برای تهیه مواد حساس مانند داروها یا غذا در یک محیطی کاملاً تمیز و کنترل شده، نیاز به اتاقی خاص است که به آن “کلین روم” یا “اتاق تمیز” گفته می‌شود. این اتاق‌ها دارای شرایطی هستند که در آن‌ها ذرات هوا و باکتری‌ها به حداقل ممکن می‌رسند تا مواد تولید شده در آنها بهداشتی و ایمن باشند.

کلین روم (clean room)

اتاق تمیز یا کلین روم، یک فضای بسته و ویژه است که برای فعالیت‌هایی مانند بیوتکنولوژی، پزشکی و داروسازی طراحی شده است. این فضاها باید بدون هیچ ذرات آلاینده‌ای مانند باکتری، ویروس یا قارچ باشند. آنها برای جلوگیری از آلودگی محیطی طراحی شده‌اند تا محصولات تولید شده در آنها بهداشتی و ایمن باشند.

ایده اتاق‌های تمیز اولین بار در بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار گرفت، زیرا لُرد لیستر فهمید که با کاهش آلودگی‌ها، درمان بیماری‌ها و عفونت‌ها بهتر و سریع‌تر انجام می‌شود. امروزه این مفهوم در صنایع حساس دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله صنایع میکروالکترونیک، فناوری اطلاعات، صنعت هسته‌ای، صنایع موشکی و هوافضا، خودروسازی، کشاورزی و صنایع غذایی.

الزامات اساسی clean room

اتاق تمیز چهار ویژگی اصلی دارد. اولین ویژگی این است که آلاینده‌ها نباید از بیرون به داخل وارد شوند. دوم، تجهیزات داخل اتاق تمیز باید طوری طراحی شوند که از ایجاد گرد و غبار و آلودگی‌های دیگر به دلیل اصطکاک یا واکنش‌های شیمیایی یا بیولوژیکی جلوگیری کنند.

ویژگی سوم این است که در اتاق، آلاینده‌ها نباید تجمع و انباشته شوند. چهارم، هر گونه آلودگی موجود در اتاق باید تا حد امکان از بین برود. این اقدامات به عنوان استانداردهایی مانند فدرال استاندارد 209 (FS 209E) و ISO 14644-1 شناخته می‌شوند.

یکی از مهمترین ابزارها برای حفظ تمیزی در اتاق تمیز، استفاده از سیستم‌های تصفیه هوا است. هوای وارد اتاق باید از طریق فیلترهای خاصی گذر کند مانند فیلتر ذرات ریز هوا با راندمان بالا (HEPA) یا فیلتر هوا با نفوذ بسیار کم (ULPA).

چند نکته مهم برای حفظ تمیزی و کاهش آلودگی در اتاق تمیز عبارتند از:

۱. استفاده از فیلترها و وسایل مناسب برای تصفیه هوا.
۲. طراحی مناسب اتاق به منظور آسانی در نظافت.
۳. پوشیدن لباسهای مناسب و حفاظتی در حین کار در اتاق.
۴. انجام نظافت دوره‌ای و دقیق در اتاق.
۵. کنترل و مدیریت آلودگی هوا و سطوح در اتاق.

این اقدامات می‌توانند به بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی در محیط کار یا زندگی کمک کنند.

مزایای کلین روم

کلین روم‌ها در صنایع مختلف، از پزشکی و داروسازی تا تولید، استفاده می‌شوند. این اتاق‌ها سریع نصب می‌شوند و نگهداری آن‌ها آسان است.

نصب آسان کلین روم

برای بسیاری از سازمان‌ها، اتاق‌های تمیز مدولار از یک قاب محکم و پانل‌های پیش‌ساخته تشکیل شده‌اند که به سرعت و سهولت نصب می‌شوند. این به معنای آن است که برای راه‌اندازی آن‌ها روزها یا حتی ساعت‌ها به جای ماه‌ها زمان نیاز است که برای ساخت ساختمان‌های سنتی ممکن است.

