمل را اجرا کنند. (برای زیرزمین‌های کوچکتر از 500 متر مربع، استفاده از دو فن معمولی کافی است.)
طراحی سیستم مدیریت دود در پارکینگ‌ها به طور کلی به دو روش انجام می‌شود: یکی با استفاده از کانال‌کشی و دیگری با استفاده از جت‌فن.
سیستم‌های جدید تهویه پارکینگ با فن‌های تأمین و تخلیه هوا و جت‌فن‌ها، به‌جای استفاده از کانال‌کشی، تهویه را به شکل بهتری انجام می‌دهند. این روش جدید علاوه بر اینکه نیاز به کانال‌کشی را از بین می‌برد، تا ۸۰% در مصرف برق صرفه‌جویی می‌کند.
با حذف کانال‌کشی، فضای بیشتری در پارکینگ برای نصب تجهیزات دیگر فراهم می‌شود و این امکان را می‌دهد که تعداد بیشتری خودرو در سطح و طبقات پارکینگ جای گیرد. همچنین، هزینه‌ها و مشکلات مربوط به سقف‌های کاذب که برای نصب کانال‌ها لازم بود، کاهش می‌یابد.
تابلو کنترل دود پارکینگ
برای کاهش خسارت‌های ناشی از آتش‌سوزی، در ساختمان‌ها تجهیزات ایمنی و حفاظتی نصب می‌شود. این سیستم‌ها نیز مانند سایر سیستم‌های الکترونیکی دارای تابلو برق مخصوص به خود هستند، مثل تابلو اگزاست پارکینگ، تابلو بوسترپمپ آتش‌نشانی، تابلو فشار مثبت و تابلو تخلیه دود آتریوم. عملکرد صحیح این تابلوها در هنگام حریق بسیار مهم است.
بنابراین، دریافت و ارسال دستورات، برنامه‌نویسی درست، رعایت ایمنی در ساخت تابلوها و استفاده از تجهیزات با کیفیت از جمله موارد ضروری است.
تابلوی برق سیستم اگزاست پارکینگ‌ها معمولاً از دو بخش تشکیل می‌شود: تابلوی فرمان و تابلوی قدرت، که ممکن است هر دو در یک تابلو برق تجمیع شوند.
این تجهیزات شامل فن‌های اگزاست، فن‌های هوای تازه، دمپرهای موتوری، جت‌فن‌ها و پرده‌های حریق هستند که توسط تابلو برق مرکزی کنترل می‌شوند. در پروژه‌های بزرگ، ممکن است از کنترلر مرکزی (PLC) برای مدیریت این تجهیزات استفاده شود.
سنسورها در سیستم اعلام حریق اطلاعات را به تابلو برق ارسال میکنند و با توجه به این اطلاعات، موقعیت حریق شناسایی شده و طبق دستورات از پیش تعیین شده، فرآیند کنترل حریق و تخلیه دود انجام می‌شود.
ارسال فرمان در تابلوی برق
تابلوی برق اگزاست پارکینگ (تابلو تخلیه دود پارکینگ) در یک پروژه مسئولیت‌های مختلفی دارد و به دو بخش ورودی و خروجی تقسیم می‌شود.
ورودی‌ها شامل سیستم‌های اعلام حریق هستند که با استفاده از حسگرها و سنسورهای مونوکسید کربن، آلودگی و دود را شناسایی کرده و اطلاعات را به تابلو برق اگزاست ارسال میکنند.
پارکینگ‌ها به نواحی کوچکتر یا زون‌های مختلف تقسیم می‌شوند. در هر زون، تجهیزات خاصی نصب شده است. هنگام بروز آلودگی یا آتش‌سوزی، سیستم‌های اعلام حریق باید توانایی تشخیص زون آلوده و ارسال اطلاعات مربوط به آن به تابلو برق اگزاست را داشته باشند. این اطلاعات به تابلو کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد کدام عملیات کنترلی در هر ناحیه انجام شود.
پس از دریافت اطلاعات توسط تابلو برق، باید دستورات لازم برای کنترل وضعیت هر ناحیه اجرا شود تا دود به‌طور مؤثر تخلیه گردد.
سناریوی تابلو برق اگزاست
پس از دریافت اطلاعات از سیستم‌های اعلام حریق، تابلوی اگزاست پارکینگ باید فوراً دستوری صادر کند تا وضعیت تابلوی فرمان سیستم تخلیه هوا از حالت عادی به حالت حریق تغییر کند. پس از تغییر وضعیت، باید بعد از یک مدت زمان مشخص، مراحل زیر به ترتیب انجام شوند.
مدت زمان تأخیر به این دلیل در نظر گرفته می‌شود که متصرفین هنگام فرار دچار مشکل نشوند. این تأخیر باعث می‌شود که سامانه تخلیه به آرامی فعال شود تا متصرفین بتوانند بدون مواجهه با دود و حرارت ناشی از حریق، به راحتی از ساختمان خارج شوند.