با این ویژگی، تیم شما می‌تواند به سرعت از این تسهیلات جدید استفاده کند و تأخیرهای ممکن در پروژه‌های مهم را کاهش دهد. همچنین، زیرا بخش اصلی از ساخت و ساز در خارج از محل انجام می‌شود، اختلال در محیط کار به حداقل ممکن کاهش می‌یابد که یکی از مزایای مهم اتاق‌های تمیز مدولار است.

به صرفه بودن ساخت clean room

اتاق‌های تمیز مدولار با طراحی کارآمد، کمک می‌کنند تا هزینه‌های عملیاتی آنها به حداقل برسد. این اتاق‌ها برای کنترل دما و رطوبت نیاز کمتری به هوای خارجی دارند، که باعث کاهش هزینه‌های انرژی برای حفظ شرایط محیطی مناسب در اتاق تمیز می‌شود.

رعایت محیط زیست

در clean room ها، علاوه بر کارایی بالا، می‌توان از تکنیک‌های ساخت و ساز سبز استفاده کرد. اگر می‌خواهید برندی با اهمیت در حفاظت از محیط زیست باشید، این مسئله بسیار مهم است.

اتاق‌های تمیز مدولار می‌توانند از مواد بازیافتی در ساخت خود استفاده کنند که به حفظ منابع طبیعی زمین کمک و کاهش زباله‌های دفن شده را تسهیل می‌دهد.

نگهداری آسان کلین روم ها

یکی از بزرگترین مزایای کلین روم‌ها، نگهداری آسان آن‌هاست. با تعویض یک پانل، می‌توانید آسیب‌هایی که به دیوارهای اتاق تمیز وارد شده را به راحتی برطرف کنید، به جای اینکه کل ساختار را مورد بررسی قرار دهید.

بسیاری از اتاق‌های تمیز مدولار دارای گزینه‌های سقف قابل راه‌روی هستند که به کارکنان این امکان را می‌دهند که از بالا به اتاق تمیز دسترسی داشته باشند.

این سقف‌ها با دوام هستند و رطوبت را جذب نمی‌کنند، که این امر آن‌ها را به گزینه‌ای عالی در محیط‌های مرطوب تبدیل می‌کند.

کارایی بالای کلین روم

هنگامی که درباره استفاده‌های مختلف در علم، پزشکی و تولید صحبت می‌کنیم، کلین روم‌ها می‌توانند نیازهای تیم شما را به خوبی مرتفع کنند، مشابه ساختمان‌های سنتی.

اتاق‌های تمیز مدولار می‌توانند با استفاده از فیلترهای HEPA تجهیز شوند که به طور موثر ذرات ریز را از هوا حذف می‌کنند و کار شما را از آلودگی محافظت می‌کنند.

طراحی بسیار انعطاف‌پذیر اتاق‌های تمیز مدولار به این معناست که می‌توانید با استفاده از تجهیزات جانبی، محیط خود را به شکلی سفارشی تنظیم کنید و کنترل بیشتری بر محیط داشته باشید.

بنابراین، اگر نیاز به رعایت استانداردهای ISO، FDA یا اتحادیه اروپا دارید، احتمالاً طراحی اتاق تمیز مدولار مناسب برای نیازهای شما موجود است.

طبقه بندی کلین روم چیست؟

اتاق‌های تمیز بر اساس اندازه و تعداد حداکثر ذرات مجاز در هر واحد حجم، طبقه‌بندی می‌شوند. استانداردهای خاصی برای این طبقه‌بندی وجود دارند که برخی در کشورهای خاص استفاده می‌شوند و برخی دیگر بین‌المللی هستند و برای همه کشورها قابل استفاده است.

طبقه‌بندی اتاق‌های تمیز بر اساس سطح تمیزی هوای داخل محیط کنترل شده انجام می‌شود. کلاس یک اتاق تمیز نشان‌دهنده سطح تمیزی است که بر اساس مقدار و اندازه ذرات در هر متر مکعب هوا تعیین می‌شود.

استاندارد ISO 14644-1 به عنوان مرجع اصلی در ایالات متحده و کانادا برای این طبقه‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این استاندارد شامل کلاس‌های اتاق تمیز زیر است: ISO 1، ISO 2، ISO 3، ISO 4، ISO 5، ISO 6، ISO 7، ISO 8 و ISO 9. به عنوان مثال، ISO 1 نمایانگر تمیزترین کلاس و ISO 9 نمایانگر کثیف‌ترین کلاس است، حتی اگر به عنوان “کثیف‌ترین” طبقه‌بندی شود، محیط اتاق تمیز ISO 9 همچنان تمیزتر از یک اتاق معمولی است.

رایج ترین کلاس های کلین روم

در سیستم کلاس‌بندی ISO و فدرال 209E، اتاق‌های تمیز بر اساس تعداد و اندازه ذرات مجاز در هر واحد حجم دسته‌بندی می‌شوند. کلاس‌های رایج شامل ISO 7 و ISO 8 هستند، که معادل آن‌ها در استاندارد فدرال 209E به ترتیب کلاس 10000 و 100000 است.

استاندارد فدرال 209E شامل این کلاس‌های اتاق تمیز بود: کلاس 1، کلاس 10، کلاس 100، کلاس 1000، کلاس 10000 و کلاس 100000. این استاندارد در سال 1999 با استاندارد ISO 14644-1 جایگزین شد، اما هنوز در برخی موارد استفاده می‌شود.

به عنوان مثال، در کلاس 1، حداکثر 35 ذره با اندازه 0.1 میکرومتر مجاز است و تنها یک ذره با اندازه 0.5 میکرومتر مجاز است. در کلاس 10، حداکثر 350 ذره با اندازه 0.1 میکرومتر مجاز است و ده ذره با اندازه 0.5 میکرومتر مجاز است. و در کلاس 100000، حداکثر 100000 ذره با اندازه 0.5 میکرومتر مجاز است و 700 ذره با اندازه 5 میکرومتر مجاز است.

این کلاس‌ها بر اساس استانداردهای سختی تمیزی هوا و محیط کار را تعریف می‌کنند که در صنایعی مانند پزشکی، فضای ساخت و تولیدات نیازمند استفاده از اتاق‌های تمیز می‌باشند.

چه مواردی باید در کلین روم رعایت شود؟

در اتاق‌های تمیز، لباس‌هایی خاص برای کارکنان استفاده می‌شود که با لباس‌های معمولی تفاوت دارند. افراد باید قبل از ورود به این اتاق‌ها از لباس‌ها و کلاه‌های خاصی استفاده کنند، و در برخی موارد، قبل از ورود به اتاق‌ها از دوش‌های هوا استفاده می‌شود. هواکش اتاق‌های تمیز دارای فیلترهای خاصی است که آلودگی هوا را به حداقل می‌رسانند.

جریان هوا نیز برای جلوگیری از ورود آلودگی به داخل اتاق، بسیار مهم است و باید به گونه‌ای باشد که محیط داخلی را تحت تأثیر قرار ندهد. اتاق‌های تمیز بسیار حساس هستند و تردیدی نیست که میزان و نوع ورود و خروج افراد به دقت کنترل می‌شود. نگهداری و شست‌وشوی اتاق‌های تمیز نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است.

لباس‌های کارکنان باید طوری باشند که بتوانند آلودگی‌ها را جذب کنند. معمولاً این لباس‌ها از مخلوطی از ۶۵% پلی‌استر و ۳۵% کتان ساخته می‌شوند. ماسک و کلاه‌ها نیز باید یک‌بار مصرف باشند تا از ورود آلودگی به داخل اتاق‌های تمیز جلوگیری شود.

کلین روم‌ها در صنایع مختلف بسیار استفاده می‌شوند. نصب آسان و نگهداری ساده‌شان باعث می‌شود که برای کاربردهای مختلف، از پزشکی و داروسازی تا تولید، بسیار مناسب باشند.