مدت زمان تأخیر باید توسط نهاد قانونی مسئول تأیید شود و به عوامل زیر بستگی دارد:
– ابعاد و شکل پارکینگ
– تعداد و مکان فن‌های تخلیه و جت‌فن‌ها
– تعداد و نوع افرادی که در محل هستند
– تعداد و مکان خروجی‌های مناسب
پس از تغییر وضعیت تابلوی اگزاست پارکینگ به حالت حریق، اولین فرمانی که باید صادر شود، فرمان برای فعال‌سازی پرده مقاوم در برابر حریق است. این پرده برای جلوگیری از گسترش دود به نواحی ایمن طراحی شده است و باید در سریع‌ترین زمان پس از شناسایی حریق فعال شود. این فرمان شامل دو مرحله است:
1. مرحله اول: پرده حریق باید به ارتفاع حدود 1.5 متر از کف در پارکینگ و حدود 30% از ارتفاع سقف در طبقات آتریوم پایین بیافتد. در مکان‌هایی مانند پله برقی، پرده حریق به‌گونه‌ای نصب می‌شود که برای متصرفین خطرناک نباشد و ارتفاع کافی (حداقل 2 متر) برای عبور فراهم کند.
2. مرحله دوم: پرده حریق به طور کامل از سقف تا کف باید زمانی فعال شود که اطمینان حاصل شود افراد محل را ترک کرده‌اند یا فرصت کافی برای فرار داشته‌اند و دود در حال گسترش به سایر نواحی است.
مرحله‌بندی نصب پرده حریق به خاطر تأثیر ترس و هرج و مرج در متصرفین بسیار مهم است. ترس ممکن است باعث ایجاد هرج و مرج و اختلال در فرار شود. به همین دلیل، پرده حریق ابتدا به طور کامل بسته نمی‌شود تا افراد بتوانند نواحی ایمن را شناسایی کرده و به آنها بروند. همچنین این کار به نیروهای امداد و نجات کمک می‌کند تا از نواحی ایمن به سمت محل حریق بروند و عملیات نجات را انجام دهند.
بعد از فعال شدن پرده حریق، مرحله بعدی در کنترل و مدیریت دود، روشن کردن فن‌های اگزاست (فن‌های مکنده) در ناحیه مورد نظر است.
در این مرحله، تابلو برق اگزاست پارکینگ باید فن‌های اگزاست را با بالاترین ظرفیت خود روشن کند. اگر فن‌ها دور متغیر داشته باشند، باید از دور بالای آنها استفاده کرد. همچنین اگر فن‌ها دارای درایو یا اینورتر باشند، می‌توان از ظرفیت‌های مختلف بر اساس محاسبات استفاده کرد.
پس از روشن شدن فن‌های مکنده، سیستم باید دستور روشن کردن فن‌های هوای تازه (فن‌های دمنده) را صادر کند. این فن‌ها هوای تازه را با ظرفیت مناسب به ناحیه حریق می‌فرستند. توجه داشته باشید که فن‌های هوای تازه و فن‌های اگزاست نباید همزمان فعال شوند. زیرا در ابتدا پس از حریق، هوای تازه به اندازه کافی وجود دارد و هدف اصلی این است که دود از طریق مکش فن‌های اگزاست به بیرون تخلیه شود.
بعد از فعال شدن فن‌های هوای تازه، نوبت به روشن کردن جت فن‌ها می‌رسد.
در پارکینگ‌های بزرگ، معمولاً از جت فن‌های با دو دور یا دور متغیر استفاده می‌شود. دور پایین برای ایجاد گردش هوا و دور بالا برای هدایت دود به سمت دریچه‌های تخلیه است.
گاهی اوقات، در پارکینگ‌های بزرگ، ممکن است فرصت فرار ایمن در مراحل اولیه حریق فراهم نشود. بنابراین، باید بر اساس مشخصات پروژه، زمان مناسب برای روشن کردن جت فن‌ها در تابلو برق اگزاست پارکینگ تعیین شود.
این کار برای دو دلیل مهم است: اول، جلوگیری از آسیب به افرادی که ممکن است در مسیر دود و جت فن قرار بگیرند و دوم، اطمینان از اینکه دود به طور کامل در ناحیه پخش شده و به دریچه‌های مکش رسیده است.
چگونگی انجام تخلیه دود در پارکینگ‌ها
برای تخلیه دود در پارکینگ‌ها، ابتدا تابلوی اگزاست پارکینگ اطلاعات مربوط به حریق را دریافت می‌کند. سپس بلافاصله فرمان تغییر وضعیت از حالت عادی به حالت حریق صادر می‌شود. این تغییر وضعیت باعث فعال شدن اجزای سیستم به ترتیب خاصی می‌شود که مراحل آن در این مقاله به تفصیل توضیح داده شده است.
چگونگی طراحی تابلو کنترل دود پارکینگ
طراحی و ساخت سیستم مدیریت دودبرای ساختمان‌ها و پارکینگ‌ها نیاز به تجهیزات با کیفیت و تخصص دارد. شرکت طنین سازه مهر البرز با سال‌ها تجربه و تیم متخصص خود، آماده ارائه خدمات طراحی و ساخت تابلوهای برق شامل تابلوهای مدیریت و کنترل دود، تابلوهای اگزاست، فشار مثبت، تخلیه دود آتریوم و تابلوهای بوسترپمپ آتش‌نشانی است. این خدمات بر اساس ضوابط آتش‌نشانی و نیازهای خاص کارفرما ارائه می‌شود.
